ประเทศชิลี

ชิลี (อังกฤษและสเปน: Chile, เสียงอ่านภาษาสเปน: [ˈtʃile]) มีชื่อทางการว่า สาธารณรัฐชิลี (อังกฤษ: Republic of Chile; สเปน: República de Chile) เป็นประเทศในทวีปอเมริกาใต้ มีเนื้อที่ติดชายฝั่งทะเลยาวระหว่างเทือกเขาแอนดีสกับมหาสมุทรแปซิฟิก มีอาณาเขตจรดประเทศอาร์เจนตินาทางทิศตะวันออก จรดโบลิเวียทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และจรดเปรูทางทิศเหนือ ชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิกทางตะวันตกของประเทศมีความยาว 6,435 กิโลเมตร ชิลีมีดินแดนในมหาสมุทรแปซิฟิก โดยครอบครองหมู่เกาะควนเฟร์นันเดซ เกาะซาลาอีโกเมซ หมู่เกาะเดสเบนตูราดัส และเกาะอีสเตอร์ในโพลินีเซีย ชิลียังอ้างสิทธิ์เหนือดินแดนในแอนตาร์กติกาด้วย

สาธารณรัฐชิลี República de Chile (สเปน)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: Por la razón o la fuerza (ไทย: "ด้วยเหตุผลหรือด้วยกำลัง")
เพลงชาติ: "อิมโนนาเซียวนัลเดชิลี"
พื้นที่ที่ประเทศชิลีควบคุมแสดงในสีเขียวเข้ม; พื้นที่ที่อ้างสิทธิแต่มิได้ควบคุมแสดงในสีเขียวอ่อน
เมืองหลวง และ ใหญ่สุด	ซานเตียโก^a 33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W / -33.433; -70.667
ภาษาราชการ	ภาษาสเปน
ภาษาพูดอื่น ๆ	อังกฤษ, เยอรมัน, อิตาลี, มาปูเช, ไอย์มารา, เกชัว, อื่น ๆ
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 2012)	88.9% ผิวขาวหรือเมซติโซ 10.8% ชาวพื้นเมือง —9.1% มาปูเช —0.7% ไอย์มารา —1.0% กลุ่มชาวพื้นเมืองอื่น ๆ 0.3% อื่น ๆ / ไม่ระบุ
ศาสนา (2020)	63% คริสต์ —45% โรมันคาทอลิก —15% โปรเตสแตนต์ —3% คริสต์อื่น ๆ 36% ไม่นับถือศาสนา 1% อื่น ๆ
เดมะนิม	ชาวชิลี
การปกครอง	รัฐเดี่ยว ระบบประธานาธิบดี สาธารณรัฐรัฐธรรมนูญ

• ประธานาธิบดี	เซบัสเตียน ปิญเญรา
• ประธานรัฐสภา	ซิเมนา รินกอน
• ประธานสภาผู้แทนราษฎร	ดิเอโก พอลเซน
• ประธานอนุสัญญารัฐธรรมนูญ	เอลิซา ลอนกอน

สภานิติบัญญัติ	สภาแห่งชาติ
• สภาสูง	รัฐสภา
• สภาล่าง	สภาผู้แทนราษฎร
เอกราช จากสเปน

• รัฐบาลทหาร	18 กันยายน ค.ศ. 1810
• ประกาศเอกราช	12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1818
• เป็นที่ยอมรับ	25 เมษายน ค.ศ. 1844
• รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน	11 กันยายน ค.ศ. 1980

