ขุนรองปลัดชู
ขุนรองปลัดชู เป็นผู้นำในคณะกรมการเมืองวิเศษไชยชาญ (ปัจจุบันคืออำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง) มีชีวิตในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย รัชกาลสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์ (พระเจ้าเอกทัศ) ซึ่งได้รวบรวมไพร่พลเข้าเป็นกองอาสาสมัคร 400 คน สังกัดกองอาทมาต เพื่อเข้าร่วมทัพกรุงศรีอยุธยาต่อต้านการบุกครองของกองทัพพม่าในสงครามพระเจ้าอลองพญา
.jpg.html){kind=link}
ประวัติ
ข้อมูลในท้องถิ่นอำเภอวิเศษชัยชาญมีว่า นายชูเป็นครูดาบอาทมาตผู้มีฝีมือในเขตเมืองวิเศษไชยชาญ มีลูกศิษย์จำนวนมากและเป็นที่เคารพนับถือโดยทั่วไปในแถบนั้น นายชูได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกรมการเมืองวิเศษไชยชาญตำแหน่ง "ปลัดเมือง" ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ชาวบ้านจึงเรียกชื่อคนผู้นี้โดยทั่วไปว่า "ขุนรองปลัดชู"
เมื่อสามารถระดมไพร่พลเข้าเป็นอาสาสมัครกองอาทมาตได้ 400 คนแล้ว ขุนรองปลัดชูได้นำกำลังของตนเข้าสมทบกับกองทัพของพระยารัตนาธิเบศร์ (พระราชพงศาวดารกรุงสยามฉบับบริติชมิวเซียมและพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ออกชื่อเป็น พระยาธรรมา) ซึ่งได้รับมอบหมายให้ไปตั้งทัพสกัดกองทัพพม่านำโดยเจ้ามังระราชบุตรและมังฆ้องนรธา อันยกมาทางเมืองมะริดและตะนาวศรี หลังจากตีทัพของพระยายมราชแห่งอยุธยาที่แก่งตุ่มแขวงเมืองตะนาวศรีแตกแล้ว ทัพดังกล่าวจึงเดินทางข้ามด่านสิงขรมุ่งสู่เมืองกุยบุรี เพื่อใช้เส้นทางเลียบชายฝั่งทะเลเข้าสู่กรุงศรีอยุธยา พระยารัตนาธิเบศร์ซึ่งรั้งทัพอยู่ที่กุยบุรีจึงส่งกองอาทมาตของขุนรองปลัดชูให้มาสกัดทัพอยู่ที่อ่าวหว้าขาว (ปัจจุบันอยู่ในเขตตำบลอ่าวน้อย อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์)
กองอาทมาตของขุนรองปลัดชูได้ปะทะกับกองทัพพม่าซึ่งมีกำลังราว 8,000 คน ตั้งแต่เช้าจรดเที่ยงก็ยังไม่แพ้ชนะ แต่ด้วยจำนวนที่น้อยกว่าและไม่ได้รับกำลังเสริมจากทัพของพระยารัตนาธิเบศร์ (พระราชพงศาวดารกรุงสยามฉบับบริติชมิวเซียมและพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) กล่าวว่า ได้รับไพร่พลจากทัพหลักเป็นกองหนุนสมทบอีก 500 คน) กองอาทมาตจึงตกอยู่ในสภาพเสียเปรียบเพราะความอ่อนล้า และถูกฝ่ายตรงข้ามไล่ต้อนลงทะเลฆ่าฟันจนเสียชีวิตทั้งหมดในวันนั้น ด้านทัพของพระยารัตนาธิเบศร์เมื่อทราบว่ากองอาทมาตของขุนรองปลัดชูแตกพ่าย จึงได้เร่งเลิกทัพหนีกลับมายังกรุงศรีอยุธยาพร้อมกับทัพของพระยายมราช และกราบทูลรายงานการศึกว่า "ศึกพม่าเหลือกำลังจึงพ่าย" ส่วนกองทัพพม่าเมื่อผ่านเมืองกุยบุรีได้แล้วก็ยกทัพมายังกรุงศรีอยุธยาโดยสะดวก เนื่องจากแนวรับต่าง ๆ ในลำดับถัดมาของฝ่ายอยุธยาถูกตีแตกในเวลาอันสั้น
