รัฐชาน

ชาน, ฉาน (พม่า: ရှမ်း, ออกเสียง: [ʃáɴ] ช่าน; ไทใหญ่: မိူင်းတႆး, ออกเสียง: [mə́ŋ.táj] เมิ้งไต๊) หรือ ไทใหญ่ เป็นรัฐหนึ่งในประเทศพม่า

รัฐชาน ရှမ်းပြည်နယ်
รัฐ
การถอดเสียงเป็นอักษรโรมัน
• พม่า	hram: pranynai
ธง
ที่ตั้งรัฐชานในประเทศพม่า
พิกัดภูมิศาสตร์: 21°30′N 98°0′E / 21.500°N 98.000°E / 21.500; 98.000พิกัดภูมิศาสตร์: 21°30′N 98°0′E / 21.500°N 98.000°E / 21.500; 98.000
ประเทศ	พม่า
ภูมิภาค	กลาง-ตะวันออก
เมืองหลัก	ตองจี
การปกครอง
• มุขมนตรี	ลี่นทุ (เอ็นแอลดี)
พื้นที่
• ทั้งหมด	155,801.3 ตร.กม. (60,155.2 ตร.ไมล์)
ประชากร  (พ.ศ. 2557)
• ทั้งหมด	5,824,432 คน
• ความหนาแน่น	37 คน/ตร.กม. (97 คน/ตร.ไมล์)
ประชากร
• กลุ่มชาติพันธุ์	ไทใหญ่, พม่า, จีน, ว้า, ลีซอ, ดะนุ, อินทา, มูเซอ, ปะหล่อง, ปะโอ, ตองโย, อินเดีย, กูรข่า
• ศาสนา	พุทธ, คริสต์, วิญญาณนิยม, อิสลาม, ฮินดู
เขตเวลา	UTC+6:30 (เวลามาตรฐานพม่า)
รหัส ISO 3166	MM-17
เว็บไซต์	shanstate.gov.mm

สภาพภูมิศาสตร์

ลักษณะภูมิประเทศของรัฐชานเต็มไปด้วยภูเขาสูงและผืนป่า รัฐชานจึงเต็มไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติที่มีค่า สินค้าส่งออกที่สำคัญจึงเป็นจำพวกแร่ธาตุและไม้ชนิดต่าง ๆ

รัฐชานมีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ข้างเคียงเรียงตามเข็มนาฬิกาดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับรัฐกะชีน (ประเทศพม่า) เขตเต๋อหง เขตเป่าซาน และเขตหลินซาง (มณฑลยูนนาน ประเทศจีน)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับเขตซือเหมา เขตสิบสองปันนา (มณฑลยูนนาน ประเทศจีน) แขวงหลวงน้ำทา และแขวงบ่อแก้ว (ประเทศลาว)
• ทิศใต้ ติดต่อกับจังหวัดเชียงราย จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดแม่ฮ่องสอน (ประเทศไทย) รัฐกะยา และรัฐกะเหรี่ยง (ประเทศพม่า)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับดินแดนสหภาพเนปยีดอ เขตมัณฑะเลย์ และเขตซะไกง์ (ประเทศพม่า)

ประวัติ

ไทใหญ่เกิดขึ้น 96 ปี ก่อนคริสต์ศักราช พ.ศ. 448^{[ต้องการอ้างอิง]} ในอดีตมีชื่อเรียกว่า "ไต" หรือที่เรียกกันว่า "เมิ้งไต๊" ในสำเนียงไทใหญ่ หรือ "เมืองไต" ในสำเนียงไทย มีประชากรหลายชนชาติอาศัยอยู่ร่วม โดยมีชนชาติไทใหญ่อาศัยอยู่มากที่สุด เมืองไตเคยมีเอกราชในการปกครองตนเองมาเป็นเวลาหลายพันปี^{[ต้องการอ้างอิง]} ก่อนที่อังกฤษจะขยายอิทธิพลเข้ามาถึง อาณาเขตของเมืองไตประกอบด้วยเมืองรวมทั้งหมด 33 เมือง แต่ละเมืองปกครองด้วยระบบเจ้าฟ้าสืบต่อเนื่องกันมาตั้งแต่อดีต

เมืองไตกับพม่ามีการติดต่อค้าขายช่วยเหลือ และให้ความเคารพซึ่งกันและกันมาโดยตลอด เห็นได้จากในช่วงที่เจ้าฟ้าเมืองไตปกครองประเทศพม่าประมาณเกือบ 300 ปีไม่เคยมีการสู้รบกันเกิดขึ้น^{[ต้องการอ้างอิง]} และยังมีการติดต่อค้าขายยังดำเนินไปอย่างสันติสุขเช่นกัน จนกระทั่งมาถึงสมัยบุเรงนอง ได้มีการสู้รบกันกับเจ้าฟ้าเมืองไตกับกษัตริย์พม่าเกิดขึ้น โดยฝ่ายเจ้าฟ้าเมืองไตเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ จึงทำให้ราชวงศ์เจ้าฟ้าบางเมือง ต้องจบสิ้นไปดังเช่นราชวงศ์เจ้าฟ้าเมืองนายซึ่งเป็นราชวงศ์ของกษัตริย์มังราย นอกจากนี้ยังมีอีกหลายราชวงศ์ที่ต้องสูญสิ้น ไปเพราะการสู้รบ^{[ต้องการอ้างอิง]}

