คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง

คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง (อังกฤษ: truth and reconciliation commission) หรือ คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง (อังกฤษ: truth commission) เป็นคณะกรรมการซึ่งรัฐที่ตั้งตัวหลังจากความไม่สงบ สงครามกลางเมือง หรือระบอบเผด็จการ มักตั้งขึ้นให้มีหน้าที่ค้นหาและเปิดเผยการกระทำมิชอบของรัฐบาลในอดีต รวมตลอดถึงของเอกชนด้วยสุดแล้วแต่พฤติการณ์ ด้วยหมายจะให้คลี่คลายความขัดแย้งที่สั่งสมมาแต่อดีตนั้น คณะกรรมการทำนองนี้มีชื่อแตกต่างกันไป คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองที่ประธานาธิบดีเนลสัน แมนเดลา กับอัครมุขนายกเดสมอนด์ ทูตู ตั้งขึ้นหลังจากกระแสถือผิวนั้นมีชื่อและนับถือกันเป็นที่สุดว่าเป็นแม่แบบแห่งคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง

แผนที่โลกบ่งบอกการตั้งคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง จัดแสดงอยู่ ณ พิพิธภัณฑ์ความทรงจำและสิทธิมนุษยชน กรุงซันเตียโก ประเทศชิลี

บทบาทและอำนาจหน้าที่คณะกรรมการเหล่านั้นย่อมต่างกันไปขึ้นอยู่กับอาณัติที่ได้รับ ซึ่งโดยมากแล้วเป็นอาณัติแผ่นดินให้นำตัวผู้ละเมิดสิทธิมนุษยชนในอดีตมาเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม คณะกรรมการอาจจัดทำรายงานรัฐบาลระบุข้อพิสูจน์หักล้างการแก้ประวัติศาสตร์ที่กระทำขึ้นในระบบก่อการร้ายของรัฐ ตลอดจนข้อพิสูจน์ความผิดอาญาอย่างอื่นและการใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบ แต่บางทีก็เป็นที่วิพากษ์วิจารณ์กันว่า ยินยอมให้ผู้กระทำความผิดลอยนวล ซ้ำยังสร้างความคุ้มกันให้แก่บรรดาผู้ใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบ เช่น ในกรณีประเทศอาร์เจนตินาหลังปี 2526 และประเทศชิลีหลังปี 2533 ที่ปล่อยผู้ใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบไปเสียเพราะคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงถูกเหล่าผู้มีอำนาจในฝ่ายทหารขู่ว่าจะยึดอำนาจเพื่อต่อต้านประชาธิปไตย ทั้งนี้ เพราะเหล่าทหารที่ยึดอำนาจมักคืนการปกครองให้แก่รัฐบาลพลเรือนโดยแลกกับความคุ้มกันมิให้ต้องถูกลงโทษจากการกระทำทั้งปวงในอดีต มีตัวอย่างในกฎหมาย "ตัดตอน" (Full Stop) ของประเทศอาร์เจนตินาที่ห้ามดำเนินคดีแก่เจ้าพนักงานในคณะทหารผู้ยึดอำนาจการปกครอง อันเป็นความคุ้มกันที่รัฐบาลพลเรือนจัดใส่พานให้ไว้ตามกฎหมาย

ในสังคมที่มีการถ่ายโอนอำนาจ ประเด็นซึ่งยากจะแก้ไขประการหนึ่งในเรื่องบทบาทของคณะกรรมการนั้นอยู่ที่ความสัมพันธ์ระหว่างคณะกรรมการกับการดำเนินคดีอาญา

รายชื่อคณะกรรมการ

เกาหลีใต้

• คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง ตั้งขึ้นเมื่อปี 2548 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงในช่วงที่ญี่ปุ่นปกครองเกาหลีใต้

แคนาดา

• คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองในโรงเรียนกินนอนของชาวอินเดียน (Indian Residential Schools Truth and Reconciliation Commission) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2554 ให้สืบสวนการใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบซึ่งเกิดขึ้นในระบบโรงเรียนกินนอนของชาวอินเดียน

ชิลี

• คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ (National Truth and Reconciliation Commission) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2534 ให้สืบสวนการตายและการสาบสูญของบุคคลอันเนื่องมาจากเหตุผลทางการเมืองโดยเฉพาะ ซึ่งเกิดขึ้นในระหว่างการปกครองของเอากุสโต ปีโนเชต (Augusto Pinochet)
• คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการจำคุกและทรมานทางการเมือง (National Commission on Political Imprisonment and Torture) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2543 ให้สืบสวนกรณีเดียวกันนั้น

ศรีลังกา

• คณะกรรมการว่าด้วยบทเรียนซึ่งได้รับและการปรองดอง (Lessons Learnt and Reconciliation Commission) ประธานาธิบดีมหินทะ ราชปักษา ตั้งขึ้นเมื่อเดือนพฤษภาคม 2553 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสงครามกลางเมืองซึ่งเกิดขึ้นเป็นเวลายี่สิบหกปีต่อเนื่องกันมาตั้งแต่ปี 2526

สหรัฐอเมริกา

• คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองกรณีกรีนสโบโร (Greensboro Truth and Reconciliation Commission) หรือ จีทีอาร์ซี (GTRC) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2548 ให้สืบสวนการสังหารหมู่ที่กรีนสโบโรในปลายปี 2522

อาร์เจนตินา

• คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการสาบสูญของบุคคล (National Commission on the Disappearance of Persons) ตั้งขึ้นปี 2526 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนในคราวสงครามลามก (Dirty War)

ดูเพิ่ม

• การปรองดองกับอดีต (Vergangenheitsbewältigung), นโยบายของประเทศเยอรมนีซึ่งเทียบเคียงได้กับการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง
• ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน (transitional justice)

อ้างอิง

1. See Lyal S. Sunga "Ten Principles for Reconciling Truth Commissions and Criminal Prosecutions", in The Legal Regime of the ICC (Brill) (2009) 1075-1108.
2. "Truth and Reconciliation Commission, Republic of Korea". 14 June 2012.
3. "President Releases LLRC Report To Parliament, The UN And Public". The Sunday Leader. 18 December 2011. สืบค้นเมื่อ 29 December 2011.