พื้นที่
• รวม	756,096.3 ตารางกิโลเมตร (291,930.4 ตารางไมล์) (อันดับที่ 37)
• แหล่งน้ำ (%)	2.1 (ณ ปี ค.ศ. 2015)
ประชากร
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 2017	17,574,003 (อันดับที่ 64)
• ความหนาแน่น	24 ต่อตารางกิโลเมตร (62.2 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 198)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2020 (ประมาณ)
• รวม	456.394 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 43)
• ต่อหัว	23,455 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 57)
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2020 (ประมาณ)
• รวม	245.414 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 45)
• ต่อหัว	12,612 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 55)
จีนี (ค.ศ. 2021)	46 สูง
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019)	0.851 สูงมาก · อันดับที่ 43
สกุลเงิน	เปโซชิลี (CLP)
เขตเวลา	UTC−4 ถึง−6 (CLT และ EAST^c)
• ฤดูร้อน (เวลาออมแสง)	UTC-3 ถึง−5
	เมษายนถึงกันยายน
รูปแบบวันที่	วว/ดด/ปปปป
ขับรถด้าน	ขวามือ
รหัสโทรศัพท์	+56
โดเมนบนสุด	.cl
รัฐสภาตั้งอยู่ที่เมืองบัลปาราอีโซ รวมเกาะอีสเตอร์และเกาะซาลาอีโกเมซ; แต่ไม่นับรวมพื้นที่ 1,250,000 ตารางกิโลเมตร (480,000 ตารางไมล์) ของดินแดนที่ชิลีอ้างสิทธิ์ในทวีปแอนตาร์กติกา

ภูมิศาสตร์

ประเทศชิลีเป็นประเทศหนึ่งในทวีปอเมริกาใต้ มีลักษณะพื้นที่ทอดตัวเป็นแนวยาวทางด้านทิศตะวันตกของทวีป ติดกับมหาสมุทรแปซิฟิก บริเวณประเทศชิลีมีการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่เมื่อ 10,000 ปีที่แล้ว โดยผู้ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานเรียกว่าชาวมาปูเช (Mapuche) ซึ่งตั้งถิ่นฐานในบริเวณชายฝั่งและบริเวณที่มีความอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณมอนเตเบร์เด (Monte Verde) และกูเอบาเดลมีโลดอน (Cueva Del Milodon)

ประวัติศาสตร์

ยุคโบราณ

อาณานิคมสเปน

ในสมัยคริตศตวรรษที่ 16 สเปนภายใต้การนำของเปโดร เด บัลดีเบีย (Pedro De Valdivia) หนึ่งในกองกิสตาดอร์ เข้ามาพิชิตชิลี แม้ว่าจะได้รับการต่อต้านจากชาวมาปูเชแต่ก็สามารถยึดชิลีได้เป็นผลสำเร็จและนำชิลีรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิสเปน อย่างไรก็ตามชัยชนะของสเปนในครั้งนี้ทำให้สเปนสามารถยึดได้เฉพาะดินแดนแถบเมืองซานเตียโกและบริเวณใกล้เคียงเท่านั้น เพราะบริเวณอื่นกองทัพสเปนยังไม่สามารถเอาชนะกองทัพของชาวมาปูเชที่เหลือได้ ซึ่งสเปนพยายามปราบปรามหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ จนในที่สุดต้องใช้แม่น้ำบีโอบีโอเป็นตัวแบ่งเขตแดน

สงครามประกาศเอกราช

เบอร์นาร์โด โอ ฮิกกินส์, ผู้อำนวยการศาลฎีกาชิลี

ในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 19 โคเซ มีเกล การ์เรรา (Jose Miguel Carrera) ได้ประกาศเอกราชให้ชิลีเป็นอิสระจากสเปน แม้ว่าสเปนจะพยายามเข้ามาปราบปรามและยึดครองชิลีอีกครั้ง แต่การยึดครองก็เป็นช่วงเวลาสั้น ๆ เท่านั้น จนในที่สุดชิลีสามารถขับไล่อิทธิพลของสเปน และได้เอกราชจากสเปนโดยสมบูรณ์ในวันที่ 12 พฤษภาคม 1818 หลังจากได้เอกราชจากสเปนแล้ว รัฐบาลชิลีใช้ความพยายามอย่างสูงในการยึดครองดินแดนของชาวมาปูเชจนสามารถยึดดินแดนได้โดยเด็ดขาดในปี ค.ศ. 1871 และขยายอาณาเขตทางทิศใต้จนครอบคลุมถึงบริเวณช่องแคบมาเจลลัน นอกจากนี้แล้ว รัฐบาลชิลีได้ทำสงครามแปซิฟิกกับประเทศโบลิเวียและเปรูจนได้รับชัยชนะ ทำให้สามารถขยายดินแดนทางตอนเหนือ ซึ่งดินแดนที่ได้มาจากทั้งสองเหตุการณ์กลายเป็นดินแดนของประเทศชิลีในปัจจุบัน