• พ.ศ. 2305 ในสมัยพระเจ้าอลองพญา รัฐชานตกเป็นเมืองขึ้นของพม่า กษัตริย์พม่าได้ทำการปราบปรามราชวงศ์ เจ้าฟ้าไทใหญ่จนหมดสิ้นไปเป็นจำนวนมาก
• 1 มกราคม พ.ศ. 2428 อังกฤษได้ทำการจับกุมและยึดอำนาจกษัตริย์พม่า และขยายอาณาเขตไปยังเมืองเชียงตุงทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองไต
• พ.ศ. 2433 อังกฤษได้ยึดเอาเมืองไตเรียบร้อยแล้ว

เนื่องจากพม่าตั้งอยู่บริเวณที่ราบลุ่ม ส่วนเมืองไตตั้งอยู่บริเวณเทือกเขาไม่ใช่ประเทศเดียวกัน อังกฤษจึงไม่ได้เข้ายึดพร้อมกัน แม้อังกฤษจะยึดทั้งสองเมืองเป็นเมืองขึ้นของตนแต่ก็ไม่ได้ปกครองทั้งสองเมืองในลักษณะเดียวกัน หากแบ่งการปกครองออกเป็นสองลักษณะ คือประเทศพม่าเป็นเมืองใต้อาณานิคม ส่วนเมืองไตเป็นเมืองใต้การอารักขา

อังกฤษได้ล้มล้างระบบกษัตริย์พม่า ส่วนเมืองไตอังกฤษไม่ได้ทำลายราชวงศ์เจ้าฟ้า อีกทั้งยังสนับสนุนให้เจ้าฟ้าแต่ละเมือง มีอำนาจปกครองบ้านเมืองของตนเอง และได้สถาปนาให้เมืองทั้งหมดเป็นสหพันธรัฐชานขึ้นกับอังกฤษ

• 25 มกราคม พ.ศ. 2485 ญี่ปุ่นขอไทยสมัยจอมพล แปลก พิบูลสงคราม ยกกำลังทหารยึดรัฐชาน เชียงตุง ในประเทศพม่า จากทหารจีนก๊กมินตั๋ง ของจอมพลเจียงไคเช็ค ญี่ปุ่นได้ส่งมอบให้ไทย ผนวกเป็นสหรัฐไทยเดิม เป็นจังหวัดไทใหญ่
• 1 มกราคม พ.ศ. 2489 รัฐชานกลับมาสู่อิสรภาพ ครั้งนี้อังกฤษได้ผนวกเป็นส่วนหนึ่งของพม่า
• พ.ศ. 2490 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ทางการพม่าพยายามโน้มน้าวเหล่าบรรดาเจ้าฟ้าไต ให้เข้าร่วมเรียกร้องเอกราชจากอังกฤษ เจ้าฟ้าไตจึงได้ร่วมลงนามในสนธิสัญญาปางโหลง พร้อมกับกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เพื่อขอเอกราชจากอังกฤษ โดยสัญญาดังกล่าวได้นำไปสู่การร่างรัฐธรรมนูญ ซึ่งระบุให้ชนชาติที่ร่วมลงนามในสัญญา สามารถแยกตัวเป็นอิสระได้หลังจากอยู่ร่วมกันครบสิบปี
• พ.ศ. 2491 อังกฤษได้ให้เอกราชกับพม่าและไต ภายหลังมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในพม่า สนธิสัญญาปางโหลงจึงเป็นโมฆะ เหตุนี้จึงทำให้ชาวไตหรือไทใหญ่ จึงก่อตั้งกองกำลังกู้ชาติของตนเองขึ้น

ทางรัฐบาลทหารพม่าได้ใช้ระบอบเผด็จการทหารกับชาวไต อีกทั้งยังได้ทำลายพระราชวังของไทใหญ่ในเมืองเชียงตุงและอีกหลายเมือง และเข้ามาจัดการศึกษาเกี่ยวกับพม่าให้แก่เด็กในพื้นที่ ประชาชนมักถูกเกณฑ์ไปบังคับใช้แรงงาน ทั้งโครงการก่อสร้างและเป็นลูกหาบอาวุธให้ทหาร ทำให้มีผู้ลี้ภัยจำนวนมากหนีเข้ามายังประเทศไทย^{[ต้องการอ้างอิง]}

