วงศ์กก

กก
Cyperus polystachyos
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช (Plantae)
หมวด:	พืชดอก (Magnoliophyta)
ชั้น:	พืชใบเลี้ยงเดี่ยว (Monocotyledoneae)
อันดับ:	Poales
วงศ์:	กก (Cyperaceae)
สกุล
ประมาณ 109 สกุล

พืชวงศ์กก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Cyperaceae; อังกฤษ: Sedge) เป็นไม้ล้มลุก มีประมาณ 4,000 ชนิดแพร่พันธุ์กระจายทั่วโลก ชอบที่ชื้นแฉะ ขึ้นในที่ระดับต่ำตามหนอง บึง ทางระบายคันคูน้ำและโคลนเลน ใน 46 ประเทศจัดพืชวงศ์กกเป็นวัชพืช มีหลายชนิดใช้เป็นอาหารเช่น Eleocharis toberosa และ Scirpus toberosus และหลายชนิดนำมาทำเครื่องจักสานได้อย่าง เสื่อ กระจาด กระเช้า หมวก เช่นกกชนิด Scirpus mucronatus, Lepironia mucronata, Carex brizoides เป็นต้น

ลักษณะทางพฤกศาสตร์

กกมีรูปร่างลักษณะและนิเวศวิทยาเหมือนหญ้ามาก มีลักษณะที่แตกต่างจากหญ้าคือ กกมักมีลำต้นตัน และเป็นสามเหลี่ยมหรือสามมุม บางชนิดมีผนังกั้นแบ่งเป็นห้องๆ มีกาบใบอยู่ชิดกันมาก และที่สำคัญคือเกือบไม่มีลิ้นใบ บางชนิดไม่มีเลย ลักษณะสำคัญอีกประการหนึ่งของกกคือ ดอกแต่ละดอกจะมีกาบช่อย่อยห่อหุ้มหรือรองรับเพียงอันเดียว กกมีไหลเลื้อยไปใต้ดินและจากไหลก็จะแตกเป็นลำต้นที่ตัน โผล่พ้นขึ้นมาเหนือดิน และเมื่อผ่าลำต้นดูตามขวาง จะมีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมหรือสามมุมดังได้กล่าวมาแล้ว ลำต้นกกจะไม่แตกกิ่งเหมือนพืชชนิดอื่น ใบของกกเหมือนกับใบของหญ้า แต่จะเรียงตัวอัดกันแน่นเป็นสามมุมหรือสามตำแหน่งรอบโคนต้นและมีกาบห่อหุ้มลำต้นและไม่มีลิ้นใบ

ช่อดอกกกจะเกิดที่ปลายลำต้นเป็นหลายแบบ เช่น ช่อแยกแขนง, ช่อซี่ร่ม หรือ ช่อเชิงลด และมีดอกขนาดเล็กเป็นทั้งดอกที่สมบูรณ์และไม่สมบูรณ์เพศ โดยมีดอกรวมเรียกว่าช่อดอกย่อย ซึ่งประกอบด้วยดอกย่อยหนึ่งหรือหลายดอก แต่ละดอกมีริ้วประดับรองรับ ส่วนกลีบดอกนั้นไม่มีหรืออาจมีแต่เปลี่ยนรูปร่างไปเป็นเกล็ด หรือขนแข็งเล็ก ๆ ในดอกกกจะมีเกสรเพศผู้แยกกันอยู่ ส่วนเกสรเพศเมียจะมีก้านแยกเป็นสอง-สามแฉก หรือบางครั้งแยกเป็นสอง-สามเส้น และมีรังไข่อยู่เหนือกลีบดอก ภายในมีห้องเดียวและมีหนึ่งเมล็ด

การกระจายพันธุ์และนิเวศวิทยา

เขตศูนย์สูตรของทวีปเอเชีย พบทั่วไปตามชายริมบึงที่น้ำตื้นชื้นแฉะและในนาข้าว

 

Carex spissa

 

Cladium mariscus

 

Cyperus diffusus

 

Dulichium arundinaceum

 

Eriophorum scheuchzeri

สกุลของพืชวงศ์กก

• Abildgaardia
• Actinoscirpus
• Actinoschoenus
• Afrotrilepis
• Alinula
• Amphiscirpus
• Androtrichum
• Arthrostylis
• Ascolepis
• Becquerelia
• Baumea
• Blysmus
• Bolboschoenus
• Bulbostylis
• Carex
• Cladium
• Cymophyllus
• Cyperus
• Desmoschoenus
• Dulichium
• Eleocharis
• Eleogiton
• Elyna
• Eriophorum
• Ficinia
• Fimbristylis
• Fuirena
• Gahnia
• Hypolytrum
• Isolepis
• Kobresia
• Kyllinga
• Lagenocarpus
• Lepidosperma
• Lepironia
• Lipocarpha
• Machaerina
• Mapania
• Mariscus
• Mesomelaena
• Morelotia
• Oreobolus
• Oxycaryum
• Pycreus
• Remirea
• Rhynchospora
• Schoenoplectus
• Schoenus
• Scirpodendron
• Scirpoides
• Scirpus
• Scleria
• Trichophorum
• Uncinia
• Websteria

อ้างอิง

• จเร สดากร. ข่าวกองพฤกษศาสตร์และวัชพืช. ปีที่ 8 ฉบับที่ 3 ประจำเดือน กรกฎาคม-กันยายน 2538, กรมวิชาการเกษตร.