พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช
นายพลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช (15 มีนาคม พ.ศ. 2399 – 16 เมษายน พ.ศ. 2468) พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อดีตผู้บัญชาการกรมคชบาล องคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
ผู้บัญชาการกรมพระคชบาล | |
ดำรงตำแหน่ง | 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 - 30 กันยายน พ.ศ. 2460 |
จเรสัตว์พาหนะทหารบกและการทหารม้า | |
ดำรงตำแหน่ง | 30 กันยายน พ.ศ. 2460 - 16 เมษายน พ.ศ. 2468 |
หม่อม | 11 คน |
พระบุตร | 37 องค์ |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาจันทร์ พระสนมเอก |
ประสูติ | 15 มีนาคม พ.ศ. 2399 พระบรมมหาราชวัง ประเทศสยาม |
สิ้นพระชนม์ | 16 เมษายน พ.ศ. 2468 (69 ปี) วังถนนพระอาทิตย์ ประเทศสยาม |
พระประวัติ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช เมื่อประสูติมีพระนามว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 23 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจันทร์ พระสนมเอก เมื่อวันศุกร์ เดือน 4 ขึ้น 9 ค่ำ ปีเถาะ สัปตศก จ.ศ. 1217 ตรงกับวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2398 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2399)
ปี พ.ศ. 2419 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมและให้ออกวัง มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช ครุฑนาม ทรงศักดินา 15,000 ตามพระราชกำหนดอย่างพระองค์เจ้าต่างกรมในพระบรมมหาราชวัง แล้วให้ทรงตั้งเจ้ากรมเป็นหมื่นอดิศรอุดมเดช ถือศักดินา 600 ปลัดกรมเป็นหมื่นภูเบศรบริรักษ์ ถือศักดินา 400 และสมุห์บาญชีเป็นหมื่นประจักษ์พลขันธ์ ถือศักดินา 300 โดยในการออกวังให้ทรงย้ายจากพระตำหนักสวนกุหลาบในบริเวณพระบรมมหาราชวังและโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวังท้ายวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามพระราชทาน แล้วเสด็จพระราชดำเนินพระราชทานพระสุพรรณบัฏที่วังตามประเพณีซึ่งใช้อยู่ในเวลานั้น
ปี พ.ศ. 2456 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระอิสริยยศเป็นกรมหลวง มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ครุฑนาม ทรงศักดินา 15,000 ตามพระราชกำหนดอย่างพระองค์เจ้าต่างกรมในพระบรมมหาราชวัง แล้วให้ทรงเลื่อนเจ้ากรมเป็นหลวงอดิศรอุดมเดช ถือศักดินา 800 ปลัดกรมเป็นขุนภูเบศร์บริรักษ์ ถือศักดินา 600 สมุห์บาญชีคงเป็นหมื่นประจักษ์พลขันธ์ ถือศักดินา 400
ในตอนปลายพระชนม์ชีพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช มีพระอาการประชวรพระปัปผาสะ ครั้นถึง ณ วันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2468 เวลา 19.20 น. ก็สิ้นพระชนม์โดยสงบ แวดล้อมด้วยพระโอรส พระธิดา หม่อม และพระประยูรญาติอันสนิท เป็นที่เศร้าโศกสลดเสียดายแก่ผู้ใกล้ชิดพระองค์ทั่วกัน สิริพระชันษาได้ 69 ปี 1 เดือน 13 วัน ได้รับพระราชทาน พระโกศทองน้อย บรรจุพระศพ ตั้งบำเพ็ญพระกุศล ณ วังถนนพระอาทิตย์ และ พระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2468 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง
การทรงงาน
ในตอนต้นแผ่นดินรัชกาลที่ 5 เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริที่จะจัดตั้งกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ขึ้น จึงโปรดเกล้าฯ ให้ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี ซึ่งในเวลานั้นทรงเจริญพระชันษาแล้ว ให้เข้ารับราชการในตำแหน่งคะเด็ตทหารมหาดเล็ก (Cadet- นักเรียนนายร้อย)