ปัจจุบันสถานการณ์ภายในรัฐชานก็ยังไม่มีเสถียรภาพทางความมั่นคงเท่าใดนัก และยังมีกองกำลังกู้ชาติของตนเองอยู่ ในปี พ.ศ. 2552 ได้มีการจัดตั้งสภารัฐชาน

การปกครอง

 

แผนที่รัฐชาน แสดงเขตรัฐกิจระดับจังหวัด

พื้นที่ 62,500 ตารางไมล์ แบ่งการปกครองเป็น 11 จังหวัด ได้แก่

ลำดับที่	จังหวัด	ชื่อภาษาไทใหญ่	คำอ่านภาษาไทใหญ่	หมายเหตุ
1	จังหวัดตองจี	တူၼ်ႈတီး	ต้นตี๊	เมืองหลวงของรัฐฉาน
2	จังหวัดดอยแหลม	လွႆလႅမ်	หลอยแหลม
3	จังหวัดจ๊อกแม	ၵျွၵ်းမႄး	กย๊อกแม้
4	จังหวัดหมู่แจ้	မူႇၸေႊ	หมู่เจ
5	จังหวัดเล่าก์ก่าย	လဝ်ႉၵႆႇ	เล้าไก่
6	จังหวัดกุนโหลง	ၵုၼ်လူင်	กุ๋นโหลง
7	จังหวัดล่าเสี้ยว	လႃႈသဵဝ်ႈ	หล้าเส้ว
8	จังหวัดเชียงตุง	ၵဵင်းတုင်	เก๊งตุ๋ง
9	จังหวัดเมืองสาด	မိူင်းသၢတ်ႇ	เมิ้งสาด
10	จังหวัดเมืองพยาก	မိူင်းၽျၢၵ်ႈ	เมิ้งพยาก
11	จังหวัดท่าขี้เหล็ก	တႃႈၶီႈလဵၵ်း	ต้าขี้เล็ก
-	จังหวัดลางเคอ	လၢင်းၶိူဝ်း	ล้างเค้อ	แยกออกจากดอยแหลม ในปี พ.ศ. 2553
-	จังหวัดหอปาง	ႁူဝ်ပၢင်ႇ	โหป่าง	แยกออกจากหล้าเสี้ยว ในปี พ.ศ. 2554
-	จังหวัดมาตมัน	မၢၵ်ႇမင်	หมากหมัง	แยกออกจากเชียงตุงและบางส่วนของหอปาง ในปี พ.ศ. 2557
-	จังหวัดเมืองมีด	မိူင်းမိတ်ႈ	เมิ้งมีด	แยกออกจากจ๊อกแม ในปี พ.ศ. 2557

ประชากร

• ประชากร 5,815,384 คน
• ความหนาแน่น 37 คน/ตารางไมล์

  เชื้อชาติ

  ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มของไทใหญ่นอกจากนั้นก็จะมีชาวพม่า ชาวจีน ชาวกะชีน ชาวดะนุ ชาวอินทา ชาวปะหล่อง ชาวปะโอ ชาวพม่าเชื้อสายอินเดีย ชาวกะเหรี่ยง ชาวไทลื้อ ชาวคำตี่ ชาวไทดอย เป็นต้น

  ศาสนา

  ประชากรส่วนใหญ่จะนับถือศาสนาพุทธ รองลงมาจะเป็นศาสนาคริสต์ซึ่งมีอิทธิพลมากในหมู่ชาวเขา ศาสนาอิสลามในหมู่ชาวอินเดีย และฮ่อ ศาสนาฮินดูในหมู่ชาวอินเดีย และศาสนาพื้นเมืองเดิมดั้งเดิมในหมู่ชาวเขา

อ้างอิง

1. "Union of Myanmar". City Population. สืบค้นเมื่อ 2008-12-25.
2. Census Report. The 2014 Myanmar Population and Housing Census. 2. Naypyitaw: Ministry of Immigration and Population. May 2015. p. 17.
3. "ประกาศราชบัณฑิตยสถาน เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง (พ.ศ. 2544)" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 118 (ตอนพิเศษ 117ง): 2. 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544. Check date values in: |date= (help)
4. "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งรองกงสุล ณ เมืองเชียงตุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 85 (8ง): 152. 23 มกราคม พ.ศ. 2511. Check date values in: |date= (help)
5. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 349. "ฉาน ๔ น. ชื่อรัฐหนึ่งทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศพม่า ติดต่อกับทางภาคเหนือของประเทศไทย, ไทใหญ่ ก็เรียก."

แหล่งข้อมูลอื่น

• Official website
• "Shan State" relief map showing major towns and revised township boundaries, 18 November 2010, Myanmar Information Management Unit (MIMU)
• Shan Herald Agency for News S.H.A.N.
• Taipei American Chamber of Commerce; Topics Magazine, Analysis, November 2012. Myanmar: Southeast Asia's Last Frontier for Investment, BY DAVID DUBYNE
• Chronology for Shans in Burma