แกรนด์เทฟต์ออโต
แกรนด์เทฟต์ออโต (อังกฤษ: Grand Theft Auto หรือ GTA) คือชุดวิดีโอเกม พัฒนาโดยร็อกสตาร์ เกม และผลิตโดยร็อกสตาร์ นอร์ธ เปิดตัวครั้งแรกในปี พ.ศ. 2540 เกมชุดดังกล่าวประกอบด้วยเกมภาคหลัก 10 เกมและภาคเสริม 4 เกม เกมชุดแกรนด์เทฟต์ออโตเริ่มเป็นที่นิยมตั้งแต่เกมแกรนด์เทฟต์ออโต 3 (Grand Theft Auto III) เป็นต้นมา ทุกเกมล้วนเป็นเกมยอดนิยมและเป็นที่กล่าวขวัญ เกมชุดนี้ได้รางวัลมาหลายรางวัล และเกมในชุดนี้มักได้ตำแหน่งเกมแห่งปีจากหลายสถาบันนักวิจารณ์เกม และทำให้เกมนี้มีดาราฮอลลีวูดหลายคนเข้ามาร่วมให้เสียงในเกม เช่นซามูเอล แอล. แจ็กสัน, เบิร์ต เรย์โนลส์ เป็นต้น
| แกรนด์เทฟต์ออโต Grand Theft Auto | |
|---|---|
โลโก้ Grand Theft Auto ถูกใช้ตั้งแต่ แกรนด์เทฟต์ออโต III | |
| ประเภท | แอคชัน-ผจญภัย, โลกเปิด, อาชญากรรม |
| ผู้พัฒนา | ร็อกสตาร์เกมส์ ร็อกสตาร์ นอร์ธ (อดีต ดีเอ็มเอ ดีไซน์) ร็อกสตาร์ ลีดส์ ร็อกสตาร์ โตรอนโต ร็อกสตาร์ ลินคอล์น |
| ผู้จัดจำหน่าย | ร็อกสตาร์เกมส์ |
| ผู้จัดสร้าง | เดวิด โจนส์ แดน ฮาวเซอร์ แซม ฮาวเซอร์ |
| ระบบปฏิบัติการ | |
| ลงครั้งแรกบน |
|
| วางจำหน่ายครั้งแรก | Grand Theft Auto ตุลาคม พ.ศ. 2540 |
| จำหน่ายครั้งล่าสุด | แกรนด์เทฟต์ออโตGrand Theft Auto V (เฉพาะคอมพิวเตอร์ ระบบ:วินโดวส์) 14 เมษายน พ.ศ. 2558 |
ถ้าไม่รวมถึงเกมชุด GTA ที่ถูกนำเข้ามาในประเทศไทย (เช่น แกรนด์เทฟต์ออโต: แซนแอนเดรียส์ ในเพลย์สเตชัน 2, แกรนด์เทฟต์ออโต III ภาคที่ได้รับการเซ็นเซอร์แล้วจากประเทศออสเตรเลีย) และเกมละเมิดลิขสิทธิ์ ไม่มีบริษัทซอฟต์แวร์บริษัทใดเลยในประเทศไทยที่ผลิตเกมชุดดังกล่าว อาจเป็นเพราะเนื้อหาของเกมนั้นรุนแรงและขัดต่อธรรมเนียมประเพณีไทยมากเกินไป (เกมนี้นำเสนอธุรกิจขายยาเสพติด, การค้าประเวณี โดยเฉพาะการขโมยยานพาหนะต่างๆ ซึ่งเป็นส่วนหลักของเกม) แต่เกมนี้ก็ยังได้รับนิยมสูงในแวดวงนักเล่นเกม แม้ว่าจะเป็นเกมก็อปปีก็ตาม ไม่ต่างจากต่างประเทศมากนัก
ในต่างประเทศตั้งแต่ GTA3 เป็นต้นมา เกมนี้ได้คำวิพากษ์วิจารณ์อย่างมากเนื่องจากเนื้อเรื่องที่ว่าตัวละครเอกเป็นอาชญากร ต่างจากเกมส์อื่นที่ตัวละครเอกมักจะเป็นวีรบุรุษ
ความโดดเด่นโดยภาพรวมของเกมชุดนี้คือ ผู้เล่นสามารถทำกิจกรรมต่างๆได้อย่างอิสระภายในเมืองขนาดใหญ่ ตั้งแต่การใช้ชีวิตตามปกติไปจนถึงการก่ออาชญากรรม ไม่ว่าจะเป็นการทำอาชีพสุจริตเสริมรายได้ การขโมยรถ การก่อคดีต่างๆ อีกทั้งยังเป็นเกมที่มีการผสมผสานกันอย่างลงตัวระหว่างเกมแนวขับรถกับเกมแนวยิงปืนมุมมองแบบบุคคลที่สาม
