การเห็นด้วยตาเดียว

การเห็นด้วยตาเดียว (อังกฤษ: Monocular vision) เป็นการมองเห็นที่ใช้ตาแต่ละข้างต่างคนต่างมอง การใช้ตาเช่นนี้ เทียบกับการเห็นเป็นภาพเดียวด้วยสองตา ขอบเขตภาพจะใหญ่ยิ่งขึ้น ในขณะที่การรับรู้ความใกล้ไกลจะจำกัด ตาของสัตว์ที่เห็นด้วยตาเดียวปกติจะอยู่ที่ด้านข้างของศีรษะ ทำให้สามารถเห็นภาพจากข้างทั้งสองพร้อม ๆ กัน คำภาษาอังกฤษว่า monocular มาจากคำภาษากรีกว่า mono ซึ่งแปลว่า หนึ่ง และคำภาษาละตินว่า oculus ซึ่งแปลว่า ตา

โรคที่เกี่ยวข้อง

Monocular vision impairment เป็นภาวะที่ไม่เห็นด้วยตาหนึ่ง และเห็นพอได้ด้วยตาอีกข้างหนึ่ง

Monopsia เป็นภาวะที่ไม่สามารถเห็นเป็น 3 มิติ แม้ตาทั้งสองจะปกติ มีสุขภาพดี และห่างกันเป็นปกติ เพราะการเห็นเป็นภาพ 3 มิติจะต้องมีปัจจัยอื่น ๆ นอกเหนือไปจากปรากฏการณ์พารัลแลกซ์ นอกจากนั้น การประมวลภาพที่ต่างกันสองภาพแม้จะคล้ายกันมาก (ให้เห็นเป็นภาพเดียวเป็น 3 มิติ) จะต้องเกิดขึ้นอย่างทันควัน โดยใต้สำนึก และอย่างสมบูรณ์ แพทย์จะสามารถตรวจหาภาวะนี้ได้ในมนุษย์

ปัญหาและความเสี่ยง

คนที่เห็นด้วยตาเดียวจะมีปัญหาเพิ่มขึ้นในการขับรถ เป็นปัญหาเกี่ยวกับการรับรู้ความใกล้ไกลและการมองเห็นรอบ ๆ โดยในสหรัฐอเมริกา "ทั่วประเทศ คนที่มีตาพิการข้างหนึ่งจะประสบอุบัติเหตุ 7 เท่ามากกว่าคนทั่วไปที่เปรียบเทียบ" มีนักวิชาการที่แนะนำไม่อนุญาตให้ใบขับขี่เชิงพาณิชย์หรือเพื่อขนส่งผู้โดยสารแก่คนไข้ และแนะนำให้หมอบอกคนไข้ว่า จะเสี่ยงประสบอุบัติเหตุเพิ่มขึ้น

ตัวช่วยสำหรับการเห็นด้วยตาเดียว

 

ลักษณะต่าง ๆ รวมทั้งทัศนมิติแบบต่าง ๆ ขนาดโดยเปรียบเทียบ วัตถุที่บังกัน และอื่น ๆ ล้วนมีส่วนทำให้เห็นภาพถ่ายสองมิตินี้เป็น 3 มิติได้