เมื่อถึงปี พ.ศ. 2414 จึงได้ทรงเป็นนายดาบในกองร้อยที่ 5 กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2416 ได้เลื่อนพระยศเป็นนายร้อยเอกในตำแหน่งผู้บังคับกองร้อยที่ 5 กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ และในปีนี้เอง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสถาปนาตำแหน่งราชองครักษ์ขึ้นเป็นปฐม ซึ่งสมัยนั้นเรียกว่า "ราชเอดเดอแกมป์" (Aid-de-Camp) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี เป็นราชองครักษ์พระองค์แรกก่อนบุคคลอื่น ดังนั้นเมื่อ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินประพาสเมืองต่างประเทศมี มลายู ชวา และอินเดีย พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี ก็ได้โดยเสด็จในหน้าที่ราชองครักษ์ทุกแห่งไป และในปีต่อมา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้กำกับแตรวงในกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์อีกตำแหน่งหนึ่งด้วย
ในปี พ.ศ. 2417 โปรดให้ตั้งองคมนตรีสภา (เดิมคือ ปรีวีเคาน์ซิล) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เป็นองคมนตรีในครั้งนั้น และทรงเป็นองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อีกด้วย
ปี พ.ศ. 2430 ได้ทรงเป็นผู้แทนผู้บังคับการทหารล้อมวัง ซึ่งปัจจุบันคือกรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2431 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายพันเอกผู้บังคับการทหารราบในกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ ต่อมาในวันพุธ เดือน 8 อุตราสาธ ขึ้น 10 ค่ำ ได้รับพระราชทานพระยศ นายพลจัตวา
ปี พ.ศ. 2433 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มาว่าการในหน้าที่ปลัดทหารบกใหญ่
ปี พ.ศ. 2435 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้บังคับการกรมทหารหน้า ซึ่งปัจจุบันคือกรมทหารราบที่ 4 พร้อมกับได้รับโปรดเกล้าให้เป็น ราชองครักษ์พิเศษ เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435
ปี พ.ศ. 2441 ได้เลื่อนเป็นนายพลตรี เมื่อวันที่ 21 กันยายน
ปี พ.ศ. 2455 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ นายพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช เป็นผู้บัญชาการกองพลทหารบกที่ 10
ปี พ.ศ. 2456 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นผู้บัญชาการกองพลที่ 4 แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นผู้บัญชาการกรมพระคชบาลแทน จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) ซึ่งขณะนั้นมียศเป็น นายพลเอก และให้เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต เป็นผู้ช่วยเสนาบดีกระทรวงกลาโหม เพียงตำแหน่งเดียว เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456
ปี พ.ศ. 2460 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นจเรสัตว์พาหนะทหารบกและการทหารม้า และทรงดำรงตำแหน่งนี้จนตลอดพระชนมายุ และในปีนี้ได้ทรงดำรงตำแหน่งนายทหารพิเศษประจำกรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2462 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระยศเป็นนายพลโท
ปี พ.ศ. 2463 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายทหารพิเศษประจำกรมทหารบกม้ากรุงเทพฯ รักษาพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
นอกจากการรับราชการทหารอันเป็นหน้าที่เฉพาะแล้ว นายพลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ยังเคยทรงทำหน้าที่พิเศษถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คือ เป็นช่างถ่ายรูป ผู้บัญชาการมหาดเล็กตั้งเครื่อง เป็นต้น
พระโอรสและพระธิดา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ทรงเป็นต้นราชสกุลศุขสวัสดิ์ มีหม่อม 11 ท่าน ได้แก่
- หม่อมขาบ
- หม่อมแช่ม ธิดาพระนนทบุรี
- หม่อมสุ่น
- หม่อมนวล
- หม่อมราชวงศ์หญิงเพี้ยน (ราชสกุลเดิม: คเนจร)
- หม่อมชุ่ม
- หม่อมเขียน ธิดาพระนนทบุรี
- หม่อมเอียด
- หม่อมเปล่ง
- หม่อมเจริญ
- หม่อมตี่
โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 37 พระองค์/องค์ เป็นชาย 22 พระองค์/องค์ หญิง 14 พระองค์/องค์ และไม่ปรากฏว่าเป็นหญิงหรือชาย 1 องค์
พระรูป | พระนาม | หม่อมมารดา | ประสูติ | สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย | คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|
1. หม่อมเจ้าอนุชาติศุขสวัสดิ์ | ที่ 1 ในหม่อมขาบ | 28 เมษายน 2415 | 25 พฤษภาคม 2471 | หม่อมเจ้าหญิงรำไพเยาวยุภา (เกษมศรี) หม่อมละม่อม หม่อมฮวย หม่อมละมัย หม่อมเทียบ หม่อมแจ๋ว | |
2. หม่อมเจ้าหญิงมนัศสวาสดิ์ (พ.ศ. 2472: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงมนัศวาสดิ์) | ที่ 1 ในหม่อมชุ่ม | 19 พฤศจิกายน 2419 | 9 พฤศจิกายน 2495 | ||
3. หม่อมเจ้าหญิงสอาดศรี | ที่ 2 ในหม่อมขาบ | พ.ศ. 2421 | 21 กุมภาพันธ์ 2438 | ||
4. หม่อมเจ้าหญิง (ด้วง) | พ.ศ. 2422 | ไม่ทราบปี | |||
5. หม่อมเจ้าอลงกฎ (พ.ศ. 2473: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ พ.ศ. 2495: กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์) | ที่ 3 ในหม่อมขาบ | 24 ตุลาคม 2423 | 19 ธันวาคม 2495 | หม่อมหลวงหญิงชุบ (สนิทวงศ์) | |
6. หม่อมเจ้าถูกถวิล | ที่ 1 ในหม่อมสุ่น | 29 มกราคม 2431 | 8 เมษายน 2472 | หม่อมเลื่อน หม่อมเหรียญ | |
7. หม่อมเจ้าหญิงศรีสุคนธ์ | ที่ 1 ในหม่อมราชวงศ์หญิงเพี้ยน | 14 มิถุนายน 2431 | 19 มกราคม 2506 | ||
8. หม่อมเจ้าอภิลักษณ์ | ที่ 1 ในหม่อมนวล | พ.ศ. 2432 | 23 สิงหาคม 2446 | ||
9. หม่อมเจ้าทินทัต | ที่ 1 ในหม่อมแช่ม | 10 กรกฎาคม 2433 | 27 พฤศจิกายน 2463 | หม่อมผิว (วสุวัต) | |
10. หม่อมเจ้าพุฒิสวัสดิ์ | ที่ 1 ในหม่อมเอียด | 24 กันยายน 2433 | พ.ศ. 2506 | หม่อมเจ้าหญิงแจ่มจำรัส (กาญจนะวิชัย) หม่อมกุหลาบ | |
11. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) | 7 กุมภาพันธ์ 2434 | 29 เมษายน 2436 | |||
12. หม่อมเจ้าหญิงรัตจันทร์ | ที่ 2 ในหม่อมแช่ม | 5 ตุลาคม 2434 | 24 ธันวาคม 2509 | ||
13. หม่อมเจ้าจัตุรัส (ท่านชายตุ้ม) | ที่ 2 ในหม่อมนวล | 20 ธันวาคม 2435 | 18 ตุลาคม 2518 | หม่อมอารีย์ (อิศรางกูร ณ อยุธยา) | |
14. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม) | 8 มีนาคม 2435 | 14 ธันวาคม 2436 | |||
15. หม่อมเจ้าประพัฒพงษ์ | พ.ศ. 2436 | 14 มีนาคม 2449 | |||
16. หม่อมเจ้าสืบสุขสวัสดิ์ (ท่านชายปุ่น) | ที่ 2 ในหม่อมสุ่น | 28 ธันวาคม 2437 | 19 มิถุนายน 2523 | หม่อมเจ้าหญิงอุทัยพงษ์ (เกษมศรี) หม่อมเจ้าหญิงวิไลวรรณ (เกษมศรี) หม่อมเยื้อน หม่อมสงบ | |
17. หม่อมเจ้า (ดำเล็ก) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
18. หม่อมเจ้าหญิงอุบลเกษร | ที่ 2 ในหม่อมราชวงศ์หญิงเพี้ยน | 23 พฤศจิกายน 2438 | พ.ศ. 2506 | หม่อมเจ้าอุดมมงคล ชยางกูร | |
19. หม่อมเจ้าธัญญลักษณ์ | ที่ 1 ในหม่อมเขียน | 15 มีนาคม 2439 | 31 มีนาคม 2519 | หม่อมเจ้าหญิงรัชมาลินี (ดิศกุล) | |
20. หม่อมเจ้าหญิงสอาดองค์ | ไม่ทราบปี | พ.ศ. 2457 | |||
21. หม่อมเจ้าหญิง (แป๋ว) | ไม่ทราบปี | พ.ศ. 2443 | |||
22. หม่อมเจ้า (ดวง) (ไม่ทราบแน่ชัดว่าเป็นหญิงหรือชาย) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
23. หม่อมเจ้าหญิง (แต๋ว) | ไม่ทราบปี | 14 มกราคม 2451 | |||
24. หม่อมเจ้า (นิต) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
25. หม่อมเจ้าวงศ์อดิศร | ที่ 3 ในหม่อมสุ่น | 4 ตุลาคม 2442 | พ.ศ. 2506 | หม่อมนพรัตน์ | |
26. หม่อมเจ้าหญิงภาธรมณี (ท่านหญิงปิ๋ว) | ที่ 3 ในหม่อมราชวงศ์หญิงเพี้ยน | 24 กันยายน 2444 | 30 มิถุนายน 2533 | ||
27. หม่อมเจ้ากิตติเดชขจร | ที่ 4 ในหม่อมสุ่น | 4 เมษายน 2446 | 1 มีนาคม 2518 | หม่อมจอน หม่อมสมบุญ (เมระยาภรณ์) หม่อมแส หม่อมวิไล หม่อมสมจิต หม่อมบัวเงิน หม่อมเทียมตา หม่อมประยงค์ (ทองแท้) หม่อมบัวเขียว | |
28. หม่อมเจ้า (แป๊ะ) | 21 มกราคม 2446 | ไม่ทราบปี | |||
29. หม่อมเจ้าวรศักดิเดชอุดม | ที่ 2 ในหม่อมเขียน | 22 มิถุนายน 2447 | 10 กุมภาพันธ์ 2524 | หม่อมราชวงศ์หญิงสดถิ์ศรี (สวัสดิกุล) หม่อมพัฒนา (คงสวัสดิ์) | |
30. หม่อมเจ้าประสมสวัสดิ์ (ท่านชายน้อย) | ที่ 3 ในหม่อมเขียน | 23 มีนาคม 2450 | 17 กุมภาพันธ์ 2529 | หม่อมเจ้าหญิงกาญจนฉัตร (ฉัตรไชย) หม่อมมาลินี (สีบุญเรือง) | |
31. หม่อมเจ้าพันธ์อดิศร (ท่านชายโต๊ะ) | ที่ 2 ในหม่อมเอียด | 23 ธันวาคม 2452 | 21 เมษายน 2529 | หม่อมถนอม หม่อมสมัคร หม่อมสังเวียน หม่อมสมบัติ หม่อมยุพดี (ตันหยง) หม่อมอูจานี หม่อมตุ๊ | |
32. หม่อมเจ้ามานิตสวัสดิ์ | หม่อมเปล่ง | พ.ศ. 2452 | 26 มกราคม 2500 | หม่อมเล็ก (นิตย์เจริญ) | |
33. หม่อมเจ้าประสพสุข | หม่อมเจริญ | 20 พฤศจิกายน 2454 | 12 สิงหาคม 2528 | หม่อมเจ้าหญิงกฤษณาพักตรพิมล (ดิศกุล) | |
34. หม่อมเจ้าหญิง (เล็ก) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
35. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
36. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม) | ไม่ทราบปี | ไม่ทราบปี | |||
37. หม่อมเจ้าอดิศรานุวงศ์ (ท่านชายเติม) | หม่อมตี่ | 1 พฤศจิกายน 2457 | 17 มกราคม 2540 | หม่อมทองลิ (อิศรเสนา ณ อยุธยา) |
พระนัดดา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช มีพระนัดดารวม 156 คน ดังนี้
- หม่อมเจ้าอนุชาติศุขสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 11 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงวาสรำไพ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงงามจริต สุขสำราญ
- หม่อมราชวงศ์วิจิตรผจง ศุขสวัสดิ์ (นามเดิม: หม่อมราชวงศ์สันต์)
- หม่อมราชวงศ์ทรงพันธ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ดำรงศิลป์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงอภิรัตน์ บุนนาค
- หม่อมราชวงศ์หญิงจินตนา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์อัมพรพันธ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงศศิพันธ์ อิศรเสนา
- หม่อมราชวงศ์อวบ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงเอื้อมพันธ์ พึ่งบารมี
- พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ มีโอรสธิดา 10 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงรัชนีพันธุ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์กระจ่าง กฤดากร
- หม่อมราชวงศ์หญิงสอางโสม โรจนบุรานนท์
- หม่อมราชวงศ์หญิงโฉมแข คมกฤส
- หม่อมราชวงศ์หญิงนิลตระการ วงษ์ตา
- หม่อมราชวงศ์หญิงสังวาลพจน์ กฤดากร
- หม่อมราชวงศ์หญิงรจนากร เหล่าวานิช
- หม่อมราชวงศ์หญิงสุภรณ์รัศมี ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ปิโยรส ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์พชรดนัย ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าถูกถวิล ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 10 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงโสมลิกา ปทีปปาณี
- หม่อมราชวงศ์สวัสดิภิญโญ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงศรีโสมา ปัทมศิริ
- หม่อมราชวงศ์หญิงทักษิณา ภูมิรัตน์
- หม่อมราชวงศ์หญิงแรงบุญ ณ เชียงใหม่ (นามเดิม: หม่อมราชวงศ์หญิงอทิติ)
- หม่อมราชวงศ์หญิงทัศณิยา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงอารุณี นาวิกบุตร
- หม่อมราชวงศ์เจริญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์อะดุง ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์เล็ก ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าทินทัต ศุขสวัสดิ์ มีธิดา 3 คน ได้แก่
- ท่านผู้หญิงทินะประภา อิศรเสนา
- หม่อมราชวงศ์หญิงกานดาศรี สุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์รุจีสมร สุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าพุฒิสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 5 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์พงศ์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์เผ่าสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสิริสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์สันติสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงชัชวาลวลี ณ ระนอง
- หม่อมเจ้าสืบสุขสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 14 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงส่งต่อ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์เชวงสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ธำรงสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงเกนหลง สามงามยา