เนื้อหาของเกมโดยรวม
ทุกเกมในชุดนี้อนุญาตให้ผู้เล่นเล่นบทเป็นอาชญากรในเมืองใหญ่ โดยมีอิทธิพลเล็กน้อย หรือไม่มีเลยในช่วงแรก และผู้เล่นจะต้องใขว่คว้า และเสาะแสวงหาอิทธิพลผ่านองค์กรอาชญากรรมไปตลอดเกม ภารกิจหลายๆ ภารกิจในเกมมักตั้งอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ทรุดโทรมและเป็นแหล่งอาชญากรรมในเมือง จุดมุ่งหมายก็มักจะเกี่ยวกับการก่ออาชญากรรม ซึ่งจำเป็นที่จะต้องทำให้สำเร็จเพื่อดำเนินเนื้อเรื่องในเกมต่อไป เช่นการปล้นธนาคาร, การลอบสังหาร และอาชญากรรมอื่น ๆ แต่ก็จะมีการขับรถแท็กซี่การขับรถพยาบาล การดับเพลิง การบริหารธุรกิจค้าประเวณี การแข่งรถ และการหัดขับเครื่องบิน เป็นภารกิจเสริมด้วย
เกมชุด GTA เป็นที่กล่าวถึงในด้านการที่อนุญาตให้ผู้เล่นมีเสรีภาพในการตัดสินใจว่าจะทำสิ่งใดก่อนสิ่งใดหลัง ซึ่งต่างจากเกมแนวแอ็คชั่นอื่นๆ ที่แต่ละภารกิจจะอยู่ในเฉพาะพื้นที่หนึ่งๆ ตามที่ผู้พัฒนาสร้างไว้เท่านั้น แต่ใน GTA ผู้เล่นสามารถเลือกภารกิจที่ผู้เล่นต้องการจะทำก่อนได้ และทางที่ผู้เล่นเลือกจะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงไปของเนื้อเรื่องในเกม เมื่อเนื้อเรื่องดำเนินไปผู้เล่นจะพบกับอารมณ์ขัน มุขตลก เพลง และตัวช่วยลดความตึงเครียดในเกมต่างๆ ซึ่งเป็นจุดดึงดูดของเกมนี้ อีกทั้งเนื้อที่ที่กว้างใหญ่ในเกมซึ่งทำให้ผู้เล่นสามารถตระเวนไปทั่วในจุดไหนก็ได้ในเกม อาคารในเมืองที่สามารถปฏิสัมพันธ์ได้จำนวนมาก และภารกิจย่อยต่างๆ ตั้งแต่เกม GTA3 เนื้อเรื่องของมันกลายเป็นจุดเด่นอีกจุดหนึ่งของเกม พร้อมทั้งเสียงพากย์ของดาราหรือผู้พากย์ที่มีคุณภาพสูง และเสียงจากสถานีวิทยุซึ่งสามารถฟังผ่านทางพาหนะต่างๆ ได้ ทั้งหมดนี้เป็นการผสมผสานกันให้ได้สภาพแวดล้อมให้เหมือนส่วนทรุดโทรมของเมืองให้มากที่สุด และเป็นการล้อเลียนเมืองใหญ่ ๆ ในสหรัฐอเมริกาที่มีอยู่จริง
ประวัติของเกม
แกรนด์เทฟต์ออโต
เป็นยุคที่เกมแรกในชุดออกสู่ตลาดมืด คือเกมดั้งเดิม แกรนด์เทฟต์ออโต (Grand Theft Auto) ทั้งใน PC ระบบ วินโดวส์ และเพลย์สเตชัน 1 ใน พ.ศ. 2540 รวมถึงเวอร์ชันเกมบอยคัลเลอร์
แกรนด์เทฟต์ออโต 2
แกรนด์เทฟต์ออโต 2 (Grand Theft Auto 2) ออกจำหน่ายทั้งทาง PC, เพลย์สเตชัน และดรีมคาสท์ ในปี พ.ศ. 2542หรือ 1999 เกมนี้พัฒนาคุณภาพของภาพขึ้นมาจากภาคที่แล้ว และเปลี่ยนแปลงการเล่นของผู้เล่น ให้ขึ้นอยู่กับอิทธิพลในองค์กรอาชญากรรมแต่ละองค์กรที่ผู้เล่นสังกัดอยู่ เวอร์ชันเกมบอยคัลเลอร์ถูกผลิตขึ้นในเวลาต่อมา
