เทศบาลนครในประเทศไทย

ในประเทศไทย เทศบาลนคร เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสำหรับเมืองขนาดใหญ่ที่มีประชากรตั้งแต่ 50,000 คนขึ้นไปและมีรายได้พอเพียงต่อการให้บริการสาธารณะตามหน้าที่ที่กฎหมายบัญญัติไว้ การจัดตั้งเทศบาลนครกระทำโดยประกาศกระทรวงมหาดไทยยกฐานะเป็นเทศบาลนครตามพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 (ฉบับล่าสุด) ปัจจุบันมีเทศบาลนครอยู่ 30 แห่งทั่วประเทศ (ไม่นับรวมกรุงเทพมหานครและเมืองพัทยา) เทศบาลนครแห่งแรกของไทย 3 แห่งคือเทศบาลนครกรุงเทพ เทศบาลนครธนบุรี และเทศบาลนครเชียงใหม่ จัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2478 ต่อมาเทศบาลนครกรุงเทพและเทศบาลนครธนบุรีได้ถูกยุบรวมกันเป็นเทศบาลนครหลวงในปี พ.ศ. 2514 และในปี พ.ศ. 2515 เทศบาลนครหลวงได้ถูกยุบพร้อมกับจังหวัดนครหลวงกรุงเทพธนบุรีเพื่อจัดตั้งกรุงเทพมหานคร หลังจากนั้นเทศบาลนครจึงเหลือแต่เพียงเทศบาลนครเชียงใหม่ ซึ่งเป็นเทศบาลนครแห่งแรกในส่วนภูมิภาค จนกระทั่งปี พ.ศ. 2537 จึงมีการจัดตั้งเทศบาลนครแห่งที่สองในส่วนภูมิภาคคือเทศบาลนครนครศรีธรรมราช และเทศบาลนครอื่น ๆ มาตามลำดับ

เทศบาลนครประกอบด้วยนายกเทศมนตรีทำหน้าที่หัวหน้าฝ่ายบริหารและสภาเทศบาลที่มีสมาชิกจำนวน 24 คนมาจากการเลือกตั้งของราษฎรในเขตเทศบาลทำหน้าที่เป็นฝ่ายนิติบัญญัติ นายกเทศมนตรีมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของราษฎรในเขตเทศบาลและมีรองนายกเทศมนตรีมาจากการแต่งตั้งของนายกเทศมนตรี นอกจากนี้ยังมีสำนักงานเทศบาลนครซึ่งมีปลัดเทศบาลเป็นหัวหน้าพนักงานเทศบาล ทำหน้าที่เป็นหน่วยงานธุรการและหน่วยงานให้บริการประชาชนภายใต้การบังคับบัญชาของนายกเทศมนตรี