- หม่อมราชวงศ์สรวมสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์เสริมสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงยุพดี ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ประสานสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงกฤษณา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงเฉลิมสุข บุญไทย
- หม่อมราชวงศ์หญิงขวัญเกษม สุรคุปต์
- หม่อมราชวงศ์ปิยะสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ปุษยะ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์จรัมพร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าหญิงอุบลเกษร ชยางกูร มีโอรส 3 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ไชยสุข ชยางกูร
- หม่อมราชวงศ์ธงชัย ชยางกูร
- หม่อมราชวงศ์ไชยมงคล ชยางกูร
- หม่อมเจ้าธัญญลักษณ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 5 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์เฉลิมลักษณ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ศิริลักษณ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์บุญญลักษณ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงนงลักษณ์ สโรบล
- หม่อมราชวงศ์หญิงศศิโสภา รัญเสวะ
- หม่อมเจ้าวงศ์อดิศร ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 6 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงเถียรสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงภัทรสุข โจชูศรี
- หม่อมเจ้ากิตติเดชขจร ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 43 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์จรูญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ประดิษฐ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์เสนาะ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงวรางค์ ศรีประสงค์
- หม่อมราชวงศ์สวัสดิสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์ฉาย ถมังรักษ์สัตว์
- หม่อมราชวงศ์หญิงพาณี ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์วุฒิสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ภุมริน ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงคมขำ ศรศรีวิชัย
- หม่อมราชวงศ์หญิงสุดสวาท เฉียบแหลม
- หม่อมราชวงศ์เจริญสุข ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงแน่งน้อย เชาวนปรีชา
- หม่อมราชวงศ์หญิงสุดใจ บุนนาค
- หม่อมราชวงศ์เข็มทอง ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสอางค์ศรี เทวกุล
- หม่อมราชวงศ์วิชัย ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงชวลิต จันทรายุ
- หม่อมราชวงศ์หญิงจุลภา ศรีนิเวศน์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสร้อยสน แจ่มเลิศ
- หม่อมราชวงศ์ณรงค์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์พงษ์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงดวงวิภา ไชยสนาม
- หม่อมราชวงศ์หญิงจุฑามาศ ชาญชาคริตพงษ์
- หม่อมราชวงศ์มานิตย์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงรัชนารี วิชยากาศ
- หม่อมราชวงศ์ภิญโญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์นุกูลกิจ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงวิจิตรา พูนทวีธรรม
- หม่อมราชวงศ์พรสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสายสวัสดิ์ สังขพิทักษ์
- หม่อมราชวงศ์ถาวร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์โสภณ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงวรรณา ดารากร
- หม่อมราชวงศ์หญิงวิสาขา ศักดิ์โสภาสกุล
- หม่อมราชวงศ์เดชา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์กิติบุตร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์พงษ์กิติ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงกนกวรรณ กังวาฬวงศ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจงรัก งามทิพากร
- หม่อมราชวงศ์หญิงศรีกิติ ว่องวิวัฒน์ไวทยะ
- หม่อมราชวงศ์หญิงกีรติ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงกิติธิดา พิศาลายน
- หม่อมเจ้าวรศักดิเดชอุดม ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 11 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงยุพดี มาลากุล