แกรนด์เทฟต์ออโต III
เกมภาคที่สาม (พ.ศ. 2544) แกรนด์เทฟต์ออโต III (Grand Theft Auto III) นำเสนอรูปแบบมุมมองบุคคลที่สาม เป็นครั้งแรกในเกมชุดนี้ จากที่เกมภาคที่ผ่านมาเป็นมุมมองจากด้านบน โหมดผู้เล่นหลายคนนั้นได้ถูกนำออกไป แต่ GTA3 ก็มุ่งไปพัฒนาในด้านอื่นๆ เช่นการให้เสียง และการดำเนินเรื่องเป็นต้น แกรนด์เทฟต์ออโต III ประสบความสำเร็จมากในต่างประเทศ และเป็นเกมยอดนิยมเกมแรกในชุด แกรนด์เทฟต์ออโต III ดึงดูดคำวิพากษ์วิจารณ์ในทางบวกอย่างมาก โดยได้คำวิจารณ์ว่าเป็นการเปิดมิติใหม่ให้กับวงการเกม แม้จะถูกวิพากย์วิจารณ์บ้างเนื่องจากเนื้อหาที่รุนแรงของมัน และเกมภาคต่อๆ มาก็เป็นเช่นเดียวกัน
- บริษัทร็อกสตาร์ นอร์ธ พัฒนาวิดีโอเกมนอกชุดที่ชื่อว่าแมนฮันท์ (Manhunt) ซึ่งอยู่ในเมืองเดียวกันกับ GTA III (เมืองที่ตัวละครเอกในเกมดังกล่าวอยู่คือเมืองคาร์เซอร์ ซิตี้ ซึ่งเคยถูกกล่าวไว้ใน GTA3 ว่าเป็นเมืองเพื่อนบ้านของลิเบอร์ตี ซิตี้)
แกรนด์เทฟต์ออโต IV
- เกมแกรนด์เทฟต์ออโต IV (Grand Theft Auto IV) ได้วางจำหน่ายบนเพลย์สเตชัน 3และเอกซ์บอกซ์ 360ในวันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2551 และวางจำหน่ายบนพีซีในวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2551 ที่อเมริกา เป็นรุ่นแรกที่ออกพร้อมกันทั้งบนเพลย์สเตชัน และเอกซ์บ็อกซ์ ซึ่งในเนื้อหาเกมนั้น ถูกกำหนดให้ดำเนินเรื่องอยู่ในเมืองลิเบอร์ตี ซิตี้ (Liberty City) ซึ่งเป็นเมืองที่อยู่ใน แกรนด์เทฟต์ออโต้ 3 และ Liberty City Stories ทาง Rockstar North ได้ปรับปรุงพื้นที่ และกราฟิกใหม่หมดภายในเกม ซึ่งแตกต่างจากรูปแบบในเกม GTA3 และ GTA Liberty City Stories มาก อีกทั้งด้านความสมจริง พื้นที่ในเกม และคุณภาพกราฟิก และถึอว่าเป็นเกมที่สมบูรณ์แบบที่สุดเท่าที่ทาง Rockstar North เคยทำมา ภายหลังได้มีตอนพิเศษนามว่า Grand Theft Auto: Episodes from Liberty City ซึ่งจะมีภาค The Lost and Damned และ The Ballad of Gay Tony รวมอยู่ในเกมเดียว สำหรับในประเทศไทยมีการสั่งห้ามนำเกมนี้เข้ามาจำหน่ายในประเทศ หลังจากเกิดเหตุเด็กนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 เล่นเกมนี้แล้วก่อเหตุฆ่าคนขับแท็กซี่โดยอ้างว่าเลียนแบบมาจากเกมนี้
แกรนด์เทฟต์ออโต V
