อิบน์ อัลฮัยษัม

อะบู อะลี, อัลฮะซัน อิบน์ อัลฮะซัน อิบน์ อัลฮัยษัม (อาหรับ: أبو علي، الحسن بن الحسن بن الهيثم) หรือแผลงด้วยอักษรละตินเป็น แอลแฮซัน (อักษรโรมัน: Alhazen,(/ælˈhæzən/; ประมาณ 965 –  1040) เป็นนักคณิตศาสตร์ นักดาราศาสตร์ และนักฟิสิกส์สมัยกลางในยุคทองของอิสลามจากบริเวณที่เป็นประเทศอิรักในปัจจุบัน ได้รับการกล่าวถึงเป็น "บิดาแห่งทัศนศาสตร์สมัยใหม่" เขามีส่วนสำคัญต่อหลักการทัศนศาสตร์และการรับรู้ทางสายตาเป็นการเฉพาะ ผลงานที่มีอิทธิพลมากที่สุดของเขามีชื่อว่า กิตาบุลมะนาซิร (كتاب المناظر, "หนังสือทัศนศาสตร์") ที่เขียนขึ้นในช่วง ค.ศ. 1011–1021 ซึ่งยังคงเหลือเพียงฉบับภาษาละติน ผลงานของอิบน์ อัลฮัยษัมได้รับการอ้างอิงอย่างมากในช่วงการปฏิวัติทางวิทยาศาสตร์ของไอแซก นิวตัน, โยฮันเนิส เค็พเพลอร์, คริสตียาน เฮยเคินส์ และกาลิเลโอ กาลิเลอี

อิบน์ อัลฮัยษัม แอลแฮซัน
ابن الهيثم
เกิด	ป. ค.ศ. 965 (ป. ฮ.ศ. 354) บัสรา เอมิเรตบูยิด
เสียชีวิต	ป. ค.ศ. 1040 (ป. ฮ.ศ. 430) (ประมาณ 75 ปี) ไคโร รัฐเคาะลีฟะฮ์ฟาฏิมียะฮ์
มีชื่อเสียงจาก	กิตาบุลมะนาซิร, Doubts Concerning Ptolemy, Alhazen's problem, การวิเคราะห์, Catoptrics, horopter, ความคลาดทรงกลม, ทฤษฎีการเปล่งของการรับรู้ทางสายตา, ภาพลวงตาดวงจันทร์, วิทยาศาสตร์เชิงทดลอง, ระเบียบวิธีแบบวิทยาศาสตร์, จิตวิทยาสัตว์
อาชีพทางวิทยาศาสตร์
สาขา	ฟิสิกส์, คณิตศาสตร์, ดาราศาสตร์
มีอิทธิพลต่อ	โอมาร์ คัยยาม, ตะกิยุดดีน มุฮัมมัด อิบน์ มะอ์รูฟ, แคมอล แอล-ดีน ฟอรีซี, อิบน์ รุชด์, แอล-ฆอซีนี, จอห์น เพ็กคัม, วิเตลโล, รอเจอร์ เบคอน, โยฮันเนิส เค็พเพลอร์
ได้รับอิทธิพลจาก	แอริสตอเติล, ยูคลิด, ทอเลมี, เกเลน, บะนู มูซา, ษาบิต อิบน์ กุรเราะฮ์, อัลกินดี, อิบน์ ซะฮล์, แอบูแซฮล์ แอลกูฮี

อิบน์ อัลฮัยษัมเป็นบุคคลแรกที่อธิบายทฤษฎีการมองเห็นได้ถูกต้อง และโต้แย้งว่าการมองเห็นเกิดขึ้นในสมอง ชี้ให้เห็นถึงข้อสังเกตที่เป็นอัตวิสัยและได้รับผลกระทบจากประสบการณ์ส่วนตัว เขายังกล่าวถึงหลักการใช้เวลาสำหรับการหักเหน้อยที่สุด ซึ่งภายหลังมีชื่อเรียกว่า หลักการของแฟร์มา เขามีส่วนสำคัญในเรื่องแสงสะท้อนหรือกระจก (catoptric) และการหักเหของแสง (dioptric) โดยศึกษาการสะท้อน การหักเห และธรรมชาติของภาพที่เกิดจากลำแสง อิบน์ อัลฮัยษัมเป็นผู้สนับสนุนแนวคิดเบื้องต้นที่ว่า สมมติฐานจะต้องได้รับการสนับสนุนจากการทดลองตามขั้นตอนที่ยืนยันได้ หรือการใช้เหตุผลทางคณิตศาสตร์ ซึ่งทำให้เขาเป็นผู้บุกเบิกระเบียบวิธีแบบวิทยาศาสตร์ยุคแรกประมาณ 5 ศตวรรษก่อนหน้านักวิทยาศาสตร์สมัยฟื้นฟูศิลปวิทยา ด้วยเหตุผล ทำให้บางครั้งมีการเรียกเขาเป็น "นักวิทยาศาสตร์ที่แท้จริงคนแรก"ของโลก เขาก็ยังเป็นผู้รู้รอบด้านที่เขียนเนื้อหาในด้านปรัชญา, เทววิทยา และแพทยศาสตร์

เขาเกิดที่บัสรา และใช้ชีวิตส่วนใหญ่ที่ไคโร เมืองหลวงของรัฐเคาะลีฟะฮ์ฟาฏิมียะฮ์ และหาเลี้ยงชีพด้วยการประพันธ์ตำราต่าง ๆ และสั่งสอนสมาชิกขุนนาง บางครั้งมีการเรียกอิบน์ อัลฮัยษัมตามชื่อรอง อัลบัศรี ตามสถานที่ที่เขาเกิด หรือ อัลมิศรี ("ชาวอียิปต์") แอบูล-แฮแซน แบย์แฮกีขนานนามอัลฮัยษัมเป็น "ทอเลมีที่สอง" และจอห์น เพ็กคัมเรียกเขาเป็น "นักฟิสิกส์" อิบน์ อัลฮัยษัมได้ปูทางสู่ศาสตร์ของทัศนศาสตร์เชิงฟิสิกส์สมัยใหม่

ประวัติ

