อำเภอลอง
อำเภอลอง (คำเมือง: ) เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดแพร่
อำเภอลอง | |
---|---|
คำขวัญ: งามพระธาตุล้ำค่า ส้มพุทรารสเลิศ แหล่งกำเนิดผ้าจก มรดกสวนหิน ถิ่นชาวเมืองลอง | |
พิกัดภูมิศาสตร์: 18°4′30″N 99°49′54″E / 18.07500°N 99.83167°E | |
อักษรไทย | อำเภอลอง |
อักษรโรมัน | Amphoe Long |
จังหวัด | แพร่ |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 1,447.3 ตร.กม. (558.8 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2563) | |
• ทั้งหมด | 53,608 คน |
• ความหนาแน่น | 37.04 คน/ตร.กม. (95.9 คน/ตร.ไมล์) |
รหัสไปรษณีย์ | 54150 |
รหัสภูมิศาสตร์ | 5403 |
ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอลอง เลขที่ 166 หมู่ที่ 6 ตำบลห้วยอ้อ อำเภอลอง จังหวัดแพร่ 54150 |
ประวัติ
อำเภอลองเป็นเมืองเก่ามาแต่ก่อนพุทธกาล ไม่สามารถว่าชนชั้นใดปกครองจับเอาความได้ว่าเริ่มสมัยชนชาติละว้า (ลัวะ) เข้ามามีอำนาจในดินแดนสุวรรณภูมิ ตามตำนานพระธาตุแหลมลี่กล่าวว่า เมื่อสมัยพระพุทธเจ้ามีพระชนมายุ 65 พรรษาได้เสด็จมาเมื่องนี้พร้อมด้วยพระอรหันต์ และตรัสว่าเมืองนี้ตั้งแต่เดิมชื่อว่า "กุกุฎไก่เอิก" (เมืองไก่ขัน) ต่อมาราวปีพุทธศักราช 1078 พระนางจามเทวีพระราชธิดากษัตริย์ผู้ครองเมืองละโว้ซึ่งเป็นพระมเหสี ของพระยารามัญผู้ครองเมืองอยุธยา (เมืองรามบุรี) ได้เสด็จมาครองเมืองหริภุญชัย (ลำพูน)ได้นำพระบรมสารีริกธาตุเสด็จมาทางชลมารค (ทางน้ำ) แต่แทนที่จะตามลำน้ำปิงขึ้นไปกลับมาทางแยกขึ้นตามลำน้ำยมมาขึ้นบกที่บ้านปากลอง (หมู่ที่ 5 ต.ปากกาง) และเหตุที่หลงทางได้ถกเถียงกันในเรื่องเส้นทางไปเมืองหริภุญชัยจึงขนานนามเมืองนี้ว่า "เมืองเววาภาสิต" และ จากการที่พระนางจามเทวีทรงตรัสว่า "ลองขึ้นไปก่อนเถอะ" คำว่า "ลอง" ที่พระนางจามเทวีทรงตรัสขึ้นมานั้นถูกนำมาเรียกชื่อเมืองใหม่ว่า "เมืองลอง" อีกชื่อหนึ่งอำเภอลองในยุคแรกๆ จึงตั้งอยู่ตำบลปากกางเดี๋ยวนี้ในขณะเดียวกันนี้พระนางจามเทวีได้สร้างพระเจดีย์ขึ้นที่บริเวณ ห้วยอ้อ ซึ่งเป็น วัดศรีดอนคำ ในปัจจุบันต่อมา ในราวประมาณปีพุทธศักราช 1824 พระเจ้าเม็งรายมหาราช ผู้ครองเมืองเชียงรายได้ทำสงคราม รบชนะเมืองต่างๆ ในล้านนาจนถึงเมืองลองและได้เมืองลองป็นเมืองขึ้นทรงเปลี่ยนชื่อเมืองลองใหม่เป็นชื่อ "เมืองเชียงชื่น" (สันนิษฐานว่าเนื่องจากมีแร่เหล็กและแร่ตะกั่ว ซึ่งชาวบ้านในท้องถิ่นเรียกว่า"จืน" มาก) และได้ตั้งพระยาเชิญเมือง เป็นผู้ครองนครขึ้นของเขลางค์นคร (ลำปาง) มีผู้ครองนครสืบต่อมาคือ พระยาหูหิ้น พระยายุธิฐิระมาหมื่นดังนคร พระยาหัวเมืองแก้ว ราวปีพุทธศักราช 2020 สงครามสงบพระยาหัวเมืองแก้วได้พาผู้คนย้ายจากเมืองเชียงชื่นมาตั้งใหม่ที่บ้านนาบ้านก่อน(บริเวณโรงเรียนห้วยอ้อปัจจุบัน) ราวปีพุทธศักราช 2030 ก็ได้ ย้ายเมืองใหม่อีกครั้งหนึ่ง มาตั้งที่เหล่าเวียง (ปัจจุบันคือบริเวณลำห้วยแม่กางบ้านนาจอมขวัญ) ได้เปลี่ยนชื่อเมืองใหม่กลับมาใช้ชื่อ "เมืองลอง" เหมือนเดิมต่อนั้นมามีผู้ครองเมือง คือ พระยาช้างแก้ว พระยาฟ้าป้อม พระยาฟ้าใหม่ ราวจนปี พุทธศักราช 2134 พม่าได้ยกทัพมาตีเมืองเชียงใหม่ ลำปาง และเลยมาถึงเมืองลอง พระยาฟ้าป้อมและพระยาฟ้าใหม่ตายในสนามรบ เมืองลองแตกและว่างผู้ครองเมืองอยู่ระยะหนึ่ง ราวปี พุทธศักราช 2140 เจ้าผู้ครองนครลำปางได้ตั้งบุรุษผู้หนึ่งซึ่งอาสาจับช้างลายเสือนำไปถวายเจ้าเมืองลำปาง และตั้งให้เป็นเจ้าเมืองลองให้ชื่อว่า พระยาช้างปาน ครองเมืองลอง ต่อมาราวปี พุทธศักราช 2160 ได้มีเจ้าผู้ครองเมืองสืบต่อมาคือ พระยาครุธราช พระยาจอมหัวค่ำ พระยาขุนท่า พระยาชัย พระยาคำลิ่มราวปี พุทธศักราช 2318 พระยาคำลิ่มถึงแก่อสัญกรรม ไม่มีผู้ปกครอง ลำปางจึงให้พระยาชื่นสมบัติมาครองเมืองโดยมีผู้ครองเมืองสืบต่อกันมาตลอด เพราะเป็นเมืองหน้าด่านของอาณาจักรล้านนาจนตกเป็นเมืองประเทศราชของอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา จนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ตลอดจนสืบมา จนกระทั่งปีพ.ศ. 2445 พญาขัณฑสีมาโลหะกิจ เจ้าเมืองลองคนสุดท้าย ถูกพวกเงี้ยวฟันจนถึงแก่พิราลัยถือเป็นอันสิ้นสุดการปกครองแบบเจ้าเมือง เดิมอำเภอเมืองลองขึ้นกับนครลำปาง จนกระทั่งวันที่ 25 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2474 โอนอำเภอลองเข้ามาเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดแพร่ โดยแยกพื้นบางส่วนจัดตั้งเป็นอำเภอวังชิ้น และย้ายบ้านบ่อแก้วไปขึ้นกับอำเภอเด่นชัยจนถึงปัจจุบัน โดยมี ร.ต.อ.วิชิตชนบทวิบูลย์ (ทัศ สุชาเนนย์) เป็นนายอำเภอคนแรก
- วันที่ 25 ตุลาคม 2474 โอนพื้นที่อำเภอลอง จังหวัดลำปาง มาขึ้นกับจังหวัดแพร่
- วันที่ 13 ธันวาคม 2474 โอนพื้นที่ตำบลบ้านปิน ตำบลห้วยอ้อ ตำบลหัวทุ่ง ตำบลแม่ป้าก ตำบลวังชิ้น ตำบลสรอย ตำบลปากกาง ตำบลนาพูน ตำบลเวียงต้า ตำบลต้าผามอก และตำบลทุ่งแล้ง อำเภอลอง จังหวัดลำปาง มาขึ้นกับจังหวัดแพร่ และตั้งเป็น อำเภอลอง จังหวัดแพร่
- วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2481 แยกพื้นที่ตำบลวังชิ้น ตำบลสรอย ตำบลนาพูน และตำบลแม่ป้าก อำเภอลอง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอวังชิ้น ขึ้นกับอำเภอลอง
- วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลปากกาง แยกออกจากตำบลห้วยอ้อ และตำบลหัวทุ่ง
- วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2499 โอนพื้นที่หมู่ 15 (ในขณะนั้น) ของตำบลห้วยอ้อ อำเภอลอง ไปขึ้นกับตำบลเด่นชัย อำเภอสูงเม่น
- วันที่ 20 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลห้วยอ้อ ในท้องที่บางส่วนของตำบลห้วยอ้อ
- วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลวังชิ้น ในท้องที่บางส่วนของตำบลวังชิ้น
- วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอวังชิ้น อำเภอลอง เป็น อำเภอวังชิ้น