บันทึกในพงศาวดาร
เรื่องราวของขุนรองปลัดชูมีกล่าวถึงในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาเพียงสั้น ๆ ดังนี้ (ในที่นี้เน้นด้วยการขีดเส้นใต้)
...ฝ่ายพระเจ้าอยู่หัวได้ตรัสทราบนั้นแล้ว จึงดำรัสให้พระยายมราชเป็นทัพหน้า พลทหาร ๓๐๐๐ ทัพหนึ่ง ให้พระยาธารมาถืออาญาเป็นแม่ทัพ พลทหาร ๒๐๐๐ ยกไปตั้งเมืองกุยบุรี พม่ายกขึ้นมาตีทัพพระยายมราชณแกงตุมแตก พระยาธารมาจึงเกณฑ์ไพร่ ๕๐๐ เข้าบรรจบกองปลัดชู แล้วให้ยกไปตั้งตำบลอ่าวขาวริมทะเล ฝ่ายทัพหน้าพะม่ายกขึ้นมาตี กองปลัดชูก็แตกพ่าย พระเจ้าอังวะจึงดำเนินทัพเข้ามาณเมืองกุย เมืองปราณ เมืองเพ็ชรบุรี เมืองราชบุรี...— พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)
...ม้าใช้รีบออกไปสืบราชการดู มากราบทูลว่า พม่ายกมาทางมะริด ๑ ทางท่ากระดาน ๑ ทางเชียงใหม่ ๑ ที่จริงนั้นพม่ายกมาแต่ข้างมะริดทางเดียว พระเจ้าอยู่หัวไม่ทรงทราบแน่ ก็ตกพระทัย ด้วยมิได้มีวิจารณ์พระเชาวญาณ ก็พาลเขลาทรงเชื่อเอาทั้ง ๓ ทาง จึ่ง ดำรัสสั่งให้พระยาพิชัยสงคราม นามชื่อปลัดชู พระจุฬา หลวงศรียศ หลวงราชพิมล ขุนศรีวรคัณฑ์ ๕ คน คุมพล ๕,๐๐๐ ออกไปต้านทานข้างมะริดก่อน แล้วเกณฑ์พระยาราชสงคราม พระยาไชยา พระยามหาเสนา พระยาเพชรพิชัย พระยาสมบัติธิบาล พระยาตะนาว พระยาพัทลุง หลวงกระ ๘ คนนี้คุมพล คนละ ๑,๐๐๐ แล้วให้พระยาอภัยราชาถืออาชญาสิทธิ์เป็นแม่ทัพ ยกไปรับทางเชียงใหม่ แล้วเกณฑ์ทิพเสนา ราชามาตย์ ทิพรักษา ราชาบาล วิสูตโยธามาตย์ ราชโยธาเทพ หลวงศักดิ์ หลวงสิทธิ หลวงฤทธิ หลวงเดช ๑๐ คน คุมพลคนละ ๑,๐๐๐ ให้พระยาอภัยมนตรีเป็นแม่ทัพใหญ่ ยกไปจุกไว้ทางท่ากระดาน ครั้นทรงทราบว่าทางมะริดพม่ายกมามาก ก็ให้พระยายมราชเป็นแม่ทัพหน้า คุมพล ๒๐๐๐๐ ให้พระยาธรมาถืออาชญาสิทธิ์เป็นแม่ทัพ พลทหาร ๓๐๐๐ ยกเพิ่มเติมไปตั้ง ณ เมืองกุยบุรี พม่ายกขึ้นมาตีทัพพระยายมราช ณ แก่งตุ่มแตก แล้วยกแยกไปตีกองปลัดชู ซึ่งตั้งอยู่ตำบลอ่าวขาวริมทะเล จึ่งแบ่งไพร่ ๕๐๐ ไปช่วยกองปลัดชู รบกันอยู่ประมาณกึ่งวัน กองปลัดชูก็แตกพ่ายมา พระเจ้าอังวะก็ดำเนินทัพเข้ามา ณ แขวงเมืองกุยบุรี เมืองปรานบุรี...— พระราชพงศาวดารกรุงสยาม ฉบับบริติชมิวเซียม
อนุสรณ์สถาน
หลังจากนั้น 11 ปี ชาวเมืองวิเศษไชยชาญได้สร้าง "วัดสี่ร้อย" ขึ้น เพื่ออุทิศส่วนกุศลและเป็นอนุสรณ์แก่ขุนรองปลัดชูและผู้เสียชีวิตจากกองอาทมาตทั้งหมดเมื่อ พ.ศ. 2313 (ปัจจุบันอยู่ในความปกครองของบ้านสี่ร้อย หมู่ 4 ตำบลสี่ร้อย อำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง) ต่อมาในปี พ.ศ. 2550 จึงได้มีการจัดสร้างอนุสาวรีย์ขุนรองปลัดชูขึ้นภายในบริเวณวัดสี่ร้อย และได้มีการทำพิธีเปิดอนุสาวรีย์แห่งนี้โดยเทศบาลตำบลบางจัก จังหวัดอ่างทอง เมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553