อิบน์ อัลฮัยษัม (แอลแฮซัน) เกิดเมื่อประมาณ ค.ศ. 965 จากครอบครัวชาวอาหรับ หรือเปอร์เซีย ที่บัสรา อิรักในสมัยเอมิเรตบูยิด อิทธิพลช่วงแรกของเขาคือการศึกษาศาสนาและการให้บริการแก่ชุมชน ในเวลานั้นสังคมมีมุมมองศาสนาที่ขัดแย้งกันหลายประการ จนทำใหเเขาก็พยายามที่จะก้าวออกจากศาสนา สิ่งนี้นำไปสู่การเจาะลึกการศึกษาคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ เขาดำรงตำแหน่งวิเซียร์ที่บัสรา และสร้างชื่อให้ตัวเองในด้านความรู้เกี่ยวกับคณิตศาสตร์ประยุกต์ เนื่องจากเขาอ้างว่าสามารถควบคุมอุทกภัยของแม่น้ำไนล์ ทำให้เขาได้ัรบเชิญให้พบกับเคาะลีฟะฮ์ อัลฮากิมแห่งฟาฏิมียะฮ์ เพื่อทำโครงการชลศาสตร์ที่อัสวาน อย่างไรก็ตาม อิบน์ อัลฮัยษัมถูกบังคับให้ยอมรับว่าไม่สามารถทำโครงการนั้นได้

เมื่อกลับมาที่ไคโร เขาได้รับตำแหน่งฝ่ายบริหาร หลังจากที่พิสูจน์แล้วว่าตนไม่สามารถทำภารกิจนี้ได้เช่นกัน เขาก็ทำสัญญาความโกรธแค้นต่อเคาะลีฟะฮ์อัลฮากิม และกล่าวกันว่าเขาถูกบังคับให้ซ่อนตัวจนกระทั่งเคาะลีฟะฮ์สวรรคตใน ค.ศ. 1021 หลังจากนั้นก็คืนทรัพย์สินของเขาที่ถูกยึด ตำนานระบุว่าอิบน์ อัลฮัยษัมแสร้งทำเป็นบ้า และซ่อนตัวในบ้าน โดยในช่วงนั้น เขาเขียนหนังสือเรื่อง กิตาบุลมะนาซิร เขายังคงอาศัยอยู่ที่ไคโรในย่านของมหาวิทยาลัยอัลอัซฮัร และดำรงชีวิตจากรายได้ในการผลิตวรรณกรรมของเขา จนกระทั่งเขาเสียชีวิตประมาณ ค.ศ. 1040

อ้างอิง

1. Lorch, Richard (1 February 2017). Ibn al-Haytham: Arab astronomer and mathematician. Encyclopedia Britannica. สืบค้นเมื่อ 14 January 2022.
2. O'Connor & Robertson 1999.
3. El-Bizri 2010, p. 11: "Ibn al-Haytham's groundbreaking studies in optics, including his research in catoptrics and dioptrics (respectively the sciences investigating the principles and instruments pertaining to the reflection and refraction of light), were principally gathered in his monumental opus: Kitåb al-manåóir (The Optics; De Aspectibus or Perspectivae; composed between 1028 CE and 1038 CE)."
4. Rooney 2012, p. 39: "As a rigorous experimental physicist, he is sometimes credited with inventing the scientific method."
5. Baker 2012, p. 449: "As shown earlier, Ibn al-Haytham was among the first scholars to experiment with animal psychology.
6. A. Mark Smith (1996). Ptolemy's Theory of Visual Perception: An English Translation of the Optics. American Philosophical Society. p. 58. ISBN 978-0-87169-862-9.
7. Smith 2001, p. xvi
8. "Euclid's Optics" (PDF).
9. Smith, A. Mark (1988) "Ptolemy, Optics" Isis Vol. 79, No. 2 (Jun., 1988), pp. 188–207, via JSTOR
   • Smith, A. Mark (1996) Ptolemy's Theory of Visual Perception: An English Translation of the "Optics" with Introduction and Commentary, Transactions of the American Philosophical Society 86(2) (1996) via JSTOR
   • Smith, A. Mark (1999) Ptolemy and the Foundations of Ancient Mathematical Optics: A Source Based Guided Study, Transactions of the American Philosophical Society New Series, 89(3) (1999) via JSTOR
10. บางครั้งเขียนเป็น Alhacen, Avennathan, Avenetan, เป็นต้น.; the identity of "Alhazen" with Ibn al-Haytham al-Basri "was identified towards the end of the 19th century". (Vernet 1996, p. 788)
11. "Ibn al-Haytham". The American Heritage Dictionary of the English Language (5th ed.). HarperCollins. สืบค้นเมื่อ 23 June 2019.
12. Esposito, John L. (2000). The Oxford History of Islam. Oxford University Press. p. 192.: "Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics."
13. For the description of his main fields, see e.g. Vernet 1996, p. 788 ("He is one of the principal Arab mathematicians and, without any doubt, the best physicist.") Sabra 2008, Kalin, Ayduz & Dagli 2009 ("Ibn al-Ḥaytam was an eminent eleventh-century Arab optician, geometer, arithmetician, algebraist, astronomer, and engineer."), Dallal 1999 ("Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics.")
14. "International Year of Light: Ibn al Haytham, pioneer of modern optics celebrated at UNESCO". UNESCO (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2 June 2018.
15. Al-Khalili, Jim (4 January 2009). "The 'first true scientist'". BBC News. สืบค้นเมื่อ 2 June 2018.
16. Selin 2008: "The three most recognizable Islamic contributors to meteorology were: the Alexandrian mathematician/ astronomer Ibn al-Haytham (Alhazen 965–1039), the Arab-speaking Persian physician Ibn Sina (Avicenna 980–1037), and the Spanish Moorish physician/jurist Ibn Rushd (Averroes; 1126–1198)." He has been dubbed the "father of modern optics" by the UNESCO. "Impact of Science on Society". UNESCO. 26–27: 140. 1976.. . www.light2015.org (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 October 2014. สืบค้นเมื่อ 9 October 2017.. "International Year of Light: Ibn al Haytham, pioneer of modern optics celebrated at UNESCO". UNESCO (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 9 October 2017.. Specifically, he was the first to explain that vision occurs when light bounces on an object and then enters an eye. Adamson, Peter (2016). Philosophy in the Islamic World: A History of Philosophy Without Any Gaps. Oxford University Press. p. 77. ISBN 978-0-19-957749-1.
17. Adamson, Peter (2016). Philosophy in the Islamic World: A History of Philosophy Without Any Gaps. Oxford University Press. p. 77. ISBN 978-0-19-957749-1.
18. Baker 2012, p. 445.
19. Rashed, Roshdi (2019-04-01). "Fermat et le principe du moindre temps". Comptes Rendus Mécanique. 347 (4): 357–364. Bibcode:2019CRMec.347..357R. doi:10.1016/j.crme.2019.03.010. ISSN 1631-0721. S2CID 145904123.
20. Selin 2008, p. 1817.
21. Boudrioua, Azzedine; Rashed, Roshdi; Lakshminarayanan, Vasudevan (2017-08-15). Light-Based Science: Technology and Sustainable Development, The Legacy of Ibn al-Haytham (ภาษาอังกฤษ). CRC Press. ISBN 978-1-351-65112-7.
22. Haq, Syed (2009). "Science in Islam". Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Retrievedn 22 October 2014.
23. G. J. Toomer. Review on JSTOR, Toomer's 1964 review of Matthias Schramm (1963) Ibn Al-Haythams Weg Zur Physik Toomer p. 464: "Schramm sums up [Ibn Al-Haytham's] achievement in the development of scientific method."
24. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 October 2014. สืบค้นเมื่อ 4 January 2015.
25. Gorini, Rosanna (October 2003). "Al-Haytham the man of experience. First steps in the science of vision" (PDF). Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine. 2 (4): 53–55. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-09. สืบค้นเมื่อ 25 September 2008.
26. Roshdi Rashed, Ibn al-Haytham's Geometrical Methods and the Philosophy of Mathematics: A History of Arabic Sciences and Mathematics, Volume 5, Routledge (2017), p. 635
27. According to Al-Qifti. O'Connor & Robertson 1999.
28. O'Connor & Robertson 1999
29. O'Connor & Robertson 1999
30. Disputed: Corbin 1993, p. 149.
31. Noted by Abu'l-Hasan Bayhaqi (c. 1097–1169), and by
    • Sabra 1994 p. 197
    • Carl Boyer 1959 p. 80
32. Lindberg 1967, p. 331:"Peckham continually bows to the authority of Alhazen, whom he cites as "the Author" or "the Physicist"."
33. A. Mark Smith (1996). Ptolemy's Theory of Visual Perception: An English Translation of the Optics. American Philosophical Society. p. 57. ISBN 978-0-87169-862-9.
34. Simon 2006
35. “Alhazen Arab mathematician and physicist who was born around 965 in what is now Iraq.” Critical Companion to Chaucer: A Literary Reference to His Life and Work
36. Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”
37. History and Evolution of Concepts in Physics page 24
38. Chemical News and Journal of Industrial Science, Volume 34 page 59
39. Renaissance Theories of Vision edited by John Shannon Hendrix, Charles page 77
40. Quantum Mechanics for Beginners: With Applications to Quantum Communication By M. Suhail Zubairy page 81
41. Child, Shuter & Taylor 1992, p. 70, Dessel, Nehrich & Voran 1973, p. 164, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. "Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. "
42. Tbakhi, Abdelghani; Amr, Samir S. (2007). "Ibn Al-Haytham: Father of Modern Optics". Annals of Saudi Medicine. 27 (6): 464–67. doi:10.5144/0256-4947.2007.464. ISSN 0256-4947. PMC 6074172. PMID 18059131.
