กุมภกรรณ

กุมภกรรณ (สันสกฤต: कुम्भकर्ण กุมฺภกรฺณ) เป็นโอรสของท้าวลัสเตียนและนางรัชฎา มีศักดิ์เป็นน้องแท้ ๆ ของทศกัณฐ์ มีหน้าและกายสีเขียว ชายาชื่อนางจันทวดี เป็นยักษ์ที่มีฤทธิ์มากที่สุดตนหนึ่ง มีอาวุธร้ายประจำกาย คือ หอกโมกขศักดิ์ ที่จริงแล้วเป็นยักษ์ที่ตั้งมั่นในธรรม แต่ต้องออกรบช่วยทศกัณฐ์เพราะเห็นแก่ความเป็นพี่น้อง

กุมภกรรณ
ตัวละครใน รามเกียรติ์
ข้อมูลตัวละครในเรื่อง
เผ่าพันธุ์	ยักษ์
เพศ	ผู้
ตำแหน่ง	พระมหาอุปราชแห่งกรุงลงกา
คู่สมรส	นางจันทวดี
ญาติ	ท้าวลัสเตียน (บิดา) นางรัชฎา (มารดา) ทศกัณฐ์ (พี่ชาย) พิเภก (น้องชาย) ขร (น้องชาย, น้องของพิเภก) ทูษณ์ (น้องชาย, น้องของพระยาขร) ตรีเศียร (น้องชาย, น้องของพญาทูษณ์) นางสำมนักขา (น้องสาว, น้องของทศกัณฐ์, น้องของตรีเศียร)

เคยแสดงฤทธิ์ในสมรภูมิรบถึง 4 ครั้ง ครั้งแรกรบกับสุครีพ โดยวางอุบายลวงสุครีพถอนต้นรัง ครั้งที่สอง ทำพิธีลับหอกโมกขศักดิ์ แต่ถูกหนุมานและองคตทำลายพิธี ครั้งที่สาม ทำพิธีทดน้ำ แต่ไม่สำเร็จเพราะถูกขัดขวางจากหนุมานและกุมภกรรณแทงหอกโมกขศักดิ์ใส่พระลักษมณ์จนเกือบสิ้นชีวิต และครั้งที่สี่สู้รบกับพระราม แต่ก็เพลี่ยงพล้ำถูกศรพระรามฆ่าตาย เหตุที่ชื่อ กุมภกรรณ (หูหม้อ) นั้นเพราะมีร่างกายใหญ่โตมาก สามารถเอาหม้อใส่ใบหูได้

กุมภกรรณในรามายณะมีลักษณะคล้ายกุมภกรรณในรามเกียรติ์ คือเป็นคนซื่อสัตย์เที่ยงธรรม แต่ในรามายณะ กุมภกรรณได้เคยขอพรพระพรหมให้ตนเองมีสภาพคล้ายพระวิษณุ คือนอนหลับอยู่เป็นเวลานานจึงตื่นเพียงวันเดียว และหยั่งรู้ความเป็นไปของโลกในการนอนหลับนั้น ดังนั้นเมื่อทศกัณฐ์ปลุกกุมภกรรณให้ไปรบกับพระนารายณ์นั้น กุมภกรรณย่อมรู้ว่าพระรามนั้นที่แท้คือพระวิษณุและตนไม่มีทางรบชนะเด็ดขาด แต่ด้วยหน้าที่ของการเป็นทหาร กุมภกรรณยังคงตัดสินใจไปรบโดยทูลทศกัณฐ์ว่า ถ้าตนตายในการรบก็ขอให้ทศกัณฐ์ยอมแพ้เสีย เพราะถ้าตนรบชนะไม่ได้ก็ย่อมไม่มีใครในลงการบชนะพระรามได้

คำบริภาษของกุมภกรรณ

เมื่อกุมภกรรณออกรบกับพระรามนั้น ได้ตั้งปริศนาถามพระรามไว้บอกว่าถ้าพระรามตอบได้จะยอมเลิกทัพกลับ ปริศนาถามว่า ชีโฉด หญิงโหด ช้างงารี ชายทรชน สี่อย่างนี้คืออะไร พระรามตอบไม่ได้จึงใช้องคตมาถาม กุมภกรรณจึงเฉลยว่า

ชีโฉด คือพระรามที่เพื่อแย่งชิงนางสีดากลับ ถึงกับยกทัพใหญ่มาทำการวุ่นวาย ทำให้คนบริสุทธิ์มากมายเดือดร้อน

หญิงโหด คือนางสำมะนักขาที่คิดเอาพระรามเป็นสามี พอไม่ได้ก็และยุยงให้พี่น้องมารบกับพระรามจนเกิดเรื่อง

ช้างงารี คือทศกัณฐ์ที่เกะกะอันธพาล ไปแย่งเมียคนอื่น

ชายทรชน คือพิเภกที่ไม่รู้จักบุญคุณพี่น้อง ไปบอกความลับของฝ่ายลงกาแก่ศัตรู เหมือนแกล้งฆ่าพี่น้องทุกคน

คำบริภาษนี้เป็นของปราชญ์ไทยแต่งขึ้นโดยไม่มีในรามายณะต้นฉบับ ได้เป็นคำบริภาษทุกฝ่ายอย่างยุติธรรมตามมุมมองของกุมภกรรณ หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นมุมมองของกวีที่สอดแทรกไว้ก็ได้

ลัก

 

รูปราพตนนี้ชื่อ		ปรากฏ นามเฮย
กุมภกรรฐอนุชทศ		ภักตรท้าว
เป็นอุปราชเรืองยศ		ผิวพิศ เขียวแฮ
ทรงหอกโมกขศักดิ์ห้าว		มหิศเหี้ยมหาญณรงค์
— ขุนพิสนทสังฆกิจ(ตัวสะกดตามต้นฉบับเดิม)

ลักษณะและสี

กายสีเขียวสด 1 หน้า 2 มือ สวมกระบังหน้า

อ้างอิง

• สี ลักษณะหัวโขน และประวัติสังเขปของตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ นาย ประพันธ์ สุคนธชาติ รวบรวม

แหล่งข้อมูลอื่น

• รูปการแสดงโขนเฉลิมพระเกียรติเรื่องรามเกียรติ์ ตอน สุครีพถอนต้นพญารัง- กุมกรรณพุ่งหอกโมกขศักดิ์ งานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ณ อุทยานพระบรมราชานุสรณ์ ฯ ถ.อัมพวา-บางนกแขวก ต.อัมพวา อ.อัมพวา จ.สมุทรสงคราม วันเสาร์ที่ ๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓ และ วันอาทิตย์ที่ ๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓
• สูจิบัตรการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์ ชุด ศึกกุมภกรรณ ตอน กุมภกรรณทดน้ำของสำนักการสังคีต กรมศิลปากร จัดแสดงในเดือนมีนาคม-มิถุนายน ๒๕๕๓
• เยี่ยมยักษ์อยู่ยามกลางกรุงรัตนโกสินทร์^{[ลิงก์เสีย]}
• หัวโขน-สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ www.culture.go.th 2009-08-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• สีที่ใช้กับหัวโขน 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• จารีตนาฏศิลป์ไทย โดย นาย ประเมษฐ์ บุณยะชัย นิตยสารศิลปากร ปีที่ ๕๐ ฉบับที่ ๑ มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๕๐ หน้า ๕ - ๑๙ 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• โคลงรามเกียรติ์ รอบพระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม www.bloggang.com-praingpayear
• โคลงภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์ ตู้หนังสือ เรือนไทย 2010-01-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน