เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์)

เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) นามเดิมชื่อ เยีย เป็นเจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 7 เป็นบุตรของพระยาอภัยภูเบศร (นอง) (เจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 6 ซึ่งเป็นบุตรของพระยาธิราชวงษาและเป็นบุตรเขยของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (แบน) เจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 1)

เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) ป.จ., ป.ม.
ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบอง
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2403–2435
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	พระยาอภัยภูเบศร (นอง)
ถัดไป	เจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	เยีย
เสียชีวิต	พ.ศ. 2435
บิดา	พระยาอภัยภูเบศร (นอง)
บุตร	4 คน

เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) เข้ารับราชการในครั้งแรกได้เป็นหลวงอภัยพิทักษ์ ต่อมา ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้เลื่อนเป็นพระยาคทาธรธรณินทร์ และได้รักษาราชการในพระตะบองเมื่อบิดาถึงแก่กรรมเมื่อ พ.ศ. 2403 และวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2434 ได้เป็นเจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ รามนรินทร์อินทราธิบดี ศรีสยามกัมโพชเกษตราภิบาล ปรีชาญาณยุติธรรมาธยาไศรย อภัยพิริยบรากรมพาหุ ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบอง คนที่ 7

เจ้าพระยาคทาธรฯได้เขียนพงศาวดารเมืองพระตะบอง เล่าถึงประวัติของสายสกุลของท่านที่ได้ปกครองเมืองพระตะบอง

ในสมัยที่เจ้าพระยาคทาธรฯเป็นเจ้าเมืองพระตะบองนั้น เป็นช่วงที่ฝรั่งเศสขยายอำนาจเข้ามาในกัมพูชา ทำให้สยามระแวงว่าพระตะบองจะแข็งเมืองหรือไปเข้ากับเวียดนาม แต่เจ้าพระยาคทาธรฯ ได้แสดงความจงรักภักดีต่อสยามอย่างเสมอต้นเสมอปลาย จนถึงแก่กรรมใน พ.ศ. 2435 บุตรชายของท่านคือเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์) ขึ้นเป็นเจ้าเมืองแทน

บุตรธิดา

มีบุตรธิดา รวม 4 คน ดังนี้

• เจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์)
• คุณหญิงขลิบ ภรรยาพระยาณรงค์เรืองฤทธิ์
• นางเทศ ภรรยาพระโยธาธิราช (ทองคำ)
• นางสมบุญ ภรรยาหม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2434 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. ๒๔๒๙ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. ๒๔๒๘ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)

อ้างอิง

• วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง. เจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม) เจ้าเมืองพระตะบองคนสุดท้ายใต้ปกครองสยาม. กรุงเทพฯ: ยิปซี กรุ๊ป. 2557 หน้า 53 - 65

1. ระยับศรี กาญจนะวงศ์. "บทบาทของเจ้าเมืองพระตะบองในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์พ.ศ. 2337-2449" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 130–131.
2. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตรและเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 8, ตอน 50, 13 มีนาคม ร.ศ. 110, หน้า 450
3. ไกรฤกษ์ นานา. "สยามรัฐท่ามกลางจักวรรดินิยม". p. 59.
4. "ประชุมพงศาวดาร, เล่มที่ 12". p. 149.
5. บัญชีพระราชทานตราเครื่องราชอิสริยยศ (หน้า ๓๘๖)
6. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ปีระกาสัปตศก