43. Corbin 1993, p. 149.
44. The Prisoner of Al-Hakim. Clifton, NJ: Blue Dome Press, 2017. ISBN 1682060160
45. Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, vol. 1 (1898), p. 469.
46. . Cgie.org.ir. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 30 September 2011. สืบค้นเมื่อ 27 May 2012.^{[ต้องการตรวจสอบความถูกต้อง]}
47. For Ibn al-Haytham's life and works, Smith 2001, p. cxix recommends Sabra 1989, pp. vol.2, xix–lxxiii

ข้อมูล

• Simon, G (2006), "The gaze in Ibn al-Haytham.", The Medieval History Journal, 9 (1): 89–98, doi:10.1177/097194580500900105, S2CID 170628785
• Child, John; Shuter, Paul; Taylor, David (1992). Understanding history. Oxford: Heinemann Educational. ISBN 0435312111. OCLC 27338645.
• Daneshfard, Babak (2016), "Ibn al-Haytham (965–1039 AD), the original portrayal of the modern theory of vision", Journal of Medical Biography, Sage Publications, 24 (2): 227–31, doi:10.1177/0967772014529050, PMID 24737194, S2CID 39332483
• Dessel, Norman F.; Nehrich, Richard B.; Voran, Glenn I. (1973). Science and human destiny. New York: McGraw-Hill. ISBN 9780070165809.
• Masoud, Mohammad T; Masoud, Faiza (2006), "How Islam changed medicine: Ibn al-Haytham and optics", The BMJ, British Medical Association, 332 (7533): 332:120, doi:10.1136/bmj.332.7533.120-a, PMC 1326979, PMID 16410601
• Masic I (2008), "Ibn al-Haitham – father of optics and describer of vision theory", Med Arh, Academy of medical sciences of Bosnia and Herzegovina, 62 (3): 183–88, PMID 18822953
• Sweileh, Waleed M; Al-Jabi, Samah W; Shanti, Yousef I; Sawalha, Ansam F; Zyoud, Sa’ed H (2015), "Contribution of Arab researchers to ophthalmology: a bibliometric and comparative analysis", SpringerPlus, Springer Publishing, 4: 4:42, doi:10.1186/s40064-015-0806-0, PMC 4318829, PMID 25674499
• Aaen-Stockdale, C. R. (2008), "Ibn al-Haytham and psychophysics", Perception, 37 (4): 636–38, doi:10.1068/p5940, PMID 18546671, S2CID 43532965
• Agrawal, Amit; Taguchi, Yuichi; Ramalingam, Srikumar (2010), , European Conference on Computer Vision, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 March 2012
• Agrawal, Amit; Taguchi, Yuichi; Ramalingam, Srikumar (2011), , IEEE Conference on Computer Vision and Pattern Recognition, CiteSeerX 10.1.1.433.9727, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 March 2012
• Alsina, Claudi; Nelsen, Roger B. (2010), "9.1 Squarable lunes", Charming Proofs: A Journey into Elegant Mathematics, Dolciani mathematical expositions, vol. 42, Mathematical Association of America, pp. 137–44, ISBN 978-0-88385-348-1
• Arjomand, Kamran (1997), "The emergence of scientific modernity in Iran: controversies surrounding astrology and modern astronomy in the mid-nineteenth century", Iranian Studies, 30 (1): 5–24, doi:10.1080/00210869708701857
• Authier, André (2013), "3: The Dual Nature of Light", Early Days of X-ray Crystallography, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-965984-5
• Baker, David B., บ.ก. (2012), The Oxford Handbook of the History of Psychology: Global Perspectives, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536655-6
• Bettany, Laurence (1995), "Ibn al-Haytham: an answer to multicultural science teaching?", Physics Education, 30 (4): 247–52, Bibcode:1995PhyEd..30..247B, doi:10.1088/0031-9120/30/4/011, S2CID 250826188
• Eckart, Andreas (March 2018), "The Early Great Debate: A Comment on Ibn Al-Haytham's Work on the Location of the Milky Way with Respect to the Earth", Arabic Sciences and Philosophy, 28 (1): 1–30, doi:10.1017/S0957423917000078, S2CID 171746839
• El-Bizri, Nader (2005a), "A Philosophical Perspective on Alhazen's Optics", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 15 (2): 189–218, doi:10.1017/S0957423905000172, S2CID 123057532
• El-Bizri, Nader (2005b), "Ibn al-Haytham", ใน Wallis, Faith (บ.ก.), Medieval Science, Technology, and Medicine: An Encyclopedia, New York & London: Routledge, pp. 237–40, ISBN 0-415-96930-1, OCLC 218847614
• El-Bizri, Nader (2006), "Ibn al-Haytham or Alhazen", ใน Meri, Josef W. (บ.ก.), Medieval Islamic Civilization: An Encyclopaedia, vol. II, New York & London: Routledge, pp. 343–45, ISBN 0-415-96692-2, OCLC 224371638
• El-Bizri, Nader (2007), "In Defence of the Sovereignty of Philosophy: Al-Baghdadi's Critique of Ibn al-Haytham's Geometrisation of Place", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 17: 57–80, doi:10.1017/S0957423907000367, S2CID 170960993
• El-Bizri, Nader (2009a), "La perception de la profondeur: Alhazen, Berkeley, et Merleau-Ponty", Oriens Occidens, Paris: CNRS, 5 (1): 171–84
• El-Bizri, Nader (2009b), "Ibn al-Haytham et le problème de la couleur", Oriens Occidens, Paris: CNRS, 7 (1): 201–26
• El-Bizri, Nader (2010). "Classical Optics and the Perspectiva Traditions Leading to the Renaissance". ใน Hendrix, John Shannon; Carman, Charles H. (บ.ก.). Renaissance Theories of Vision (Visual Culture in Early Modernity). Farnham, Surrey: Ashgate. pp. 11–30. ISBN 978-1-4094-0024-0.
