ปลาเลียหิน

ปลาเลียหิน
ปลาเลียหินแม่น้ำโขง (G. cambodgiensis)
ปลาการ์ร่า รูฟาขณะดูดผิวหนังคน
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้นใหญ่:	Osteichthyes
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Cypriniformes
วงศ์:	Cyprinidae
วงศ์ย่อย:	Labeoninae
สกุล:	Garra Hamilton, 1822
ชนิด
มากกว่า 90 ชนิด (ดูในเนื้อหา)
ชื่อพ้อง
ชื่อพ้อง Ageneiogarra Garman, 18912 Brachygramma Day, 1865 Discognathichthys Bleeker, 1860 Discognathus Heckel, 1843 Lissorhynchus Bleeker, 1860 Mayoa Day, 1870 Placocheilus Wu in Wu, Lin, Chen, Chen & He, 1977 Platycara McClelland, 1838

ปลาเลียหิน (อังกฤษ: Stone-lapping fishes, Garras, Doctor fishes) คือชื่อสามัญเรียกโดยรวมของปลาน้ำจืดขนาดเล็กสกุลหนึ่ง มีชื่อสกุลว่า Garra (/การ์-รา/)

เป็นปลาน้ำจืดขนาดเล็กในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) และอยู่ในวงศ์ย่อย Labeoninae เป็นปลาที่มีขนาดเล็ก ลำตัวยาว หลังโค้งเล็กน้อย สันท้องแบนราบ จะงอยปากยาว ปลายทู่ และมีตุ่มเหมือนเม็ดสิวเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะตัวผู้ริมฝีปากหนาและมีตุ่มเม็ดสิวที่อ่อนนุ่มอยู่เป็นจำนวนมาก ไม่มีร่องระหว่างริมฝีปากกับกระดูกขากรรไกร ริมฝีปากล่างแผ่ออกกว้างเป็นแผ่น ขอบหน้าเรียบ ใช้ในการยึดเกาะกับของแข็ง มีหนวด 1-2 คู่ ครีบอกและครีบครีบท้องอยู่ในแนวระดับสันท้อง ครีบหลังมีก้านครีบแขนง 8 ก้าน และก้านครีบเดี่ยวไม่แข็ง ครีบก้นสั้นมีก้านครีบแขนง 5 ก้าน เส้นข้างลำตัวตรง

มีพฤติกรรมมักอาศัยอยู่เป็นฝูง ในแหล่งน้ำไหลเชี่ยวบริเวณน้ำตกหรือลำธารในป่า เพื่อดูดกินตะไคร่น้ำหรือสาหร่ายหรืออินทรีย์วัตถุต่าง ๆ เป็นอาหาร

พบกระจายอยู่ทั่วไปในทวีปเอเชีย พบมากกว่า 90 ชนิด สำหรับในประเทศไทยพบด้วยหลายชนิด เช่น G. fuliginosa, G. notata, G. cambodgiensis, G. fasciacauda เป็นต้น

นิยมเลี้ยงกันเป็นปลาสวยงาม เพื่อให้ดูดกินเศษอาหารที่ปลาใหญ่กินเหลือและทำความสะอาดตู้เลี้ยง นอกจากนี้แล้วในปัจจุบัน ปลาเลียหินยังนิยมใช้ในธุรกิจสปา แบบที่เรียกว่า "ฟิชสปา" โดยให้ผู้ใช้บริการแช่เท้าและขาลงในอ่างน้ำ และให้ปลาเลียหินมาดูดกินผิวหนังชั้นผิวกำพร้าเพื่อกำจัดเซลล์ผิวที่ตายแล้ว เพื่อเป็นการสร้างเซลล์ผิวใหม่อีกด้วย โดยในน้ำลายของปลาเลียหินจะมีเอนไซม์ชนิดหนึ่งที่กระตุ้นในการสร้างเซลล์ผิวใหม่ซึ่งปลาเลียหินที่นิยมใช้กันคือ ชนิด G. rufa และ G. sp. ซึ่งพบในประเทศตุรกี