ศตวรรษที่ 20

รัฐบาลทหาร เอากุสโต ปีโนเชต

ดูเพิ่มเติมความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐอเมริกากับชิลีที่ การเข้าแทรกแซงของสหรัฐอเมริกาในชิลี

การเมืองการปกครอง

ธงชาติชิลีและรัฐธรรมนูญ

ชิลีปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐ แบบประธานาธิบดี มีประธานาธิบดีเป็นประมุขแห่งรัฐและหัวหน้ารัฐบาล รัฐบาลเป็นผู้ใช้อำนาจบริหาร รัฐธรรมนูญของชิลีฉบับปัจจุบันผ่านการลงประชามติในปี พ.ศ. 2523 สมัยรัฐบาลทหารของเอากุสโต ปีโนเชต และเริ่มมีผลบังคับใช้ในวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2524 จากนั้นได้ผ่านการแก้ไขหลายครั้ง โดยครั้งสุดท้ายเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2553

บริหาร

ประธานาธิบดีเป็นทั้งประมุขของรัฐและหัวหน้าคณะรัฐบาล รวมถึงเป็นผู้แต่งตั้งคณะรัฐมนตรี ประธานาธิบดีมาจากการเลือกตั้งในระบบคะแนนนิยม วาระการดำรงตำแหน่ง 6 ปี (ไม่กำหนดวาระ สามารถดำรงตำแหน่งได้หากได้รับการเลือกตั้งต่อไป)

นิติบัญญัติ

ตุลาการ

การบังคับใช้กฎหมาย

ระบบกฎหมาย : ระบบประมวลกฎหมาย ที่มีรากฐานมาจากระบบกฎหมายของสเปน

สิทธิมนุษยชน

การแบ่งเขตการปกครอง

ชิลีแบ่งเขตการปกครองออกเป็น แคว้น (สเปน: regiones) 15 แคว้น แต่ละแคว้นมี ผู้ว่าการแคว้น (intendente) ได้รับการแต่งตั้งโดยประธานาธิบดี

แคว้นต่าง ๆ มีชื่อทางการทั้งเป็นชื่อเรียกและตัวเลขโรมัน (เช่น IV - เขตที่ 4) ลำดับตัวเลขเรียงตามที่ตั้งของแคว้นต่าง ๆ ตั้งแต่ทางตอนเหนือลงมาทางตอนใต้ ซึ่งโดยทั่วไป ตัวเลขโรมันจะถูกใช้มากกว่าชื่อของแคว้น ยกเว้นแคว้นอันเป็นที่ตั้งของเมืองหลวง ซึ่งเรียกว่า แคว้นเมืองหลวงซานเตียโก (Región Metropolitana de Santiago หรือ RM)

แต่ละแคว้นแบ่งออกเป็น จังหวัด (provincias) รวม 51 จังหวัด มีผู้ว่าราชการจังหวัด (gobernador) เป็นหัวหน้า โดยแต่ละจังหวัดก็ยังแบ่งพื้นที่ย่อยลงไปอีกเป็น เทศบาล (comunas) แต่ละแห่งมีนายกเทศมนตรี (alcalde) เป็นของตนเอง ผู้ว่าราชการจังหวัดได้รับการแต่งตั้งจากประธานาธิบดี ขณะที่นายกเทศมนตรีได้รับการเลือกตั้งจากประชาชน

หมายเลข	แคว้น	เมืองหลวง
I	ตาราปากา	อีกีเก
II	อันโตฟากัสตา	อันโตฟากัสตา
III	อาตากามา	โกเปียโป
IV	โกกิมโบ	ลาเซเรนา
V	บัลปาราอีโซ	บัลปาราอีโซ
VI	โอคีกินส์	รังกากวา
VII	เมาเล	ตัลกา
VIII	บีโอ-บีโอ	กอนเซปซีออน
IX	อาเรากานีอา	เตมูโก
X	โลสลาโกส	ปวยร์โตมอนต์
XI	ไอเซน	โกไยเก
XII	มากายาเนส	ปุนตาอาเรนัส
RM	แคว้นมหานครซานเตียโก	ซานเตียโก
XIV	โลสรีโอส	บัลดีเบีย
XV	อารีกา-ปารีนาโกตา	อารีกา