• Burns, Robert (8 August 1999), , Topeka Capital-Journal, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 March 2009, สืบค้นเมื่อ 21 September 2008
• Chong, S.M.; Lim, A.C.H.; Ang, P.S (2002), Photographic Atlas of the Moon, ISBN 978-0-521-81392-1
• Corbin, Henry (1993) [Original French 1964], History of Islamic Philosophy, แปลโดย Sherrard, Liadain; Sherrard, Philip, London: Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies, ISBN 0-7103-0416-1, OCLC 22109949
• Crombie, A. C. (1971), Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science, 1100–1700, Clarendon Press, University of Oxford
• Dallal, Ahmad S. (1999), "Science, Medicine and Technology", ใน Esposito, John L. (บ.ก.), The Oxford History of Islam, Oxford University Press
• Al Deek, Mahmoud (2004), , Al Shindagah (November–December 2004), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 17 June 2008, สืบค้นเมื่อ 21 September 2008
• Duhem, Pierre (1969) [First published 1908], To Save the Phenomena: An Essay on the Idea of Physical theory from Plato to Galileo, University of Chicago Press, Chicago, ISBN 0-226-16921-9, OCLC 12429405
• Eder, Michelle (2000), Views of Euclid's Parallel Postulate in Ancient Greece and in Medieval Islam, Rutgers University, สืบค้นเมื่อ 23 January 2008
• Faruqi, Yasmeen M. (2006), "Contributions of Islamic scholars to the scientific enterprise", International Education Journal, 7 (4): 391–96
• Gondhalekar, Prabhakar M. (2001), The Grip of Gravity: The Quest to Understand the Laws of Motion and Gravitation, Cambridge University Press, ISBN 0-521-80316-0, OCLC 224074913
• Grant, Edward (1974), A source book in medieval science, vol. One, Cambridge, MA: Harvard University Press
• Grant, Edward (2008), "Alhazen", , Microsoft, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 26 May 2008, สืบค้นเมื่อ 16 September 2008
• Heeffer, Albrecht (14–15 September 2003), "Kepler's near discovery of the sine law: A qualitative computational model", Third International workshop: Computer models of scientific reasoning and applications (PDF), Buenos Aires: National Library of the Argentine Republic, เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-09, สืบค้นเมื่อ 23 January 2008
• Hershenson, Maurice (1989), , Lawrence Erlbaum Associates, ISBN 0-8058-0121-9, OCLC 20091171, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 22 March 2016, สืบค้นเมื่อ 22 September 2008
• Hess, David J. (1995), Science and Technology in a Multicultural World: The Cultural Politics of Facts and Artifacts, Columbia University Press, ISBN 0-231-10196-1
• Highfield, Roger (1 April 1997), "Don solves the last puzzle left by ancient Greeks", The Daily Telegraph, 676, สืบค้นเมื่อ 24 September 2008
• Hodgson, Peter Edward (2006), Theology And Modern Physics, Burlington, VT: Ashgate Publishing (ตีพิมพ์ 15 January 2006), ISBN 978-0-7546-3622-9, OCLC 56876894, DDC: 201.653, LCC: BL265.P4 H63 2005
• Howard, Ian P. (1996), "Alhazen's neglected discoveries of visual phenomena", Perception, 25 (10): 1203–17, doi:10.1068/p251203, PMID 9027923, S2CID 20880413
• Howard, Ian P.; Wade, Nicholas J. (1996), "Ptolemy's contributions to the geometry of binocular vision", Perception, 25 (10): 1189–201, doi:10.1068/p251189, PMID 9027922, S2CID 34431898
• Kalin, Ibrahim; Ayduz, Salim; Dagli, Caner, บ.ก. (2009), "Ibn al-Ḥaytam", The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam, Oxford University Press
• Katz, Victor J. (1995), "Ideas of Calculus in Islam and India", Mathematics Magazine, 68 (3): 163–74, doi:10.2307/2691411, JSTOR 2691411
• Katz, Victor J. (1998), History of Mathematics: An Introduction, Addison-Wesley, ISBN 0-321-01618-1, OCLC 38199387
• Kelley, David H.; Milone, E. F.; Aveni, A. F. (2005), Exploring Ancient Skies: An Encyclopedic Survey of Archaeoastronomy, Birkhäuser, ISBN 0-387-95310-8, OCLC 213887290
• Khaleefa, Omar (1999), "Who Is the Founder of Psychophysics and Experimental Psychology?", American Journal of Islamic Social Sciences, 16 (2)
• Al-Khalili, Jim (12 February 2015), "In retrospect: Book of Optics", Nature, Nature Publishing Group, 518 (7538): 164–165, Bibcode:2015Natur.518..164A, doi:10.1038/518164a
