ปลากะตัก

สำหรับปลาน้ำจืดขนาดเล็ก ดูที่: ปลาซิวข้าวสาร

ปลากะตัก
ปลากะตักใหญ่ (S. indicus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Clupeiformes
วงศ์:	Engraulidae
สกุล:	Stolephorus Lacépède, 1803
ชนิด
20 ชนิด (ดูในเนื้อหา)

ปลาข้าวสาร

ปลากะตัก หรือ ปลาไส้ตัน เป็นปลาทะเลขนาดเล็กสกุลหนึ่ง ใช้ชื่อสกุลว่า Stolephorus จัดอยู่ในวงศ์ปลาแมว (Engraulidae)

ลักษณะโดยทั่วไปเป็นปลาผิวน้ำขนาดเล็ก อาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง ลำตัวเรียวยาว แบนข้างมีสันหนามที่ท้อง ขากรรไกรบนยาวเลยหลังตา ครีบหลังตอนเดียว ครีบหางเว้าลึก มีแถบสีเงินพาดตามแนวความยาวของลำตัว

ปลากะตัก ในประเทศไทยเป็นพันธุ์ปลาขนาดเล็กกว่าปลากะตักประเทศอื่นๆ ซึ่งมีขนาดโดยเฉลี่ยประมาณ 2–5 เซนติเมตร มีอายุขัยโดยเฉลี่ยไม่เกิน 3 ปี เป็นปลาที่หากินตามผิวน้ำ มักอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ โดยอยู่ห่างจากชายฝั่งประมาณ 0.5-1.5 ไมล์ทะเล ตามบริเวณชายฝั่งและหมู่เกาะต่าง ๆ กินแพลงก์ตอนต่าง ๆ เป็นอาหาร ทั้งแพลงก์ตอนพืช เช่น ไดอะตอม และแพลงก์ตอนสัตว์เช่น ตัวอ่อนของครัสเตเชียน, โคพีพอด หรือไข่ของหอยสองฝา เป็นต้น และสำหรับห่วงโซ่อาหารในทะเล ปลากะตักก็เป็นอาหารสำคัญของปลาและสัตว์น้ำขนาดใหญ่กว่า เช่น แมวน้ำ, สิงโตทะเล, โลมา, วาฬ และปลาฉลาม

ปลากะตัก พบกระจายพันธุ์ทั่วไปในเขตน่านน้ำของอินโด-แปซิฟิก ในน่านน้ำไทยพบ 11 ชนิด จากการศึกษาของ ทศพร วงศ์รัตน์ ในปี ค.ศ. 1985 จากทั้งหมด 20 ชนิด (เดิมมีอยู่ 18 ชนิด) เป็นปลาเศรษฐกิจที่สำคัญต่อมนุษย์ โดยสามารถนำไปแปรรูปต่าง ๆ ได้มากมาย เช่น น้ำปลา, ปลาป่น, ปลาแห้ง, บูดู รวมทั้งการบริโภคสด

ปลากะตัก นอกจากปลาไส้ตันแล้ว ยังมีชื่อเรียกอื่น ๆ อีกมากมาย เช่น ปลากล้วย, ปลาหัวอ่อน, ปลาจิ้งจั๊ง, ปลามะลิ, ปลาหัวไม้ขีด, ปลาเส้นขนมจีน, ปลายู่เกี้ย, ปลาเก๋ย เป็นต้น นอกจากนี้แล้ว ปลากะตักตากแห้งมีชื่อเรียกว่า ปลาข้าวสาร นิยมรับประทานเป็นกับแกล้มกับอาหารชนิดอื่น

การจำแนก

• Stolephorus advenus Wongratana, 1987
• Stolephorus andhraensis Babu Rao, 1966
• Stolephorus apiensis (Jordan & Seale, 1906)
• Stolephorus baganensis Hardenberg, 1933
• Stolephorus brachycephalus Wongratana, 1983
• Stolephorus carpentariae (De Vis, 1882)
• Stolephorus chinensis (Günther, 1880)
• Stolephorus commersonnii Lacépède, 1803
• Stolephorus dubiosus Wongratana, 1983
• Stolephorus holodon (Boulenger, 1900)
• Stolephorus indicus (van Hasselt, 1823)
• Stolephorus insularis Hardenberg, 1933
• Stolephorus multibranchus Wongratana, 1987
• Stolephorus nelsoni Wongratana, 1987
• Stolephorus pacificus Baldwin, 1984
• Stolephorus ronquilloi Wongratana, 1983
• Stolephorus shantungensis (Li, 1978)
• Stolephorus teguhi Seishi Kimura, Hori & Shibukawa, 2009
• Stolephorus tri (Bleeker, 1852)
• Stolephorus waitei Jordan & Seale, 1926

อ้างอิง

1. "Stolephorus". ระบบข้อมูลการจำแนกพันธุ์แบบบูรณาการ.
2. "ไส้ตัน ๒". พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542.
3. "กล้วย ๒". พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542.
4. "ปลากะตัก". กรมประมง.
5. "ปลาข้าวสาร". สคูลดอตเน็ต.
6. Tham, A.K., A contribution to the study of the growth of members of the genus Stolephorus Lacépède in Singapore Strait. Proc. IPFC 12(2):1-25. 1967.
7. จาก Fishbase.org

แหล่งข้อมูลอื่น

•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Stolephorus จากวิกิสปีชีส์