ด ค ก เมืองใหญ่ที่สุดในชิลี 2012 pre-Census[1]
	ที่	เมือง	แคว้น	ประชากร (คน)
ซานเตียโก กอนเซปซิออน	1	ซานเตียโก	แคว้นมหานครซานเตียโก	6,026,797	บัลปาราอิโซ ลาเซเรนา
	2	กอนเซปซิออน	แคว้นบิโอ-บิโอ	945,544
	3	บัลปาราอิโซ	แคว้นบัลปาราอิโซ	930,220
	4	ลาเซเรนา	แคว้นโกกิมโบ	412,586
	5	อันโตฟากัสตา	แคว้นอันโตฟากัสตา	346,126
	6	เตมูโก	แคว้นอาเรากานิอา	339,750
	7	อิกิเก	แคว้นตาราปากา	278,250
	8	รังกากัว	แคว้นโอฆิกินส์	276,532
	9	ปูเอร์โตมอนต์	แคว้นโลสลาโกส	228,118
	10	อาริกา	แคว้นอาริกาและปารินาโกตา	210,920

ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

ความสัมพันธ์กับกลุ่มประเทศลาตินอเมริกา

ความสัมพันธ์กับราชอาณาจักรไทย

**ความสัมพันธ์ชิลี – ไทย**


ชิลี	ไทย

สาธารณรัฐชิลีกับราชอาณาจักรไทยสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตเมื่อวันที่ 29 ตุลาคม 2505 โดยชิลีมีสถานเอกอัครราชทูตประจำประเทศไทยที่กรุงเทพมหานคร และไทยมี สถานเอกอัครราชทูตประจำประเทศชิลี ณ กรุงซานเตียโก โดยประเทศไทยเป็นคู่ค้าอันดับ 1 ของชิลีในกลุ่มประเทศอาเซียน และประเทศชิลีเป็นคู่ค้าอันดับ 4 ของไทยในภูมิภาคลาตินอเมริกา

ในปี 2561 มีนักท่องเที่ยวชาวชิลีเดินทางมาประเทศไทยจำนวน 23,033 คน

กองทัพ

เศรษฐกิจ

โครงสร้างเศรษฐกิจ

อุตสาหกรรมและเกษตรกรรม

แหล่งพลังงานน้ำมัน และ ปิโตรเลียม

การท่องเที่ยว

โครงสร้างพื้นฐาน

การคมนาคม และ โทรคมนาคม

เส้นทางคมนาคม

โทรคมนาคม

วิทยาศาสตร์ และ เทคโนโลยี

การศึกษา

สาธารณสุข

ประชากรศาสตร์

เชื้อชาติ

ชนพื้นเมือง

ภาษา

ภาษาประจำชาติของชิลีคือภาษาสเปน แต่ว่าภาษาสเปนที่ใช้พูดสื่อสารในประเทศชิลีจะมีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง โดยมีไวยากรณ์และการออกเสียงที่ผิดแผกแตกต่างจากภาษาสเปนที่ใช้พูดสื่อสารในประเทศรอบข้างพอสมควร

