Bangana lippus

Bangana lippus
สถานะการอนุรักษ์
ไม่มีข้อมูล (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Cypriniformes
วงศ์:	Cyprinidae
สกุล:	Bangana
สปีชีส์:	B.  lippus
ชื่อทวินาม
Bangana lippus Fowler, 1936
ชื่อพ้อง
Bangana lippa Fowler, 1936 Labeo lippus Fowler, 1936 Sinilabeo laticeps Wu & Lin, 1977 Sinilabeo tonkinensis laticeps Wu & Lin, 1977

Bangana lippus เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) มีชื่อสามัญว่า "ปลาเพ้า" ซึ่งเป็นชื่อเรียกรวมกับปลาบางชนิดในสกุลเดียวกัน เช่น B. sinkleri เป็นต้น

ถิ่นที่อยู่

ปลาชนิด B. lippus อาศัยอยู่ในบริเวณที่มีน้ำไหลแรงและมีพื้นท้องน้ำเป็นกรวดขนาดใหญ่ เช่น ลำห้วยในพื้นที่สูง แก่งหิน เป็นต้น โดยพบกระจายพันธุ์ในลุ่มน้ำโขงตอนบนในจังหวัดปกครองตนเองสิบสองปันนาของจีน รัฐชานของพม่า แขวงไชยบุรีและแขวงหลวงพระบางของลาว ส่วนในไทย มีรายงานการพบเฉพาะที่แม่น้ำเหืองและแม่น้ำเลยซึ่งเป็นลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขง

ลักษณะ

เนื่องจากปลาชนิด B. lippus ดำรงชีพด้วยการอาศัยบริเวณพื้นท้องน้ำ จึงมีลักษณะลำตัวเป็นทรงกระบอกที่แบนลงด้านท้อง ครีบอกและครีบท้องกางออกด้านข้าง ช่วยให้ปลาสามารถทรงตัวเพื่อหากินในบริเวณที่น้ำไหลแรงได้ดียิ่งขึ้น ลักษณะรูปร่างดังกล่าวยังมีประโยชน์มากในฤดูผสมพันธุ์ซึ่งปลาจะรวมกันเป็นฝูงในบริเวณที่น้ำไหลถ่ายเทและมีระดับน้ำตื้นจนลำตัวปลาส่วนหลังพ้นน้ำ แต่ปลาก็สามารถใช้ครีบและลำตัวเคลื่อนที่ไปได้อย่างดี

ปลาวัยอ่อนและปลาขนาดเล็กมีลำตัวและครีบเป็นสีเงินอมเขียว เมื่อโตขึ้นสีของลำตัวจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวมะกอก ด้านในเกล็ดมีจุดสีส้ม ขอบครีบหางและครีบก้นมีสีแดงเรื่อ ๆ ครีบหลังและครีบก้นในปลาขนาดใหญ่มีปลายโค้งสวยงาม ครีบหางเว้าลึก ริมฝีปากเป็นชั้นหนา (ตัวผู้จะมีตุ่มเล็ก ๆ ขึ้นประปรายเหนือจะงอยปาก) กระดูกขากรรไกรคม เหมาะแก่การแทะเล็มตะไคร่น้ำ สาหร่าย หรืออินทรียสารอื่น ๆ ที่เกาะอยู่บนแผ่นหินหรือวัตถุใต้น้ำ (ร่องรอยการครูดตะไคร่น้ำก้อนหินเป็นร่องรอยสำคัญที่ชาวบ้านใช้ในการเสาะหาแหล่งหลบซ่อนของปลาเพื่อวางเครื่องมือประมงดักจับ) ขนาดเมื่อโตเต็มวัยยาวได้ถึงประมาณ 28 เซนติเมตร

การใช้ประโยชน์

ปลาชนิด B. lippus เป็นปลาที่มีรสชาติดี เป็นที่นิยมบริโภคของคนในท้องถิ่น แต่สภาพแวดล้อมรวมทั้งลักษณะการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรน้ำและป่าไม้ของมนุษย์ได้เปลี่ยนแปลงไปจากอดีต ส่งผลให้ปลามีจำนวนลดน้อยลง ในขณะเดียวกันก็ยังขาดข้อมูลเชิงวิชาการที่ลึกซึ้งเกี่ยวกับแหล่งอาศัยตามธรรมชาติ นิเวศวิทยา ศัตรู และจำนวนประชากรที่แท้จริงของปลาชนิดนี้ หน่วยงานต่าง ๆ จึงยังไม่สามารถบริหารจัดการและเพาะขยายพันธุ์ปลาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อ้างอิง

1. Rainboth, W. 2013. "Bangana lippa." The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T187976A8639645. Downloaded on 07 December 2015.
2. รายงานการประชุมคณะกรมการจังหวัด หัวหน้าส่วนราชการ/หน่วยงานรัฐวิสาหกิจ นายอำเภอ ครั้งที่ 5/2558. เลย, 2558, หน้า 12.
3. รายงานการประชุมคณะกรมการจังหวัด หัวหน้าส่วนราชการ/หน่วยงานรัฐวิสาหกิจ นายอำเภอ ครั้งที่ 5/2558. เลย, 2558, หน้า 13.
4. Zhang, E., P. Yue and J. Chen, 2000. Cyprinidae: Laleoninae. p. 171-272. In P. Yue et al. (eds) Fauna Sinica. Osteichthyes. Cypriniformes III. Science Press. Beijing. 1-661.