• Langermann, Y. Tzvi (1990), Ibn al Haytham's on the Configuration of the World
• Lejeune, Albert (1958), "Les recherches de Ptolémée sur la vision binoculaire", Janus, 47: 79–86
• Lindberg, David C. (1967), "Alhazen's Theory of Vision and Its Reception in the West", Isis, 58 (3): 321–41, doi:10.1086/350266, PMID 4867472, S2CID 10792576
• Lindberg, David C. (1976), Theories of Vision from al-Kindi to Kepler, University of Chicago Press, Chicago, ISBN 0-226-48234-0, OCLC 1676198
• Lindberg, David C. (1996), Roger Bacon and the Origins of Perspectiva in the Middle Ages, Clarendon Press
• Lorch, Richard (2008), "Ibn al-Haytham", Encyclopædia Britannica, สืบค้นเมื่อ 6 August 2008
• Magill, Frank Northen; Aves, Alison (1998), "The Middles Ages: Alhazen", Dictionary of World Biography, vol. 2, Routledge, ISBN 978-1-57958-041-4
• Mohamed, Mohaini (2000), , Penerbit UTM, ISBN 983-52-0157-9, OCLC 48759017, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 30 August 2017, สืบค้นเมื่อ 30 August 2017
• Murphy, Dan (17 October 2003), "No more 'Saddams': Iraqis get new currency", The Christian Science Monitor, สืบค้นเมื่อ 21 September 2008
• NASA (22 March 2006), "59239 Alhazen (1999 CR2)", JPL Small-Body Database Browser, NASA Jet Propulsion Laboratory, สืบค้นเมื่อ 20 September 2008
• O'Connor, J. J.; Robertson, E. F., บ.ก. (November 1999), "Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham", MacTutor History of Mathematics archive, Scotland: School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, สืบค้นเมื่อ 20 September 2008
• Omar, Saleh Beshara (1977), Ibn al-Haytham's Optics: A Study of the Origins of Experimental Science, Minneapolis: Bibliotheca Islamica, ISBN 0-88297-015-1, OCLC 3328963
• Plott, C. (2000), Global History of Philosophy: The Period of Scholasticism, Motilal Banarsidass, ISBN 8120805518
• Rashed, Roshdi (August 2002a), "A Polymath in the 10th century", Science, 297 (5582): 773, doi:10.1126/science.1074591, ISSN 0036-8075, PMID 12161634
• Rashed, Roshdi (2002b), "PORTRAITS OF SCIENCE: A Polymath in the 10th Century", Science, Science magazine, 297 (5582): 773, doi:10.1126/science.1074591, ISSN 0036-8075, PMID 12161634
• Rashed, Roshdi (2007), "The Celestial Kinematics of Ibn al-Haytham", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 17: 7–55, doi:10.1017/S0957423907000355, S2CID 170934544
• Raynaud, Dominique (2003), "Ibn al-Haytham sur la vision binoculaire: un précurseur de l'optique physiologique", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 13 (1): 79–99, doi:10.1017/S0957423903003047, S2CID 231735113
• Raynaud, Dominique (2009), "La perspective aérienne de Léonard de Vinci et ses origines dans l'optique d'Ibn al-Haytham (De aspectibus, III, 7)" (PDF), Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 19 (2): 225–246, doi:10.1017/S0957423909990038, S2CID 170650586, เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-09
• Raynaud, Dominique (2016), A Critical Edition of Ibn al-Haytham's On the Shape of the Eclipse. The First Experimental Study of the Camera Obscura, New York: Springer International, ISBN 978-3-319-47991-0
• Raynaud, Dominique (2020), "On the Latin Source of the Italian Version of Alhacen's De aspectibus (Vat. lat. 4595)", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 30 (1): 139–153, doi:10.1017/S0957423919000122, S2CID 214480449
• Rooney, Anne (2012), "Ibn Al-Haytham", The History of Physics, The Rosen Publishing Group, ISBN 978-1-4488-7371-5
• Ross, H.E. (2000), "Cleomedes c. 1st century AD) on the celestial illusion, atmospheric enlargement and size-distance invariance", Perception, 29 (7): 853–61, doi:10.1068/p2937, PMID 11064807, S2CID 24967431
• Ross, H .E.; Plug, C. (2002), The mystery of the moon illusion: Exploring size perception, Oxford University Press, Bibcode:2002mmi..book.....R, ISBN 978-0-19-850862-5
• Ross, H .E.; Ross, G .M. (1976), "Did Ptolemy understand the moon illusion?", Perception, 5 (4): 377–85, doi:10.1068/p050377, PMID 794813, S2CID 23948158
• Rottman, J. (2000). A first course in Abstract Algebra. Prentice Hall. ISBN 0-13-011584-3. OCLC 42960682.