ในวัฒนธรรมร่วมสมัย
คึกเดช กันตามระ ศิลปิน และนักวิชาการประวัติศาสตร์ศิลปะสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้นำชีวประวัติของขุนรองปลัดชูมาสร้างเป็นนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ในชื่อ "ขุนดาบทนายเลือก" โดยสร้างเหตุการณ์ชีวประวัติสมมติของขุนรองปลัดชูในฐานะวีระบุรุษผู้รอดชีวิตเพียงคนเดียวที่ตกเป็นเชลยแก่กองทัพพม่าในวีรกรรมที่อ่าวหว้าขาว ซึ่งเป็นเรื่องที่เขียนขึ้นเพิ่มเติมตามแบบฉบับบันเทิงคดีโดยสอดแทรกฉากการต่อสู้ด้วยศิลปะการต่อสู้ของไทยประเภทต่าง ๆ และวรรณกรรมร่วมสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้รับการกล่าวถึงจากนักวิชาการด้านประวัติศาสตร์ว่ามีเนื้อหาที่มีการศึกษาค้นคว้าบริบทด้านประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และศาสนามาเป็นอย่างดี เผยแพร่ครั้งแรกในรูปแบบบทละครวิทยุ ความยาว 500 หน้า จำนวน 23 ตอน กระจายเสียงทางสถานีวิทยุแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พร้อมทั้งตีพิมพ์บทนวนิยายเป็นตอนลงในนิตยสารพราว และได้มีการรวบรวมต้นฉบับจัดพิมพ์เป็นเล่มกับสำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อ พ.ศ. 2550 ต่อมาได้มีการแต่งบทละครวิทยุภาคต่อเพิ่มเติมในชื่อ "ชูสิทธินาปาติโจ ขุนดาบทนายเลือก 2" ถ่ายทอดเสียงในรูปแบบบทละครวิทยุ ความยาว 500 หน้า จำนวน 15 ตอน พร้อมตีพิมพ์บทนวนิยายเป็นตอนลงในนิตยสารดิฉัน และรวบรวมต้นฉบับตีพิมพ์เป็นเล่มกับสำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อ พ.ศ. 2552
พงษ์พัฒน์ เพชรรัตน์ นักเขียนการ์ตูนชาวไทย ได้นำชีวประวัติบางส่วนของขุนรองปลัดชูไปดัดแปลงเป็นตัวละครเอกในการ์ตูนเรื่อง กองอาทมาตประกาศศึก เมื่อ พ.ศ. 2550 การ์ตูนเรื่องดังกล่าวได้รับรางวัลชมเชยในงานประกาศผลรางวัลมังงะนานาชาติ ครั้งที่ 3 ที่ประเทศญี่ปุ่น เมื่อ พ.ศ. 2552
ในปี พ.ศ. 2554 บริษัทบีบีพิคเจอร์ได้สร้างภาพยนตร์เรื่อง ขุนรองปลัดชู วีรชนคนถูกลืม ด้วยวัตถุประสงค์ที่จะกระตุ้นจิตสำนึกคนไทยให้รู้สึกสำนึกรักในแผ่นดินเกิดให้มากขึ้น โดยมี สุทธิพงษ์ ธรรมวุฒิ รับบทเป็นขุนรองปลัดชู กำกับภาพยนตร์โดย สุรัสวดี เชื้อชาติ ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้มีการฉายให้ชมฟรีที่โรงภาพยนตร์สกาล่า ระหว่างวันที่ 7–11 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 และแพร่ภาพทั่วประเทศผ่านทางสถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอสในวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 เวลา 22.00 น. หลังจากนั้นจึงมีการออกอากาศซ้ำโดยแบ่งเนื้อหาออกเป็น 9 ตอน ประกอบการอภิปรายเชิงวิชาการประวัติศาสตร์ ในรายการ ถกหนังเห็นคน ทางสถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส ทุกวันจันทร์ เวลา 23.00–24.00 น. เริ่มในวันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2554