ข้อมูลเพิ่มเติม: การรับรู้ความใกล้ไกล § Monocular cues

ตัวช่วยที่ให้ข้อมูลความใกล้ไกลของวัตถุที่มองด้วยตาเดียวรวมทั้ง

• พารัลแลกซ์เนื่องจากการเคลื่อนที่ (Motion parallax)
• ความใกล้ไกลเนื่องจากการเคลื่อนไหว คือเมื่อเคลื่อนไหว วัตถุที่อยู่ใกล้ไกลดูจะเคลื่อนไปตามสายตาด้วยความเร็วที่ไม่เท่ากัน
• ทัศนมิติ คือคุณสมบัติของเส้นขนานที่เข้าบรรจบกันในระยะไกล ๆ หรือระยะอนันต์ จะทำให้สามารถประมาณระยะห่างของส่วนต่าง ๆ ในภาพหรือในทัศนียภาพได้
• ขนาดโดยเปรียบเทียบ ถ้าวัตถุต่าง ๆ มีขนาดเท่ากัน สิ่งที่ดูใหญ่กว่าก็จะใกล้กว่า
• ขนาดที่คุ้นเคย การรู้ขนาดโดยเฉลี่ยทำให้สามารถประมาณความใกล้ไกลของวัตถุได้
• ทัศนมิติเนื่องจากอากาศ ที่ทำให้วัตถุที่ใกล้ไกลไม่เท่ากันมีความพร่ามัวไม่เท่ากัน
• การปรับตาดูใกล้ไกล (Accommodation) - นี่เป็นการปรับตัวทางกล้ามเนื้อ-สายตาเพื่อให้เห็นใกล้ไกล ซึ่งให้ข้อมูลแก่สมองเกี่ยวกับความใกล้ไกลด้วย
• การบัง (Occultation) - นี่เกิดเมื่อภาพที่อยู่ใกล้กว่าบังภาพที่อยู่ไกลกว่า
• รายละเอียด - รายละเอียดของวัตถุที่อยู่ใกล้ ๆ สามารถมองเห็นได้ชัด เทียบกับมองไม่เห็นสำหรับวัตถุที่อยู่ไกล ๆ

การเห็นด้วยตาเดียวกับการทรงตัว

การเห็นมีบทบาทสำคัญในการทรงตัวและการคุมอิริยาบถของมนุษย์ โดยทำงานร่วมกับการรับรู้อากัปกิริยาและการทำงานของ Vestibular system การมองด้วยตาเดียวจะมีผลต่อการเห็นสิ่งแวดล้อมของสมองโดยลดขนาดลานสายตาที่ควรจะมี ลดการเห็นรอบ ๆ ด้านหนึ่งของร่างกาย และลดการเห็นความใกล้ไกล ซึ่งสมรรถภาพทั้งสามล้วนเป็นบทบาทสำคัญของระบบการเห็นต่อการทรงตัว

มีงานศึกษาที่เปรียบเทียบการเห็นด้วยตาเดียวกับการเห็นด้วยสองตาในคนไข้ต้อกระจก (ก่อนและหลังการผ่าตัด) ในคนไข้ต้อหิน (เทียบกับกลุ่มควบคุมที่มีอายุเดียวกันแต่ตาปกติ) และในผู้ใหญ่และเด็กที่มีสุขภาพปกติ (ซึ่งเทียบเมื่อใช้ตาเดียวกับเมื่อใช้สองตา) งานทั้งหมดล้วนแต่แสดงว่า การเห็นด้วยตาเดียวมีผลลบต่อการทรงตัวและการควบคุมอิริยาบถเทียบกับเมื่อเห็นด้วยสองตา ถึงกระนั้น กลุ่มประชากรที่ทดสอบทั้งหมดก็ยังทรงตัวได้ดีกว่าเมื่อเห็นด้วยตาเดียว เทียบกับเมื่อปิดตาทั้งสอง

เชิงอรรถและอ้างอิง

1. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2006-12-08. สืบค้นเมื่อ 2017-12-15.
2. Ferris, SH (1972). "Motion parallax and absolute distance". Journal of experimental psychology. 95 (2): 258–63.CS1 maint: uses authors parameter (link)
3. Johnston, Alan. . UCL Division of Psychology and Language Sciences. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2013-09-27. สืบค้นเมื่อ 2013-09-22.
4. Berela, J และคณะ (2011). "Use of monocular and binocular visual cues for postural control in children". Journal of Vision. 11 (12): 10, 1–8. Explicit use of et al. in: |authors= (help)CS1 maint: uses authors parameter (link)
5. Wade, M; Jones, G (1997). "The role of vision and spatial orientation in the maintenance of posture". Physical Therapy. 77: 619–628.CS1 maint: uses authors parameter (link)
6. Schwartz, S และคณะ (2005). "The effect of cataract surgery on postural control". Investigative Ophthalmology and Visual Science. 46 (3): 920–924. Explicit use of et al. in: |authors= (help)CS1 maint: uses authors parameter (link)
7. Shabana, N และคณะ (2005). "Postural Stability in primary open angle glaucoma". Clinical and Experimental Ophthalmology. 33: 264–273. Explicit use of et al. in: |authors= (help)CS1 maint: uses authors parameter (link)

แหล่งข้อมูลอื่น

• "Lost Eye" - includes discussion forum and links to support groups
• Mind Map: Adjusting and Adapting to Eye Loss