- วันที่ 31 กรกฎาคม 2505 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านปิน ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านปิน
- วันที่ 27 ตุลาคม 2536 ตั้งตำบลบ่อเหล็กลอง แยกออกจากตำบลหัวทุ่ง
- วันที่ 9 มกราคม 2539 ตั้งตำบลแม่ปาน แยกออกจากตำบลบ้านปิน และตำบลห้วยอ้อ
- วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลห้วยอ้อ และสุขาภิบาลบ้านปิน เป็นเทศบาลตำบลห้วยอ้อ และเทศบาลตำบลบ้านปิน ตามลำดับ
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอลองตั้งอยู่ห่างจากตัวจังหวัดแพร่ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 เป็นระยะทาง 40 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสองและอำเภอหนองม่วงไข่
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองแพร่ อำเภอสูงเม่น และอำเภอเด่นชัย
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอวังชิ้น
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอแม่ทะและอำเภอแม่เมาะ (จังหวัดลำปาง)
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอลองแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 9 ตำบล 93 หมู่บ้าน ได้แก่
ที่ | อักษรไทย | ตัวเมือง | อักษรโรมัน | จำนวนหมู่บ้าน | จำนวนหลังคาเรือน | จำนวนประชากร |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | ห้วยอ้อ | Huai O | 14 | 4,283 | 12,398 | |
2. | บ้านปิน | Ban Pin | 13 | 2,599 | 7,833 | |
3. | ต้าผามอก | Ta Pha Mok | 8 | 1,456 | 4,698 | |
4. | เวียงต้า | Wiang Ta | 10 | 2,172 | 6,677 | |
5. | ปากกาง | Pak Kang | 9 | 1,372 | 4,258 | |
6. | หัวทุ่ง | Hua Thung | 9 | 1,760 | 5,925 | |
7. | ทุ่งแล้ง | Thung Laeng | 12 | 2,460 | 7,265 | |
8. | บ่อเหล็กลอง | Bo Lek Long | 9 | 1,378 | 4,204 | |
9. | แม่ปาน | Mae Pan | 7 | 1,039 | 3,082 |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอลองประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลห้วยอ้อ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลห้วยอ้อ
- เทศบาลตำบลบ้านปิน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านปิน
- เทศบาลตำบลแม่ปาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่ปานทั้งตำบล
- เทศบาลตำบลแม่ลานนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยอ้อ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลห้วยอ้อ)
- เทศบาลตำบลเวียงต้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเวียงต้าทั้งตำบล
- เทศบาลตำบลปากกาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากกางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านปิน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านปิน)