- หม่อมราชวงศ์กฤษณฤกษ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ปานใจ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจันทรา วงษ์ไทย
- หม่อมราชวงศ์หญิงพัชนี บุษปวนิช
- หม่อมราชวงศ์วัฒนศักดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงโสมาวดี รงค์วราโรจน์
- หม่อมราชวงศ์หญิงฉวีวัฒนา เลาหวิช
- หม่อมราชวงศ์วรชัย ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจันทรนิภา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์มธุรส ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าประสมสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 7 คน ดังนี้
- หม่อมราชวงศ์อดิศรฉัตร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงอรฉัตร ซองทอง
- หม่อมราชวงศ์หญิงประกายฉัตร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ไชยฉัตร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงนิดา ไชยวัณณ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงนุช สุจริตกุล
- หม่อมราชวงศ์อดิศรเดช ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าพันธ์อดิศร ศุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 19 คน ดังนี้
- หม่อมราชวงศ์หญิงอุดมศรี ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงอุดมฉวี แสงไชย
- หม่อมราชวงศ์หญิงขจรอุดม ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสุธารัตน์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงศรีสมร ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงสมลักษณา ประมิติธนาการ
- หม่อมราชวงศ์วนา ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์อุดมศักดิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์อมรฤทธิ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงอัปษรสมาน บรรจุศิริ
- หม่อมราชวงศ์หญิงอิศรพรรณ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงรำเพยพรรณ ปิ่นขุนทอง
- หม่อมราชวงศ์พงศ์เทพ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ธัญญรัตน์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์ทิพย์สุดา แก้วแดง
- หม่อมราชวงศ์หญิงศรีโสภิต ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงนิภาวรรณ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ธวัชชัย ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์มงคลรัตน์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้ามานิตสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ มีโอรส 2 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ไชยยันต์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ฐิติพงษ์ ศุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าประสพสุข สุขสวัสดิ์ มีโอรสธิดา 6 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์หญิงพิมลพักตร์ ปกมนตรี
- หม่อมราชวงศ์หญิงจำเริญลักษณ์ โสฬสจินดา
- หม่อมราชวงศ์ประเสริฐศักดิ์ สุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์ดำรงเดช สุขสวัสดิ์
- หม่อมราชวงศ์หญิงวิไลกัญญา วิชัยดิษฐ
- หม่อมราชวงศ์หญิงอุษณิษา สุขสวัสดิ์
- หม่อมเจ้าอดิศรานุวงศ์ สุขสวัสดิ์ มีโอรส 1 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์
พระยศ
นายพลโท นายกองโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช | |
---|---|
รับใช้ | กองทัพบกสยาม กองเสือป่า |
ชั้นยศ | พลโท นายกองโท |
พระยศทหาร
- นายพันเอก
- นายพลจัตวา
- นายพลตรี
- นายพลโท
พระยศเสือป่า
- นายหมู่เอก
- 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - นายหมู่ใหญ่
- นายกองตรี
- นายกองโท
พระเกียรติยศ
พระอิสริยยศ
- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (15 มีนาคม พ.ศ. 2399 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
- พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2419)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช (พ.ศ. 2419 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 - 16 เมษายน พ.ศ. 2468)
ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช | |
---|---|
ธงประจำพระอิสริยยศ | |
ตราประจำพระองค์ | |
การทูล | ใต้ฝ่าพระบาท |
การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
การขานรับ | พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ |
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2456 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2458 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
- พ.ศ. 2429 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 2 (ม.ป.ร.2)
- พ.ศ. 2451 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)
- พ.ศ. 2454 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
- พ.ศ. 2447 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
เข็มพระราชทาน
- พ.ศ. 2459 - เข็มข้าหลวงเดิม
อ้างอิง
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1998_1.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/A/329.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นพระชนม์ , เล่ม 42, ตอน 0 ง, 26 เมษายน พ.ศ. 2468, หน้า 194
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเพลิงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง พ.ศ. ๒๔๖๘, เล่ม 42, ตอน 0 ง, 2 สิงหาคม พ.ศ. 2468, หน้า 1324
- ราชกิจจานุเบกษา,การประชุมองคมนตรี
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- แจ้งความกรมยุทธนาธิการ (หน้า ๒๙๖)
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2454/D/2791.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1837.PDF
- แจ้งความกระทรวงกลาโหม เรื่อง ตั้งตำแหน่งหน้าที่ราชการ
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2460/D/1876.PDF
- "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 136. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2561. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศนายทหารบก, เล่ม 35, 28 เมษายน พ.ศ. 2461, หน้า 197
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- พระราชทานยศนายเสือป่า
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2457/D/1865.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1961.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2458/D/1891.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, บัญชีพระราชทานตราเครื่องราชอิสริยยศ, เล่ม ๓, ตอน ๔๖, ๑๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๒๙, หน้า ๓๘๕
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔, เล่ม 21, ตอน 32, 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 564
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2451/035/1012.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2454/D/1798.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม 21, ตอน 27, 2 ตุลาคม พ.ศ. 2447, หน้า 464
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2459/D/2871.PDF
- กัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์, สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้า. มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา. กรุงเทพมหานคร : อมรินทร์พริ้นติ้ง-แอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน) , 2547.
- หอพระสมุดวชิรญาณ. จดหมายเหตุเสด็จประพาสต่างประเทศ ในรัชกาลที่ 5 เสด็จเมืองสิงคโปร์ แลเมืองปัตตาเวียครั้งแรก แลเสด็จประพาสอินเดีย. ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 2. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2468. (เจ้าภาพพิมพ์ในงานพระศพ พลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช).
- Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต, ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
แหล่งข้อมูลอื่น
- เว็บไชต์ประวัติกรมราชองครักษ์
- เว็บไซต์ประวัติศูนย์การทหารม้า