ปลายประสาทอิสระ

ปลายประสาทอิสระ (อังกฤษ: free nerve ending, อังกฤษ: naked nerve ending, terminatio neuralis, ตัวย่อ FNE) เป็นปลายของประสาทนำเข้า (afferent nerve) เป็นส่วนที่ส่งข้อมูลจากอวัยวะต่าง ๆ ไปยังสมอง เป็นปลายประสาทที่ทำหน้าที่เป็นตัวรับความรู้สึกที่ผิวหนัง (cutaneous receptors) ทำหน้าที่รับความรู้สึกสัมผัส อุณหภูมิ และความรู้สึกเจ็บปวด

โครงสร้าง

ปลายประสาทอิสระเป็นปลายที่ไม่มีถุงหุ้ม ไม่มีโครงสร้างที่ซับซ้อนเหมือนกับที่เจอในปลายประสาทประเภท Meissner's corpuscle หรือ Pacinian corpuscle เป็นปลายประสาทที่มีมากที่สุดและพบบ่อยที่สุดในผิวหนังในชั้นหนังกำพร้า (ตั้งแต่บริเวณชั้น stratum basale ถึง stratum granulosum) โดยอยู่รอบ ๆ ปุ่มรากผม (hair follicle) มีรูปร่างเหมือนกับรากฝอยของพืช

ประเภท

ปลายประสาทอิสระสามารถแยกประเภทได้โดยอัตราการปรับตัว ลักษณะที่รับรู้จากสิ่งเร้า และประเภทของใยประสาท

อัตราการปรับตัว

ประเภทของปลายประสาทอิสระสามารถแยกออกเป็น แบบปรับตัวอย่างรวดเร็ว แบบปรับตัวอย่างปานกลาง และแบบปรับตัวอย่างช้า ๆ ตัวอย่างเช่นใยประสาทแบบ Aδ ปรับตัวอย่างรวดเร็ว และแบบ C ปรับตัวอย่างช้า ๆ^{[ต้องการอ้างอิง]}

ลักษณะที่รับรู้จากสิ่งเร้า

ปลายประสาทอิสระสามารถตรวจจับอุณหภูมิ ตัวกระตุ้นเชิงกลเช่นแรงสัมผัส แรงกด และแรงยืด หรือเริ่มกระบวนการโนซิเซ็ปชั่นซึ่งอาจจะนำไปสู่ความเจ็บปวด ดังนั้น จึงมีปลายประสาทอิสระที่ทำหน้าที่เป็นตัวรับอุณหภูมิ (thermoreceptor) ตัวรับแรงกลที่ผิวหนัง (cutaneous mechanoreceptor) และโนซิเซ็ปเตอร์ หรือกล่าวอีกอย่างหนึ่งก็คือ ปลายประสาทหนึ่งสามารถรับความรู้สึกเกี่ยวกับลักษณะหลายอย่างของสิ่งเร้า เป็นความสามารถที่เรียกว่า polymodality

ประเภทของใยประสาท

ใยประสาทประเภท Aδ (เอเด็ลตา) หรือกลุ่ม III และประเภท C หรือกลุ่ม IV โดยมากไปสุดเป็นปลายประสาทอิสระ

เชิงอรรถและอ้างอิง

1. ศ.พญ. ผาสุก มหรรฆานุเคราะห์ (พ.ศ. 2556). ประสาทกายวิภาคศาสตร์พื้นฐาน (Basic neuroanatomy). กรุงเทพมหานคร: ศ.พญ. ผาสุก มหรรฆานุเคราะห์. ISBN 978-616-335-105-0. Check date values in: |year= (help)
2. Meissner's corpuscle เป็นตัวรับแรงกล (mechanoreceptors) ซึ่งเป็นตัวรับความรู้สึกประเภทหนึ่ง เป็นปลายประสาทในผิวหนังที่ทำหน้าที่รับสัมผัสเบา มีความไหวสูงสุดเมื่อรับแรงสั่นสะเทือนมีความถี่ต่ำกว่า 50 เฮิรตซ์ เป็นตัวรับความรู้สึกประเภทปรับตัวเร็ว (rapidly adaptive)
3. Pacinian corpuscle เป็นหนึ่งในตัวรับแรงกล (mechanoreceptor) หลักสี่อย่าง เป็นปลายประสาทในผิวหนังทำหน้าที่รับแรงสั่นสะเทือนและแรงกด การรับรู้แรงสั่นสะเทือนสามารถทำให้ตรวจสอบความหยาบความละเอียดของผิววัตถุได้
4. คือส่งสัญญาณบอกถึงสิ่งเร้าเฉพาะในขณะที่ระดับของสิ่งเร้ากำลังเปลี่ยน เมื่อระดับของสิ่งเร้าคงที่แล้ว ก็หยุดส่งสัญญาณ

ข้อมูลเพิ่มเติม

• MacIver M, Tanelian D (1993). "Free nerve ending terminal morphology is fiber-type-specific for A delta and C fibers innervating rabbit corneal epithelium". J Neurophysiol. 69 (5): 1779–83. PMID 8509835.
• แม่แบบ:GraySubject
• Nociception: Transduction 2005-11-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. From the University of Utah.
• Hada R (1990). "[Difference in responses of free nerve endings and Ruffini-type endings innervating the cat mandibular periosteum to square wave pressure stimuli, ramp mechanical stimuli and triangular vibrations]". Shikwa Gakuho. 90 (2): 161–80. PMID 2135092.
• Textbook in Medical Physiology And Pathophysiology: Essentials and clinical problems. 2005-02-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Copenhagen Medical Publishers. 1999 - 2000
• Cleland C, Hayward L, Rymer W (1990). "Neural mechanisms underlying the clasp-knife reflex in the cat. II. Stretch-sensitive muscular-free nerve endings". J Neurophysiol. 64 (4): 1319–30. PMID 2258749.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
• Somatosensory System 2004-12-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from Dr. Daley of North Carolina Wesleyan College.