• Rozenfeld, Boris A. (1988), A History of Non-Euclidean Geometry: Evolution of the Concept of a Geometric Space, Springer Science+Business Media, ISBN 0-387-96458-4, OCLC 15550634
• Rozenfeld, Boris Abramovich; Youschkevitch, Adolf P. (1996), "Geometry", ใน Rashed, Roshdi (บ.ก.), Encyclopedia of the History of Arabic Science, vol. 2, London & New York: Routledge, pp. 447–94
• Russell, Gül A. (1996), "Emergence of Physiological Optics", ใน Rāshid, Rushdī; Morelon, Régis (บ.ก.), Encyclopedia of the History of Arabic Science, Routledge, pp. 672–716, ISBN 0-415-12410-7, OCLC 34731151
• Sabra, A. I. (1971), "The astronomical origin of Ibn al-Haytham's concept of experiment", Actes du XIIe congrès international d'histoire des sciences, Paris: Albert Blanchard, 3: 133–36 Reprinted in Sabra 1994
• Sabra, A. I. (1978a), "Ibn al-Haytham and the Visual Ray Hypothesis", ใน Nasr, Seyyed Hossein (บ.ก.), Ismaili Contributions to Islamic Culture, Boston: Shambhala Publications, pp. 178–216, ISBN 0-87773-731-2
• Sabra, A. I. (1978b), "An Eleventh-Century Refutation of Ptolemy's Planetary Theory", ใน Hilfstein, Erna; Czartoryski, Paweł; Grande, Frank D. (บ.ก.), Science and History: Studies in Honor of Edward Rosen, Studia Copernicana, vol. XVI, Ossolineum, Wrocław, pp. 117–31
• Sabra, A. I., บ.ก. (1989), The Optics of Ibn al-Haytham. Books I-II-III: On Direct Vision. English Translation and Commentary. 2 vols, Studies of the Warburg Institute, vol. 40, แปลโดย Sabra, A. I., London: The Warburg Institute, University of London, ISBN 0-85481-072-2, OCLC 165564751
• Sabra, A. I. (1994), Optics, Astronomy and Logic: Studies in Arabic Science and Philosophy, Collected Studies Series, vol. 444, Variorum, Aldershot, ISBN 0-86078-435-5, OCLC 29847104
• Sabra, A. I. (1998), "Configuring the Universe: Aporetic, Problem Solving, and Kinematic Modeling as Themes of Arabic Astronomy", Perspectives on Science, 6 (3): 288–330, doi:10.1162/posc_a_00552, S2CID 117426616
• Sabra, A. I. (October–December 2003), "Ibn al-Haytham: Brief life of an Arab mathematician", , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 September 2007, สืบค้นเมื่อ 23 January 2008
• Sabra, A. I. (2007), "The "Commentary" That Saved the Text: The Hazardous Journey of Ibn al-Haytham's Arabic "Optics"", Early Science and Medicine, 12 (2): 117–33, doi:10.1163/157338207x194668, JSTOR 20617660, สืบค้นเมื่อ 22 January 2014
• Sabra, A. I. (2008) [1970–80], "Ibn Al-Haytham, Abū ʿAlī Al-Ḥasan Ibn Al-Ḥasan", Complete Dictionary of Scientific Biography, Charles Scribner's Sons
• Sambursky, Samuel (1974), Physical Thought from the Presocratics to the Quantum Physicists, Pica Press, pp. 51, ISBN 0-87663-712-8
• Sardar, Ziauddin (1998), "Science in Islamic philosophy", Islamic Philosophy, Routledge Encyclopedia of Philosophy, สืบค้นเมื่อ 3 February 2008
• Selin, Helaine, บ.ก. (2008), "M", Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures, vol. 1, Springer, p. 1667, ISBN 978-1-4020-4559-2
• Smith, A. Mark, บ.ก. (2001), Alhacen's theory of visual perception: a critical edition, with English translation and commentary, of the first three books of Alhacen's De aspectibus, the medieval Latin version of Ibn al-Haytham's Kitab al-Manazir, Transactions of the American Philosophical Society, vol. 91–4, 91–5, แปลโดย Smith, A. Mark, Philadelphia: American Philosophical Society & DIANE Publishing, ISBN 978-0-87169-914-5, OCLC 163278528 (Books I-III (2001) Vol 1 Commentary and Latin text via JSTOR; Vol 2 English translation I: TOC pp. 339–41, II: TOC pp. 415–16, III: TOC pp. 559–60, Notes 681ff, Bibl. via JSTOR)
• Smith, A. Mark (June 2004), (PDF), Proceedings of the American Philosophical Society, 148 (2): 180–94, JSTOR 1558283, PMID 15338543, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 18 October 2011
• Smith, A. Mark (2005), "The Alhacenian Account of Spatial Perception And Its Epistemological Implications", Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 15 (2): 219–40, doi:10.1017/S0957423905000184, S2CID 171003284