และภาพยนตร์เรื่อง ๔๐๐ นักรบ ขุนรองปลัดชู สร้างโดย พยัพ คำพันธุ์ นำแสดงโดย พรเลิศ พิพัฒน์รุ่งเรือง, ขวัญจิรา บัวคง, พยัพ คำพันธุ์, ศุภกร กิจสุวรรณ ในปี พ.ศ. 2560
ปี 2553 ค่ายเกม gameindy ค่ายเกมคนไทยได้พัฒนาเกมโดยอ้างอิงเนื้อเรื่องตัวละครบ้างส่วนจากเนื่อเรื่องขุนรองปลัดชู โดยชื่อเกมว่า 400 online และยังคงให้บริการในปัจจุบัน ทาง fourhundred.gameindy.com
ดูเพิ่ม
- ขุนดาบทนายเลือก (นวนิยาย)
- ชูสิทธินาปาติโจ ขุนดาบทนายเลือก 2
- สงครามพระเจ้าอลองพญา
- กองอาทมาตประกาศศึก
- ขุนรองปลัดชู (ภาพยนตร์)
อ้างอิง
- ↑ ศิลปากร, กรม. ประชุมพงศาวดารภาคที่ 64 พงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). เจ้าภาพพิมพ์ในงานปลงศพ คุณหญิงปฏิภานพิเศษ (ลมุน อมาตยกุล) ณ วัดประยุรวงศาวาส วันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2479. พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนาการ, 2479, หน้า 425.
- ↑ ศิลปากร, กรม. พระราชพงศาวดารกรุงสยาม จากต้นฉบับที่เป็นสมบัติของบริติชมิวเซียมกรุงลอนดอน. นายมนตรี อมาตยกุล หัวหน้ากองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ตรวจสอบและทำเชิงอรรถ. พระนคร: สำนักพิมพ์ก้าวหน้า, 2507, หน้า 622.
- ↑ ด่านสิงขรกับเรื่องราวของกองอาทมาต (ไทย)
- ↑ ขุนรองปลัดชู วีรชนคนที่ถูกลืม (ไทย)
- ทต.บางจัก เชิญเที่ยวงานเปิดอนุสาวรีย์ “ขุนรองปลัดชู” วีรชนบ้านสี่ร้อย. สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดอ่างทอง.
- รุกปชส.อนุสาวรีย์'ขุนรองปลัดชู'ดึงเยาวชนรักแผ่นดิน. บ้านเมือง, 14 กุมภาพันธ์ 2554
- คึกเดช กันตามระ. 2550. ขุนดาบทนายเลือก. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
- ↑ อธิพร ประเทืองเศรษฐ์. 2555. การวิเคราะห์ตัวละครเอกในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ของคึกเดช กันตามระ. วิทยานิพนธ์ (อ.ม.) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
- ↑ คึกเดช กันตามระ. 2552. ชูสิทธินาปาติโจ ขุนดาบทนายเลือก ๒. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
- โครงเรื่องและตัวละคร (ไทย)
- ภาพยนตร์ประวัติศาสตร์ วีรชนคนถูกลืม เรื่องราวของขุนรองปลัดชู (ไทย)
แหล่งข้อมูลอื่น
- วีรกรรมขุนรองปลัดชู (เว็บไซต์ อบต. อ่าวน้อย จังหวัดประจวบคีรีขันธ์)
- ขุนรองปลัดชู หัวหน้ากองกำลังอาทมาต
- เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของภาพยนตร์เรื่อง "ขุนรองปลัดชู วีรชนคนถูกลืม"