นกจู๋เต้นเขาหินปูน

นกจู๋เต้นเขาหินปูน
นกจู๋เต้นสระบุรี (G. c. calcicola) จากภาคกลางของประเทศไทย
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ชั้น:	สัตว์ปีก
อันดับ:	Passeriformes
วงศ์:	Pellorneidae
สกุล:	Gypsophila
สปีชีส์:	crispifrons
ชื่อทวินาม
Gypsophila crispifrons (Blyth, 1855)

นกจู๋เต้นเขาหินปูนที่พบทางภาคเหนือของประเทศไทย (G. c. crispifrons) มีสีเทา

นกจู๋เต้นเขาหินปูน (อังกฤษ: Variable limestone babbler, Greyish Limestone Babbler, Limestone wren-babbler ชื่อวิทยาศาสตร์: Gypsophila crispifrons) เป็นนกในวงศ์นกมุ่นรก (Pellorneidae) พบใน ประเทศจีน ลาว เมียนมา ไทย และ เวียดนาม ถิ่นอาศัยตามธรรมชาติของนกจู๋เต้นเขาหินปูน มีความเฉพาะเจาะจงคือพบได้เฉพาะในป่าดิบชื้นกึ่งเขตร้อนและเขตร้อน บนภูเขาหินปูนเท่านั้น

ศัพทมูลวิทยา

ชื่อนกจู๋เต้น น่าจะมาจากคำผสมในภาษาไทยวนล้านนา ᨶ᩠ᨠᩫᨧᩩᨲᩮ᩠ᨶ᩶ (นกจุเต้น ซึ่งออกเสียงว่า นก-จุ๋-เต้น) หมายถึง นกกระโดดไปทุกที่

อนุกรมวิธาน

นกจู๋เต้นเขาหินปูน (Gypsophila crispifrons) มี 3 ชนิดย่อย

• นกจู๋เต้นเขาหินปูนกะเหรี่ยง G. c. crispifrons — กระจายพันธุ์ในเขตเขาหินปูนของเทือกเขาตะนาวศรีของไทยและพม่าตอนใต้ ตั้งแต่นครสวรรค์ กาญจนบุรี ตาก และภาคเหนือ ถึงรัฐมอญ เขตตะนาวศรี รัฐกะเหรี่ยง รัฐกะยา
• นกจู๋เต้นเขาหินปูนล้านนา G. c. annamensis — พบในบริเวณเขาหินปูนของเวียดนาม ลาว และบางส่วนในมณฑลยูนนานและกว่างซีของจีน
• นกจู๋เต้นเขาหินปูนสระบุรี G. c. calcicola — เป็นนกเฉพาะถิ่น (endemic species) พบเฉพาะที่จังหวัดสระบุรีและเขตรอยต่อในจังหวัดใกล้เคียง ในเขตเขาหินปูนของป่าดงพญาเย็น -เขาใหญ่ เช่น บริเวณสถานีหินลับ อำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรี นกจู๋เต้นสระบุรีมีขนาดตัวเล็กกว่าและสีส้มที่คอที่สดกว่านกจู๋เต้นกะเหรี่ยง (G. c. crispifrons) ที่อยู่ทางเทือกเขาตะนาวศรี และอาจแบ่งออกไปเป็นชนิดใหม่ ในชื่อสามัญคือ Rufous Limestone Babbler (Gypsophila calcicola)

ลักษณะทางชีววิทยาและพฤติกรรม

นกจู๋เต้นเขาหินปูน มีสีน้ำตาลเทาตลอดหัว ลำตัว และหาง มีลำคอเป็นริ้วขาวดำสลับกัน และคิ้วซีด ใต้ตาช่วงคออาจมีแต้มสีส้มแดงเล็กน้อย ตลอดแนวจากหน้าผากถึงหลังเป็นเส้นขนมีแกนที่มีสีน้ำตาลอ่อนคล้ายเป็นจุด ๆ ดูเผิน ๆ คล้ายกับนกจู๋เต้นหางสั้น (Streaked Wren Babbler)

ประชากรนกจู๋เต้นเขาหินปูนในภาคเหนือของประเทศไทย มีความแตกต่างของปริมาณริ้วสีขาวที่ใบหน้าและลำคอ