• Smith, A. Mark, บ.ก. (2006), Alhacen on the principles of reflection : a critical edition, with English translation and commentary, of books 4 and 5 of Alhacen's De aspectibus, [the Medieval Latin version of Ibn-al-Haytham's Kitāb al-Manāẓir], Transactions of the American Philosophical Society, vol. 95–4, 95–5, แปลโดย Smith, A. Mark, Philadelphia: American Philosophical Society (Books 4–5 (2006) 95 4 – Vol 1 Commentary and Latin text via JSTOR; 95 5 – Vol 2 English translation IV: TOC pp. 289–94, V: TOC pp. 377–84, Notes, Bibl. via JSTOR)
• Smith, A. Mark, บ.ก. (2008), Alhacen on Image-formation and distortion in mirrors: a critical edition, with English translation and commentary, of Book 6 of Alhacen's De aspectibus, [the Medieval Latin version of Ibn-al-Haytham's Kitāb al-Manāẓir], Transactions of the American Philosophical Society, vol. 98–1, แปลโดย Smith, A. Mark, Philadelphia: American Philosophical Society (Book 6 (2008) 98 (#1, section 1) – Vol 1 Commentary and Latin text via JSTOR; 98 (#1, section 2) – Vol 2 English translation VI:TOC pp. 155–160, Notes, Bibl. via JSTOR)
• Smith, A. Mark, บ.ก. (2010), Alhacen on Refraction: a critical edition, with English translation and commentary, of Book 7 of Alhacen's De aspectibus, [the Medieval Latin version of Ibn-al-Haytham's Kitāb al-Manāẓir], Transactions of the American Philosophical Society, vol. 100–3, แปลโดย Smith, A. Mark, Philadelphia: American Philosophical Society (Book 7 (2010) 100(#3, section 1) – Vol 1 Commentary and Latin text via JSTOR; 100(#3, section 2) – Vol 2 English translation VII: TOC pp. 213–18, Notes, Bibl. via JSTOR)
• Smith, A. Mark (2015), From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics, Chicago: University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-17476-1
• Smith, John D. (1 March 1992), "The Remarkable Ibn al-Haytham", The Mathematical Gazette, Mathematical Association, 76 (475): 189–98, doi:10.2307/3620392, ISSN 0025-5572, JSTOR 3620392, S2CID 118597450
• Toomer, G. J. (December 1964), "Review: Ibn al-Haythams Weg zur Physik by Matthias Schramm", Isis, 55 (4): 463–65, doi:10.1086/349914
• Topdemir, Huseyin Gazi (18 July 2007), Ibn al-Haytham (965–1039): His Life and Works
• Vernet, J. (1996) [1960], "Ibn al-Haytham", ใน Gibb, H. A. R.; Bearman, P. (บ.ก.), Encyclopaedia of Islam (First ed.), Leiden: Brill Publishers, ISBN 978-9004161214
• Vernet, J. (2012), "Ibn al-Haytham", ใน Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (บ.ก.), Encyclopaedia of Islam (Second ed.), Brill Online: Brill Publishers, สืบค้นเมื่อ 16 September 2008
• Wade, Nicholas J. (1998), A Natural History of Vision, Cambridge, MA: MIT Press
• Wade, Nicholas J.; Finger, Stanley (2001), "The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective", Perception, 30 (10): 1157–77, doi:10.1068/p3210, PMID 11721819, S2CID 8185797
• Weisstein, Eric (2008), Alhazen's Billiard Problem, Mathworld, สืบค้นเมื่อ 24 September 2008
• Whitaker, Brian (23 September 2004), "Centuries in the House of Wisdom", The Guardian, สืบค้นเมื่อ 16 September 2008
• Zewail, Ahmed H.; Thomas, John Meurig (2010), 4D Electron Microscopy: Imaging in Space and Time, World Scientific, ISBN 978-1-84816-390-4

แหล่งข้อมูลอื่น

คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: อิบน์ อัลฮัยษัม

• ผลงานโดย อิบน์ อัลฮัยษัม ที่โอเพนไลบรารี
• Langermann, Y. Tzvi (2007). "Ibn al‐Haytham: Abū ʿAlī al‐Ḥasan ibn al‐Ḥasan". ใน Thomas Hockey; และคณะ (บ.ก.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. pp. 556–67. ISBN 978-0-387-31022-0. ()
• 'A Brief Introduction on Ibn al-Haytham' based on a lecture delivered at the Royal Society in London by Nader El-Bizri
• Ibn al-Haytham on two Iraqi banknotes
• The Miracle of Light – a UNESCO article on Ibn al-Haytham
• Biography from Malaspina Global Portal
• Short biographies on several "Muslim Heroes and Personalities" including Ibn al-Haytham
• ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (เก็บถาวร 13 ตุลาคม 1999)
• . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 February 2006. สืบค้นเมื่อ 16 September 2008.
• Biography from Molecular Expressions
• The First True Scientist from BBC News
• Over the Moon From The UNESCO Courier on the occasion of the International Year of Astronomy 2009
• The Mechanical Water Clock Of Ibn Al-Haytham, Muslim Heritage
• Alhazen's (1572) Opticae thesaurus (English) – digital facsimile from the Linda Hall Library