รายชื่อนครและเทศบาลนครในประเทศไทย

อันดับของเทศบาลนครในประเทศไทยตามจำนวนประชากรเป็นดังนี้

ลำดับ ที่	ชื่อเมือง	ชื่อเทศบาล/ องค์กรปกครองท้องถิ่น	ตรา/สัญลักษณ์	จังหวัด	เนื้อที่ เฉพาะพื้นดิน (ตร.กม.)	จำนวนประชากร เมื่อสิ้นปี 2562 (คน)	ความหนาแน่น (คน/ตร.กม)	วันที่ได้รับการจัดตั้ง
-	กรุงเทพมหานคร	กรุงเทพมหานคร		–	1,568.74	5,666,264	3,611.98	14 ธันวาคม พ.ศ. 2515
1	นนทบุรี	เทศบาลนครนนทบุรี		นนทบุรี	38.90	254,375	6,539.20	25 กันยายน พ.ศ. 2538
2	ปากเกร็ด	เทศบาลนครปากเกร็ด		นนทบุรี	36.04	190,272	5,279.47	20 เมษายน พ.ศ. 2543
3	หาดใหญ่	เทศบาลนครหาดใหญ่		สงขลา	21.00	156,802	7,466.76	25 กันยายน พ.ศ. 2538
4	เจ้าพระยาสุรศักดิ์	เทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์		ชลบุรี	276.98	143,024	516.37	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2556
5	สุราษฎร์ธานี	เทศบาลนครสุราษฎร์ธานี		สุราษฎร์ธานี	68.97	132,040	1,914.46	4 พฤษภาคม พ.ศ. 2550
6	อุดรธานี	เทศบาลนครอุดรธานี		อุดรธานี	47.70	130,531	2,736.50	25 กันยายน พ.ศ. 2538
7	เชียงใหม่	เทศบาลนครเชียงใหม่		เชียงใหม่	40.22	127,240	3,163.60	1 เมษายน พ.ศ. 2479
8	นครราชสีมา	เทศบาลนครนครราชสีมา		นครราชสีมา	37.50	126,391	3,370.43	25 กันยายน พ.ศ. 2538
-	พัทยา	เมืองพัทยา		ชลบุรี	53.44	119,532	2,236.75	29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2521
9	ขอนแก่น	เทศบาลนครขอนแก่น		ขอนแก่น	46.00	114,459	2,488.24	25 กันยายน พ.ศ. 2538
10	นครศรีธรรมราช	เทศบาลนครนครศรีธรรมราช		นครศรีธรรมราช	22.56	102,152	4,528.01	8 ตุลาคม พ.ศ. 2537
11	แหลมฉบัง	เทศบาลนครแหลมฉบัง		ชลบุรี	88.59	88,271	996.40	24 พฤษภาคม พ.ศ. 2553
12	รังสิต	เทศบาลนครรังสิต		ปทุมธานี	20.80	85,260	4,099.04	29 เมษายน พ.ศ. 2554
13	นครสวรรค์	เทศบาลนครนครสวรรค์		นครสวรรค์	27.87	82,305	2,953.18	25 กันยายน พ.ศ. 2538
14	ภูเก็ต	เทศบาลนครภูเก็ต		ภูเก็ต	12.00	79,308	6,609.00	13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2547
15	เชียงราย	เทศบาลนครเชียงราย		เชียงราย	60.85	77,672	1,276.45	13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2547
16	อุบลราชธานี	เทศบาลนครอุบลราชธานี		อุบลราชธานี	29.04	74,977	2,581.85	7 พฤษภาคม พ.ศ. 2542
17	นครปฐม	เทศบาลนครนครปฐม		นครปฐม	19.85	74,446	3,750.43	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
18	เกาะสมุย	เทศบาลนครเกาะสมุย		สุราษฎร์ธานี	252.00	70,059	278.01	14 กันยายน พ.ศ. 2555
19	สมุทรสาคร	เทศบาลนครสมุทรสาคร		สมุทรสาคร	10.33	67,515	6,535.82	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
20	พิษณุโลก	เทศบาลนครพิษณุโลก		พิษณุโลก	18.26	66,106	3,620.26	9 มีนาคม พ.ศ. 2542
21	ระยอง	เทศบาลนครระยอง		ระยอง	16.95	63,565	3,750.15	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
22	สงขลา	เทศบาลนครสงขลา		สงขลา	9.27	61,758	6,662.14	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
23	ยะลา	เทศบาลนครยะลา		ยะลา	19.00	60,617	3,190.37	25 กันยายน พ.ศ. 2538
24	ตรัง	เทศบาลนครตรัง		ตรัง	14.77	59,304	4,015.17	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
25	อ้อมน้อย	เทศบาลนครอ้อมน้อย		สมุทรสาคร	30.40	53,978	1,775.59	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553
26	สกลนคร	เทศบาลนครสกลนคร		สกลนคร	54.54	53,100	973.60	8 มีนาคม พ.ศ. 2555
27	ลำปาง	เทศบาลนครลำปาง		ลำปาง	22.17	52,124	2,351.11	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
28	สมุทรปราการ	เทศบาลนครสมุทรปราการ		สมุทรปราการ	7.33	50,843	6,936.29	24 มีนาคม พ.ศ. 2542
29	พระนครศรีอยุธยา	เทศบาลนครพระนครศรีอยุธยา		พระนครศรีอยุธยา	14.84	50,830	3,425.20	16 ธันวาคม พ.ศ. 2542
30	แม่สอด	เทศบาลนครแม่สอด		ตาก	27.20	41,424	1,522.94	28 มกราคม พ.ศ. 2553

หมายเหตุ

1. กรุงเทพมหานคร (กทม.) เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีลักษณะครอบคลุมพื้นที่ทั้งจังหวัดเช่นเดียวกับองค์การบริหารส่วนจังหวัด แต่ถือว่าพื้นที่ทั้งหมดเป็นเขตเมืองทำนองเดียวกับเทศบาล กรุงเทพมหานครมีผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรงเป็นฝ่ายบริหาร มีสภากรุงเทพมหานครเป็นฝ่ายนิติบัญญัติและมีสภาเขตเป็นที่ปรึกษาอีกด้วย
2. เมืองพัทยาเป็นเทศบาลพิเศษซึ่งเดิมมีรูปแบบ "สภา-ผู้จัดการนคร" อันแตกต่างจากเทศบาลทั่วไปที่ใช้รูปแบบ "นายกเทศมนตรี-สภา" แต่ปัจจุบันเมืองพัทยาได้หันมาใช้รูปแบบ "นายกเทศมนตรี-สภา" เหมือนเทศบาลนครแห่งอื่น ๆ แต่ยังเรียกนายกเทศมนตรีว่า "นายกเมืองพัทยา" และสภาว่า "สภาเมืองพัทยา" เหมือนเดิม
3. ขณะที่กำลังยื่นเรื่องขอเปลี่ยนแปลงฐานะเป็นเทศบาลนคร ในเขตเทศบาลเมืองแม่สอดมีจำนวนราษฎรเฉพาะจากฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร (ของกรมการปกครอง) ไม่ถึงเกณฑ์ที่พระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 กำหนดไว้ แต่มีการตีความหมายของคำว่า "ราษฎร" ในพระราชบัญญัติฉบับดังกล่าวให้ครอบคลุมถึงบุคคลที่ไม่มีสัญชาติไทยและไม่มีสิทธิ์เลือกตั้งที่อาศัยอยู่ในเขตเทศบาลอย่างถูกกฎหมายด้วย เป็นผลให้มีจำนวน "ราษฎร" ทั้งหมดเกินห้าหมื่นคน ประกอบกับมีการพิจารณาความเหมาะสมด้านอื่น ๆ แล้วเข้าเกณฑ์ที่จะยกฐานะเป็นเทศบาลนครได้ ในที่นี้จะระบุจำนวนราษฎรตามฐานข้อมูลทะเบียนราษฎรเท่านั้น เพื่อให้เป็นแบบแผนเดียวกับข้อมูลของเทศบาลนครแห่งอื่น ๆ