- องค์การบริหารส่วนตำบลต้าผามอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลต้าผามอกทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทุ่ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทุ่งทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งแล้ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งแล้งทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อเหล็กลอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อเหล็กลองทั้งตำบล
การเดินทาง
การเดินทางสู่อำเภอลองสามารถทำได้ 2 วิธี คือ
- ใช้ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 (ต่อเขตเทศบาลเมืองแพร่ควบคุม-วังชิ้น) ตรงจากตัวจังหวัดแพร่ หรือเดินทางด้วยทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 (อินทร์บุรี-เชียงใหม่) จากจังหวัดลำปางหรืออุตรดิตถ์ก่อนที่จะเลี้ยวเข้าสู่ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 ที่บ้านแม่แขม ตำบลบ่อเหล็กลอง อำเภอลอง
- เดินทางโดยรถไฟสายเหนือ ลงที่สถานีบ้านปิน ตำบลบ้านปิน แล้วนั่งรถโดยสารต่อเข้ามายังตัวอำเภอเป็นระยะทางประมาณ 5 กิโลเมตร
แหล่งท่องเที่ยว
สถานที่ | ที่ตั้ง |
---|---|
วัดศรีดอนคำ (พระธาตุห้วยอ้อ) | ตั้งอยู่ที่ตำบลห้วยอ้อ (ข้างตลาดห้วยอ้อ) |
วัดสะแล่ง | ตั้งอยู่ที่ตำบลห้วยอ้อ |
วัดพระธาตุไฮสร้อย | ตั้งอยู่ที่บ้านไฮสร้อย ตำบลปากกาง |
วัดพระธาตุแหลมลี่ | ตั้งอยู่ที่บ้านหาดทรายคำ ตำบลปากกาง |
วัดพระธาตุปูตั๊บ | ตั้งอยู่ที่ตำบลทุ่งแล้ง |
พุทธสถานถ้ำจักรพรรดิ | ตั้งอยู่ที่บ้านอิม ตำบลผามอก |
พิพิธภัณฑ์โกมลผ้าโบราณ | ตั้งอยู่ที่ตำบลห้วยอ้อ (ตรงข้ามโรงเรียนลองวิทยา) |
บ้านศิลปินแห่งชาติ ประนอม ทาแปง | ตั้งอยู่ที่บ้านไผ่ล้อม ตำบลหัวทุ่ง |
สถานีรถไฟบ้านปิน "บาวาเรียนสไตล์” | ตั้งอยู่ที่บ้านปิน ตำบลบ้านปิน |
อุทยานแห่งชาติดอยผากลอง | ตั้งอยู่ที่ตำบลต้าผามอก |
ถ้ำเอราวัณและแก่งหลวง | ตั้งอยู่ที่บ้านแก่งหลวง ตำบลแม่ปาน |
- อุทยานแห่งชาติดอยผากลอง มีที่ตั้งอยู่ที่ตำบลต้าผามอก บนทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 ในเขตอุทยานมีแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ คือ สวนหินมหาราช ที่มีหินจำนวนมากมายผุดขึ้นมาจากพื้นดินในบริเวณเดียวกัน , ภูเขาหินปะการัง ,ถ้ำเสรีไทย ,ถ้ำแอร์ ,น้ำตกแม่อิม และเมืองโบราณ
- แก่งหลวงและถ้ำเอราวัณ ตั้งอยู่ที่บ้านแก่งหลวง ตำบลแม่ปาน โดยนักท่องเที่ยวสามารถเดินทางโดยรถไฟลงที่สถานีแก่งหลวง หรือเดินทางโดยรถยนต์โดยทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 แล้วเลี้ยวเข้าถนนเข้าสู่บ้านแก่งหลวง แม่น้ำยมจะกั้นถ้ำเอราวัณออกจากตัวหมู่บ้าน ซึ่งการเดินทางไปชมถ้ำนั้นจะต้องข้ามแม่น้ำยมไปโดยทางแพหรือทางสะพานคนเดินที่สร้างไว้เพื่อความสะดวกของนักท่องเที่ยว ภายในถ้ำจะมีหินงอกหินย้อย ซึ่งข้างในสุดจะมีหินที่มีลักษณะคล้ายเศียรช้างเอราวัณที่เป็นที่มาของชื่อถ้ำ
ชาวอำเภอลองที่มีชื่อเสียง