นกจู๋เต้นเขาหินปูนมักมักกระโดดหาอาหารใกล้พื้นดินมักอยู่ตามซอกหิน ในรอยแตกและรอยแยกของหินปูน และไม้พื้นล่าง ตามปกติจะพบหากินเป็นคู่ กินแมลงเป็นอาหารหลัก แต่ก็มีรายงานขึ้นต้นไม้สูงเพื่อกินน้ำหวานดอกไม้ด้วย เช่น ต้นทองหลาง เสียงร้องเป็นชุดโน้ตซ้ำ ๆ ที่มีเสียงดังแหลมสูง "อู่-วี้ด อู่-วี้ด" และมีเสียงค่อนข้างแหบ

ถิ่นที่อยู่และการกระจายพันธุ์

พบได้เฉพาะในป่าเขาหินปูนเท่านั้น ในที่ราบถึงระดับความสูงจากน้ำทะเล 915 เมตร

นิเวศวิทยาและการอนุรักษ์

นกจู๋เต้นเขาหินปูน เป็นนกเพียงชนิดเดียวในประเทศไทยที่มีความเฉพาะเจาะจงต่อถิ่นอาศัยแบบเขาหินปูน ประชากรของมันจึงลดลงจากการที่ถิ่นอาศัยถูกทำลาย เนื่องจากยังคงมีการสัมปทานระเบิดเขาหินปูนเพื่อผลิตปูนซีเมนต์ เป็นเหตุให้นกที่มีการกระจายพันธุ์แคบอย่าง นกจู๋เต้นเขาหินปูนชนิดย่อยสระบุรี (Rufous Limestone Babbler - Gypsophila crispifrons calcicola) นั้นถูกจัดเป็นชนิดที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ในบัญชีแดงของ IUCN (VU) ในเขตเขาหินปูนของประเทศไทยนอกจากนกจู๋เต้นเขาหินปูนสระบุรีแล้ว ยังมีสัตว์ขนาดเล็กอีกหลายชนิดโดยเฉพาะสัตว์เลื้อยคลานที่เป็นสัตว์ถิ่นเดียว คือ อาศัยอยู่เฉพาะตามเขาหินปูน และถูกคุกคามจากสัมปทานเขาหินปูนเช่นเดียวกัน

ป่าเขาหินปูนที่พอจะเหลืออยู่ตามวัดต่าง ๆ ที่พอจะเป็นแหล่งอาศัยของนกจู๋เต้นและสัตว์อื่น ๆ ได้อาศัย แต่ด้วยค่านิยมในการปล่อยสัตว์เลี้ยงในบริเวณวัด สัตว์ปล่อยเหล่านี้เป็นภัยคุกคามที่ค่อนข้างร้ายแรงโดยเฉพาะแมวจรจัดต่อนกและสัตว์ป่าขนาดเล็ก ซึ่งในต่างประเทศที่มีการเก็บข้อมูลพบว่าสัตว์ท้องถิ่นถูกล่าจนเหลือจำนวนน้อยลงมากโดยแมวที่เลี้ยงแบบปล่อยนั่นเอง

อ้างอิง

1. International), BirdLife International (BirdLife (2016-10-01). "IUCN Red List of Threatened Species: Turdinus crispifrons". IUCN Red List of Threatened Species.
2. พันศาสตร์พันภาษา นกจู๋เต้น มาจากไหน สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
3. Avibase. Limestone Wren-Babbler (calcicola) สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
4. Birds of the Lower Northern Thailand Variable Limestone Babbler ( Gypsophila crispifrons (Blyth, 1855) ) สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
5. eBird Kalkdrossling สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
6. OKNation นกจู๋เต้นเขาหินปูน (Limestone Wren Babbler; Gypsophila crispifrons) กุมภาพันธ์ 2560.

• Collar NJ & Robson, C. 2007 วงศ์ Timaliidae (Babblers) pp. 70–291 นิ้ว; del Hoyo, J., Elliott, A. & Christie, DA eds. Handbook of the Birds of the World, Vol. 12. Picathartes ถึงหัวนมและ Chickadees Lynx Edicions, Barcelona