ดูเพิ่ม

• เทศบาลเมือง
• เทศบาลตำบล

อ้างอิง

1. สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ระบบสถิติทางการทะเบียน : รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ศ. 2562." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ [ม.ป.ป.]. สืบค้น 12 กุมภาพันธ์ 2563.
2. "ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๓๓๕" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 89 (พิเศษ 190 ก): 187–201. 13 ธันวาคม 2515. Check date values in: |date= (help)
3. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนนทบุรี จังหวัดนนทบุรี พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 29–32. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
4. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี พ.ศ. ๒๕๔๓" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 117 (10 ก): 25–28. 20 กุมภาพันธ์ 2543. Check date values in: |date= (help)
5. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 19–23. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลตำบลเจ้าพระยาสุรศักดิ์ อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี เป็นเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 130 (พิเศษ 88 ง): 28. 25 กรกฎาคม 2556. Check date values in: |date= (help)
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองสุราษฎร์ธานี อำเภอเมืองสุราษฎร์ธานี จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นเทศบาลนครสุราษฎร์ธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 124 (พิเศษ 67 ง): 15. 4 มิถุนายน 2550. Check date values in: |date= (help)
8. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 6–9. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
9. "พระราชบัญญัติจัดตั้งเทศบาลนครเชียงใหม่ พุทธศักราช ๒๔๗๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 52: 2136–2141. 29 มีนาคม 2478. Check date values in: |date= (help)
10. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 33–36. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
11. "พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. ๒๕๒๑" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 95 (พิเศษ 120): 1–44. 30 ตุลาคม 2521. Check date values in: |date= (help)
12. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 24–28. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
13. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช พ.ศ. ๒๕๓๗" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 111 (36 ก): 30–34. 24 สิงหาคม 2537. Check date values in: |date= (help)
14. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลตำบลแหลมฉบัง อำเภอศรีราชาและอำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี เป็นเทศบาลนครแหลมฉบัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (พิเศษ 79 ง): 19. 25 มิถุนายน 2553. Check date values in: |date= (help)
15. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองรังสิต อำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี เป็นเทศบาลนครรังสิต" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 128 (61 ง): 42. 1 มิถุนายน 2554. Check date values in: |date= (help)
16. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 10–14. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
17. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองเป็นเทศบาลนคร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (พิเศษ 20 ง): 11–12. 20 กุมภาพันธ์ 2547. Check date values in: |date= (help)
18. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (14 ก): 1–4. 8 มีนาคม 2542. Check date values in: |date= (help)
19. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนครปฐม จังหวัดนครปฐม พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 6–9. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
20. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองเกาะสมุย อำเภอเกาะสมุย จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นเทศบาลนครเกาะสมุย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 131 (พิเศษ 18 ง): 28. 27 มกราคม 2557. Check date values in: |date= (help)
21. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสาคร พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 2–5. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
22. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (14 ก): 5–10. 8 มีนาคม 2542. Check date values in: |date= (help)
23. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครระยอง จังหวัดระยอง พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 25–28. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
24. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครสงขลา จังหวัดสงขลา พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 22–24. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
25. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 15–18. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
26. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครตรัง จังหวัดตรัง พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 16–21. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
27. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองอ้อมน้อย อำเภอกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทรสาคร เป็นเทศบาลนครอ้อมน้อย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (พิเศษ 149 ง): 45. 27 ธันวาคม 2553. Check date values in: |date= (help)
28. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร เป็นเทศบาลนครสกลนคร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 129 (พิเศษ 64 ง): 12. 5 เมษายน 2555. Check date values in: |date= (help)
29. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครลำปาง จังหวัดลำปาง พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (110 ก): 10–15. 10 พฤศจิกายน 2542. Check date values in: |date= (help)
30. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรปราการ พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (19 ก): 1–4. 23 มีนาคม 2542. Check date values in: |date= (help)
31. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลนครนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (127 ก): 1–4. 15 ธันวาคม 2542. Check date values in: |date= (help)
32. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลเมืองแม่สอด อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก เป็นเทศบาลนครแม่สอด" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (พิเศษ 50 ง): 7. 21 เมษายน 2553. Check date values in: |date= (help)