เกมแกรนด์เทฟต์ออโต V ได้วางจำหน่ายบนเครื่องเล่น เพลย์สเตชัน 3และเอกซ์บอกซ์ 360ในวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2556 และเพลย์สเตชัน 4 และเอกซ์บอกซ์ วัน ในวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2557 สำหรับเวอร์ชัน PC ได้จำหน่ายในวันที่ 14 เมษายน พ.ศ. 2558 ที่ผ่านมา ซึ่งในเนื้อหาเกมนั้น ถูกกำหนดให้ดำเนินเรื่องอยู่ในเมือง ลอส ซานโตส ในรัฐ San Andreas (แซนแอนเดรียส์) งเป็นเมืองที่อยู่ในแกรนด์เทฟต์ออโต้ : แซนแอนเดรียส์ ด้วย ในภาคนี้ผู้เล่นสามารถบังคับเป็นสามตัวเอกของเมืองลอสซานโตส ซึ่งก็คือ Michael - Franklin - Trevor ในภาคนีจะมีระบบ ซื้อบ้าน ซื้อกิจการต่างฯ ระบบดำน้ำ ขับเครื่องบิน ระบบยิงปืนและเล็งปืนใหม่ และยังมีระบบการเล่นและกิจกรรมต่างงฯอีกหลายอย่างที่มากับภาคนี้ ทั้งด้านความสมจริงที่มากขึ้น พื้นที่ในเกม จะรายล้อมไปด้วย ป่า ภูเขา ลำธาร และ สัตว์ป่าอีกนานาชนิด แผนที่ในเกมส์จะใหญ่ยิ่งกว่าในบรรดา เกมแกรนด์เทฟต์ออโต ทุกภาคที่ผ่านมา และคุณภาพกราฟิก ถึอว่าปรังปรุงออกมาได้เหนือชันและดูสมจริงยิ่งขึ้น ซึ่งภาคนี้ Rockstar North ได้นำอาระบบต่าง ๆ จากเกม Red Dead Redemption และ Max Payne 3 มาใส่ในภาคนี้เพื่อให้ดูสมจริงขึ้น หลังจากนั้นก็มี โหมดผู้เล่นหลายคน ที่ออกมาสร้างรายได้อีก อย่างเช่น Grand Theft Auto Online ที่เปิดให้บริการในวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2556 โดยภาคนี้กลายเป็นเกมคอนโซลที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดในประวัติศาสตร์ โดยในวันแรกที่ได้วางแผง เกมนี้ทำรายได้ไปกว่า 1,000 ล้านเหรียญสหรัฐ
ภาคเสริม
แกรนด์เทฟต์ออโต ลอนดอน '69 (พ.ศ. 2542)
ภาคเสริมของเกมดั้งเดิม เวลาในเกมอยู่ในปี พ.ศ. 2512 ในกรุงลอนดอน ออกจำหน่ายทั้งทาง PC และเพลย์สเตชัน
แกรนด์เธฟออโต้: ลอนดอน, 1961 (พ.ศ. 2542)
ภาคเสริมของภาคเสริมแรก GTA: London, 1969 อีกที เวลาในเกมอยู่ในปี พ.ศ. 2504 ในกรุงลอนดอน เนื้อเรื่องจำลองจากลอนดอนปี พ.ศ. 2512
แกรนด์เทฟต์ออโต ไวซ์ ซิตี้
เนื้อเรื่องเกมเริ่มขึ้นและดำเนินไปในปี พ.ศ. 2529 ในเมืองไวซ์ซิตี มีต้นแบบมาจากรัฐฟลอริดา รัฐไวซ์ ซิตี้ มีต้นแบบมาจากเมืองไมแอมี เนื้อเรื่องแบบผู้เล่นคนเดียว เกมนี้ถือว่าเป็นภาคต่อที่มีเนื้อเรื่องเชื่อมโยงกับภาคสามอยู่อย่างหลวมๆ และมีตัวละครจากภาคสามบางคนก็อยู่ในภาคนี้ด้วย แต่เป็นในขณะที่พวกเขาเหล่านั้นมีอายุน้อยกว่า
แกรนด์เทฟต์ออโต แซนแอนเดรียส์