- พระราชเขมากร (ประยุทธ ภูริทัตโต) เจ้าคณะจังหวัดแพร่ และเจ้าอาวาสวัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร
- พระครูเกษมรัตนคุณ (ครูบาแก้ว) อดีตรองเจ้าคณะจังหวัดแพร่ อดีตเจ้าคณะอำเภอลอง และอดีตเจ้าอาวาสวัดพระธาตุศรีดอนคำ
- พระครูบัณฑิตานุกูล (ครูบาหาญ ปัณฑิโต) เจ้าอาวาสวัดดงลาน และเจ้าคณะอำเภอลอง
- พระครูวิจิตรนวการโกศล (ครูบาสมจิต จิตตคุตโต) พระนักปฏิบัตินักพัฒนา อดีตที่ปรึกษาเจ้าคณะอำเภอลอง และอดีตเจ้าอาวาสวัดสะแล่ง
- นายแพทย์ชาญชัย ศิลปอวยชัย อดีตนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่
- โกมล พานิชพันธุ์ ปราชญ์ท้องถิ่นด้านผ้าตีนจก และผ้าโบราณ
- ประนอม ทาแปง ศิลปินแห่งชาติ สาขาประณีตศิลป์-การทอผ้า
- อารีรัตน์ ตาขัน นักตระกร้อทีมชาติ
อ้างอิง
- ส.ภ.ลอง .ความเป็นมาอำเภอลอง
- [1]พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งสมุหเทศาภิบาล
- [2]ประกาศกระทรวงธรรมการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ สำหรับตำบลต่าง ๆ ในท้องที่ อำเภอลอง จังหวัดลำปาง ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้โอนไปขึ้นจังหวัดแพร่
- [3]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งกิ่งอำเภอวังขึ้น ขึ้นอำเภอลอง จังหวัดแพร่
- [4]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
- [5]พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอในท้องที่จังหวัดนครราชสีมา จังหวัดแพร่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และจังหวัดพัทลุง พ.ศ. ๒๔๙๙
- [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลห้วยอ้อ อำเภอลอง จังหวัดแพร่
- [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลวังชิ้น กิ่งอำเภอวังชิ้น อำเภอลอง จังหวัดแพร่
- [8]พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งอำเภอกระสัง อำเภอกระนวน อำเภอบางกอกใหญ่ อำเภอขุนหาร อำเภอพนา อำเภอปากช่อง อำเภอวังเหนือ อำเภอวังชิ้น อำเภอแม่ทา อำเภอหนองหมู อำเภอสระแก้ว อำเภออมก๋อย อำเภอบางซ้าย อำเภอทับสะแก อำเภอบุณฑริก อำเภอลานสะกา อำเภอจอมบึง อำเภอท่ายาง อำเภอสามเงา อำเภอฟากท่า อำเภอบ้านเขว้า อำเภอชานุมาน อำเภอแม่พริก อำเภอท่าสองยาง อำเภอสะเมิง อำเภอหนองแขม และอำเภอพระแสง พ.ศ. ๒๕๐๑
- [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านปิน จังหวัดแพร่
- [10]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอลอง จังหวัดแพร่
- [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอลอง จังหวัดแพร่
- จำนวนประชากรและบ้าน จำแนกเป็นรายอำเภอ และรายตำบล จังหวัดแพร่ ณ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2553, สำนักบริหารทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
แหล่งข้อมูลอื่น
- ข้อมูลอำเภอลอง และสถานที่ท่องเที่ยวในอำเภอ จากเว็บไซต์จังหวัดแพร่
- ข้อมูลพื้นฐานอำเภอลอง จากเว็บไซต์ศูนย์บริการข้อมูลอำเภอ