ปลาเลียหินยังมีชื่อเรียกอื่น ๆ ในภาษาไทย อีก เช่น "ปลามูด" หรือ"ปลาอีดูด" หรือ "ปลามัน"

การจำแนก

มากกว่า 90 ชนิด และพบชนิดใหม่ ๆ ทุกปี ราวปีละ 1-2 ชนิด

Garra aethiopica (Pellegrin, 1927) Garra allostoma Roberts, 1990 Garra annandalei Hora, 1921 Garra apogon (Norman, 1925) Garra arupi Nebeshwar, Vishwanath & Das, 2009 Garra barreimiae Fowler & Steinitz, 1956 Garra barreimiae barreimiae Fowler & Steinitz, 1956 Garra barreimiae shawkahensis Banister & Clarke, 1977 Garra bibarbatus (Nguyễn, 2001) Garra bicornuta Narayan Rao, 1920 Garra bisangularis Chen, Wu & Xiao, 2010 Garra bispinosa Zhang, 2005 Garra blanfordii (Boulenger, 1901) Garra borneensis (Vaillant, 1902) Garra bourreti (Pellegrin, 1928) Garra buettikeri Krupp, 1983 Garra cambodgiensis (Tirant, 1883) Garra caudofasciatus (Pellegrin & Chevey, 1936) Garra ceylonensis Bleeker, 1863 Garra chebera Habteselassie, Mikschi, Ahnelt & Waidbacher, 2010 Garra compressus Kosygin & Vishwanath, 1998 Garra congoensis Poll, 1959 Garra cryptonemus (Cui & Li, 1984) Garra cyclostomata Mai, 1978 Garra cyrano Kottelat, 2000 Garra dembecha Getahun & Stiassny, 2007 Garra dembeensis (Rüppell, 1835) Garra dulongensis (Chen, Pan, Kong & Yang, 2006) Garra dunsirei Banister, 1987 Garra duobarbis Getahun & Stiassny, 2007 Garra elongata Vishwanath & Kosygin, 2000 Garra emarginata Kurup & Radhakrishnan, 2011 Garra ethelwynnae Menon, 1958 Garra fasciacauda Fowler, 1937 Garra findolabium Li, Zhou & Fu, 2008 Garra fisheri (Fowler, 1937) Garra flavatra Kullander & F. Fang, 2004 Garra fuliginosa Fowler, 1934 Garra geba Getahun & Stiassny, 2007 Garra ghorensis Krupp, 1982 Garra gotyla (Gray, 1830) Garra gotyla gotyla (Gray, 1830) Garra gotyla stenorhynchus Jerdon, 1849 Garra gracilis (Pellegrin & Chevey, 1936) Garra gravelyi (Annandale, 1919) Garra hainanensis Chen & Zheng, 1983 Garra hindii (Boulenger, 1905) Garra hughi Silas, 1955 Garra ignestii (Gianferrari, 1925) Garra imbarbatus (Nguyễn, 2001) Garra imberba Garman, 1912 Garra imberbis (Vinciguerra, 1890) Garra kalakadensis Rema Devi, 1993 Garra kalpangi Nebeshwar, Bagra & Das, 2012 Garra kempi Hora, 1921