ฉากของเกมอยู่ที่รัฐซานแอนเดรียส์ มีต้นแบบจากรัฐแคลิฟอร์เนียและเนวาดา รัฐซานแอนเดรียส์ประกอบด้วยเมืองใหญ่สามเมือง ได้แก่ ลอสซานตอส มีต้นแบบจากลอสแอนเจลิส ซานเฟียร์โร มีต้นแบบจากซานฟรานซิสโก และลาสเวนทูรัส มีต้นแบบจากลาสเวกัส เนื้อเรื่องแบบผู้เล่นคนเดียวเล่าเรื่องคาร์ล "ซีเจ" จอห์นสัน ซึ่งกลับมาบ้านที่ลอสซานตอสหลังแม่ถูกฆาตกรรม ซีเจพบเพื่อนเก่าและครอบครัวท่ามกลางความอลหม่าน และตลอดเนื้อเรื่องเขาพยายามจะก่อตั้งแก๊งเดิมของเขาอีกครั้ง ปะทะกับตำรวจ และค่อย ๆ ไขปริศนาฆาตกรรมแม่ของเขาจนได้ เนื้อเรื่องยึดตามเหตุการณ์จริงหลายเหตุการณ์ในลอสแอนเจลิส เช่น คู่ปรับระหว่างแก๊งข้างถนน บลัดส์ และคริปส์ โคเคนระบาดในยุค 1980 เหตุอื้อฉาวเกี่ยวกับหน่วยแรมพาร์ตในกรมตำรวจลอสแอนเจลิส และเหตุจลาจลในลอสแอนเจลิส พ.ศ. 2535
แกรนด์เทฟต์ออโต แอดวานซ์
วางจำหน่ายในปี พ.ศ. 2547 สำหรับ เกมบอยแอ็ดวานซ์ เกมนี้ตั้งใจจะถูกพัฒนาเป็นเกมแปลงของ GTA3 ที่มีมุมมองจากด้านบนเช่นเดียวกับภาคแรกและภาคที่สองแต่ ท้ายที่สุดแล้ว มันกลายเป็นเกม GTA ที่มีเนื้อเรื่องใหม่ทั้งหมด รวมถึงตัวละครใหม่และตัวละครดั้งเดิม
แกรนด์เธฟออโต ลิเบอร์ตี ซิตี้ สตอรีย์ส
(Grand Theft Auto: Liberty City Stories) เกมกึ่งภาคต่อนี้จะออกวางจำหน่ายเพลย์สเตย์ชั่น พอร์เทเบิล (PSP)และ Playstation 2 ซึ่งจะดำเนินเรื่องในเมืองลิเบอร์ตี ซิตี้ เกมนี้วางจำหน่ายในเดือน ตุลาคม พ.ศ. 2548 ในเวอร์ชัน PSP ส่วนเวอร์ชัน PS2 ได้วางจำหน่ายในเดือน มิถุนายน พ.ศ. 2549 ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2558 GTA ภาคนี้ ใด้ครบรอบ 10 ปี ได้จัดจำหน่ายใน IOS และ Android เรียบร้อยแล้ว
แกรนด์เธฟออโต ไวซ์ ซิตี้ สตอรีย์ส
เกมที่ดำเนินเนื้อเรื่องใน ไวซ์ ซิตี้ และปีพ.ศ. 2527 ตัวละครเอกของภาคนี้คือ วิคเตอร์ แวนซ์ วางจำหน่ายในรูปแบบ เพลย์สเตย์ชั่น พอร์เทเบิล และ เพลย์สเตย์ชั่น 2
แกรนด์เธฟออโต เดอะ ลอสท์ แอนด์ แดมด์
แกรนด์เธฟออโต ไชน่าทาวน์ วอรส์
เป็นภาคที่เนื้อเรื่องเกื่ยวกับกลุ่มชุมชนจีน(ไชนาทาวน์) ที่ลงเครื่องพกพาเช่น นินเทนโด ดีเอส,โซนี่ พีเอสพี, ไอโอเอส,แอนดรอยด์
แกรนด์เธฟออโต เดอะ บัลลาด ออฟ เกย์ โทนี
รายชื่อเกม
| ปี | ชื่อ † | ผู้พัฒนา | รูปแบบ | ยุค | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| คอนโซล | คอมพิวเตอร์ | เครื่องพกพา | โทรศัพท์มือถือ | ดาวน์โหลด | ||||
| 1997 | แกรนด์เทฟต์ออโต | ดีเอ็มเอ ดีไซน์, ทารันทูล่า สตูดิโอส์ | เพลย์สเตชัน | วินโดวส์, เอ็มเอส-ดอส | เกมบอยคัลเลอร์ | สตีม | 2 มิติ | |
| 1999 | ลอนดอน, '69 | ดีเอ็มเอ ดีไซน์, ทารันทูล่า สตูดิโอส์, ร็อกสตาร์ แคนาดา, รูนคราฟ | ||||||