ศาสนา

กีฬา

ฟุตบอล

บาสเกตบอล

ฟลอร์บอล

มวยสากล

เบสบอล

วัฒนธรรม

สถาปัตยกรรม

วรรณกรรม

ดนตรี

อาหาร

สื่อสารมวลชน

วันหยุด

อ้างอิง

Central Intelligence Agency (2016). "Chile". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. สืบค้นเมื่อ 29 January 2017.
"Estudio Monitoreo Post Plebiscito 2020 - 25 Octubre 2020" (PDF). สืบค้นเมื่อ 3 November 2020.
Instituto Nacional de Estadísticas (October 2006). "Compendio estadístico 2006" (PDF). สืบค้นเมื่อ 29 November 2007.
"Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). สืบค้นเมื่อ 11 October 2020.
"RESULTADOS CENSO 2017" (PDF). RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017. National Statistics Institute. 1 January 2018. สืบค้นเมื่อ 18 January 2017.
↑ "Chile". World Economic Outlook Database, October 2020. International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 25 December 2020.
"Inequality - Income inequality". OECD. สืบค้นเมื่อ 25 July 2021.
"Human Development Report 2020" (PDF) (ภาษาอังกฤษ). United Nations Development Programme. 15 December 2020. สืบค้นเมื่อ 15 December 2020.
ข้อมูลประเทศเปรูจากเดอะเวิลด์แฟกต์บุก ซีไอเอ (อังกฤษ)
Brian Bell, Insight Guides : Chile, (New York : Langenscheidt Publishing, 2002), 24.
Appletons' annual cyclopaedia and register of important events of the year: 1900. New York: Appletons. p. 87.
. กระทรวงการต่างประเทศ. 16 พฤษภาคม 2560. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24. Check date values in: |date= (help)
. กระทรวงการต่างประเทศ. 25 กุมภาพันธ์ 2562. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24. Check date values in: |date= (help)

แหล่งข้อมูลอื่น

คุณสามารถหาข้อมูลเกี่ยวกับ ประเทศชิลี ได้โดยค้นหาจาก โครงการพี่น้องของวิกิพีเดีย :
	หาความหมาย จากวิกิพจนานุกรม
	หนังสือ จากวิกิตำรา
	คำคม จากวิกิคำคม
	ข้อมูลต้นฉบับ จากวิกิซอร์ซ
	ภาพและสื่อ จากคอมมอนส์
	เนื้อหาข่าว จากวิกิข่าว
	แหล่งเรียนรู้ จากวิกิวิทยาลัย

รัฐบาล

เว็บไซต์รัฐบาลชิลี (สเปน)
เว็บไซต์ภาษาอังกฤษของรัฐบาลชิลี (อังกฤษ)

การศึกษา
ด้านการท่องเที่ยว

ประเทศชิลี ข้อมูลการท่องเที่ยวจาก วิกิท่องเที่ยว
ประเทศชิลี 2011-08-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บไซต์กระทรวงต่างประเทศ
ข้อมูลประเทศชิลี จากเดอะเวิลด์แฟกต์บุก (อังกฤษ)
ข้อมูลประเทศชิลี จากสารานุกรมบริทานิกา (อังกฤษ)

บทความเกี่ยวกับประเทศ ดินแดน หรือเขตการปกครองนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยเพิ่มข้อมูล

[CIA-1] Central Intelligence Agency (2016). "Chile". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. สืบค้นเมื่อ 29 January 2017.

[CADEM_2020-2] "Estudio Monitoreo Post Plebiscito 2020 - 25 Octubre 2020" (PDF). สืบค้นเมื่อ 3 November 2020.

[ce2006-3] Instituto Nacional de Estadísticas (October 2006). "Compendio estadístico 2006" (PDF). สืบค้นเมื่อ 29 November 2007.

[4] "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). สืบค้นเมื่อ 11 October 2020.

[population-5] "RESULTADOS CENSO 2017" (PDF). RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017. National Statistics Institute. 1 January 2018. สืบค้นเมื่อ 18 January 2017.

[imf-6] "Chile". World Economic Outlook Database, October 2020. International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 25 December 2020.

[Inequality_-_Income_inequality-7] "Inequality - Income inequality". OECD. สืบค้นเมื่อ 25 July 2021.

[UNHDR-8] "Human Development Report 2020" (PDF) (ภาษาอังกฤษ). United Nations Development Programme. 15 December 2020. สืบค้นเมื่อ 15 December 2020.

[ciafactbook-9] ข้อมูลประเทศเปรูจากเดอะเวิลด์แฟกต์บุก ซีไอเอ (อังกฤษ)

[10] Brian Bell, Insight Guides : Chile, (New York : Langenscheidt Publishing, 2002), 24.

[11] Appletons' annual cyclopaedia and register of important events of the year: 1900. New York: Appletons. p. 87.

[12] . กระทรวงการต่างประเทศ. 16 พฤษภาคม 2560. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24. Check date values in: |date= (help)

[13] . กระทรวงการต่างประเทศ. 25 กุมภาพันธ์ 2562. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2021-04-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-24. Check date values in: |date= (help)