Garra laichowensis Nguyễn & Doan, 1969 Garra lamta (Hamilton, 1822) Garra lancrenonensis Blache & Miton, 1960 Garra lautior Banister, 1987 Garra lissorhynchus (McClelland, 1842) Garra litanensis Vishwanath, 1993 Garra longipinnis Banister & Clarke, 1977 Garra makiensis (Boulenger, 1904) Garra mamshuqa Krupp, 1983 Garra manipurensis Vishwanath & Sarojnalini, 1988 Garra mcclellandi (Jerdon, 1849) Garra menoni Rema Devi & Indra, 1984 Garra micropulvinus Zhou, Pan & Kottelat, 2005 Garra mirofrontis Chu & Cui, 1987 Garra mlapparaensis Kurup & Radhakrishnan, 2011 Garra mullya (Sykes, 1839) Garra naganensis Hora, 1921 Garra nambulica Vishwanath & Joyshree, 2005 Garra namyaensis Shangningam & Vishwanath, 2012 Garra nasuta (McClelland, 1838) Garra nigricollis Kullander & Fang, 2004 Garra notata (Blyth, 1860) Garra nujiangensis Chen, Zhao & Yang, 2009 Garra orientalis Nichols, 1925 Garra ornata (Nichols & Griscom, 1917) Garra paralissorhynchus Vishwanath & Shanta Devi, 2005 Garra periyarensis Gopi, 2001 Garra persica Berg, 1914 Garra phillipsi Deraniyagala, 1933 Garra poecilura Kullander & Fang, 2004 Garra poilanei Petit & Tchang, 1933 Garra propulvinus Kullander & Fang, 2004 Garra qiaojiensis Wu & Yao, 1977 Garra quadrimaculata (Rüppell, 1835) Garra rakhinica Kullander & F. Fang, 2004 Garra regressus Getahun & Stiassny, 2007 Garra robustus (Zhang, He & Yi-Yu Chen, 2002) Garra rossica (Nikolskii, 1900) Garra rotundinasus Zhang, 2006 Garra rufa (Heckel, 1843) Garra rupecula (McClelland, 1839) Garra sahilia Krupp, 1983 Garra sahilia gharbia Krupp, 1983 Garra sahilia sahilia Krupp, 1983 Garra salweenica Hora & Mukerji, 1934 Garra smarti Krupp & Budd, 2009 Garra spilota Kullander & Fang, 2004 Garra surendranathanii Shaji, Arun & Easa, 1996 Garra tana Getahun & Stiassny, 2007 Garra tengchongensis Zhang & Yi-Yu Chen, 2002 Garra theunensis Kottelat, 1998 Garra trewavasai Monod, 1950 Garra variabilis (Heckel, 1843) Garra vittatula Kullander & Fang, 2004 Garra waensis Lothongkham, Arbsuwan & Musikasinthorn, 2014 Garra wanae (Regan, 1914) Garra waterloti (Pellegrin, 1935) Garra yiliangensis Wu & Chen, 1977

เชิงอรรถ

1. ปลาที่ได้ชื่อว่าเลียหินนั้น ยังอาจรวมถึงปลาในสกุล Crossocheilus เช่น ปลาเล็บมือนาง (C. reticulatus) ด้วย ซึ่งก็สามารถใช้เป็นปลาในฟิชสปาได้ด้วยเช่นกัน เนื่องจากมีพฤติกรรมคล้ายคลึงกัน

ดูเพิ่ม

• ฟิชสปา

อ้างอิง

1. สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์. สาระน่ารู้ ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2547. 264 หน้า. หน้า 79. ISBN 974-00-8701-9
2. ชวลิต วิทยานนท์. คู่มือปลาน้ำจืด. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2547. 234 หน้า. หน้า 153. ISBN 974-484-148-6
3. “ตอด” นี้เพื่อสุขภาพ ที่ “Café De’ Spa “
4. Species description republished in 2012
5. Kurup, B.M. & Radhakrishnan, K.V. (2011): Two new cyprinid fishes under the genus Garra (Hamilton) from Kerala, Southern India. Journal of the Bombay Natural History Society, 107 (3) [2010]: 220-223.
6. Nebeshwar, K., Bagra, K. & Das, D.N. (2012): Garra kalpangi, a new cyprinid fish species (Pisces: Teleostei) from upper Brahmaputra basin in Arunachal Pradesh, India. Journal of Threatened Taxa, 4 (2): 2353–2362.
7. Shangningam, B. & Vishwanath, W. (2012): A New Species of the Genus Garra Hamilton, 1822 from the Chindwin Basin of Manipur, India (Teleostei: Cyprinidae: Labeoninae). International Scholarly Research Network (ISRN Zoology), 2012 (Article ID 325064): 6 pp. doi:10.5402/2012/325064
8. "'ปลาเลียหินน้ำว้า' ชนิดใหม่ของโลก". คมชัดลึก. 25 May 2014. สืบค้นเมื่อ 20 December 2015.

แหล่งข้อมูลอื่น

•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Garra จากวิกิสปีชีส์