| ลอนดอน, '61 | วินโดวส์ | |||||||
| แกรนด์เทฟต์ออโต 2 | ดีเอ็มเอ ดีไซน์, ทารันทูล่า สตูดิโอส์ | เพลย์สเตชัน, ดรีมแคสต์ | เกมบอยคัลเลอร์ | สตีม | ||||
| 2001 | แกรนด์เทฟต์ออโต III | ดีเอ็มเอ ดีไซน์, ร็อกสตาร์ เวียนนา | เพลย์สเตชัน 2, เอกซ์บอกซ์ | วินโดวส์, โอเอสเทน | ไอโอเอส, แอนดรอยด์ | พีเอสเอ็น, สตีม | 3 มิติ | |
| 2002 | ไวซ์ ซิตี้ | ร็อกสตาร์ นอร์ธ, ร็อกสตาร์ เวียนนา | ||||||
| 2004 | แอดวานซ์ | ดิจิตัล อิคลิพซ์ | เกมบอยแอ็ดวานซ์ | |||||
| ซาน แอนเดรียส์ | ร็อกสตาร์ นอร์ธ | เพลย์สเตชัน 2, เอกซ์บอกซ์ | วินโดวส์, แม็คโอเอส เท็น | ไอโอเอส,แอนดรอยด์ | พีเอสเอ็น, เอ๊กซ์บีแอลเอ็ม, สตีม | |||
| 2005 | ลิเบอร์ตี ซิตี้ สตอรีย์ส | ร็อกสตาร์ ลีดส์, ร็อกสตาร์ นอร์ธ | เพลย์สเตชัน 2 | พีเอสพี | ||||
| 2006 | ไวซ์ ซิตี้ สตอรีย์ส | |||||||
| 2008 | แกรนด์เทฟต์ออโต IV | ร็อกสตาร์ นอร์ธ, ร็อกสตาร์ โตรอนโต | เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 | วินโดวส์ | สตีม | เอชดี | ||
| 2009 | เดอะ ลอสท์ แอนด์ แดมด์ | ร็อกสตาร์ นอร์ธ | ||||||
| ไชน่าทาวน์ วอรส์ | ร็อกสตาร์ นอร์ธ , ร็อกสตาร์ ลีดส์ | พีเอสพี, นินเทนโด ดีเอส | ไอโอเอส | |||||
| เดอะ บัลลาด ออฟ เกย์ โทนี่ | ร็อกสตาร์ นอร์ธ | เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 | วินโดวส์ | สตีม | ||||
| 2013 | แกรนด์เทฟต์ออโต V | เพลย์สเตชัน 3, เพลย์สเตชัน 4, เอกซ์บอกซ์ 360, เอกซ์บอกซ์ วัน | วินโดวส์ | สตีม | ||||
หมายเหตุ:
| ||||||||
อ้างอิง
- David Jones Returns To APB – Edge Magazine. Edge-online.com (2011-05-12). Retrieved on 6 September 2012.
- Bramwell, Tom (2008-08-06). "GTA IV confirmed and dated for PC". Eurogamer. สืบค้นเมื่อ 2008-08-06.
- "Rockstar Games Announces Grand Theft Auto IV for the PC" (Press release). Rockstar Games. 2008-08-06. สืบค้นเมื่อ 2008-08-06.
- สั่งแบนGTA ร้านเกมไหนมีโดนจับ
- สลด! ม.6 แทงโหดฆ่าแท็กซี่ เลียนแบบเกมโจร GTA
- Rockstar. "Grand Theft Auto III: Your Questions Answered – Part One (Claude, Darkel & Other Characters)".
Rockstar: The “universes” are the worlds interpreted at different definitions, 2d, 3d and high definition, so we felt brands and radio / back ground characters would exist in both, but 3 dimensional characters would not.