นกอีเสือสีน้ำตาล

นกอีเสือสีน้ำตาล
นกอีเสือสีน้ำตาลในไทย
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Passeriformes
วงศ์:	Laniidae
สกุล:	Lanius
สปีชีส์:	L.  cristatus
ชื่อทวินาม
Lanius cristatus (Linnaeus, 1758)
ชนิดย่อย
L. c. confusus　　 L. c. cristatus　 L. c. lucionensis　　 L. c. superciliosus
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์ของนกอีเสือสีน้ำตาล
ชื่อพ้อง
Otomela cristata

นกอีเสือสีน้ำตาล (อังกฤษ: Brown shrike; ชื่อวิทยาศาสตร์: Lanius cristatus) เป็นนกขนาดเล็กชนิดหนึ่ง ในวงศ์ Laniidae จัดเป็นนกอพยพย้ายถิ่นอาศัยเข้ามาหากินในประเทศไทย พบได้บ่อยในช่วงปลายฤดูร้อนและปลายฤดูฝน ซึ่งนกอีเสื้อสีน้ำตาลมีถิ่นการกระจายพันธุ์กว้างขวาง โดยพบได้ตั้งแต่เอเชียเหนือจรดยุโรป, เอเชียกลาง, เอเชียตะวันออก, เอเชียใต้ และยังพบได้ที่อเมริกาเหนือ จึงมีชนิดย่อยด้วยกันทั้งหมด 4 ชนิด (ดูในตาราง)

ลักษณะ

หัวโต คิ้วเป็นเส้นสีน้ำตาลอ่อนออกขาว ปากใหญ่หนา ปลายปากแหลมงุ้มเป็นจะงอยสีน้ำตาลเข้มออกดำ ซึ่งเป็นลักษณะที่โดดเด่นและที่แปลกกว่านกทั่ว ๆ ไปคือ มีฟันแหลมอยู่หนึ่งซี่อยู่ที่ขอบปากบน มีแถบสีดำตั้งแต่โคนปากไปถึงหู ดูคล้ายหน้ากาก

ลำตัวเพรียว ขนคลุมลำตัวสีน้ำตาลแดง ปีกสีน้ำตาลเข้มที่ใต้คาง หน้าอกสีน้ำตาลปนขาว หางยาวสีตาลเข้มกว่าลำตัว ใต้หางบริเวณก้นสีน้ำตาลปนเทาอ่อน ขาสีดำ เล็บแข็งแรงแหลมคม ตัวผู้และตัวเมียสีจะคล้ายกัน ขนาดโตเต็มวัยวัดจากหัวถึงปลายหางยาวประมาณ 20 เซนติเมตร

พฤติกรรม

มีนิสัยหวงถิ่นหากิน มักส่งเสียงดัง "แจ้ก... แซ้ก...แจ้ก...แซ็ก" บินวนไปมาเพื่อไล่นกชนิดอื่น ๆ ที่เข้ามาใกล้เขตหากิน ไม่เว้นแม้แต่นกล่าเหยื่ออย่าง เหยี่ยว ปกติชอบหากินตามลำพัง เกาะอยู่ตัวเดียวตามกิ่งไม้, รั้วบ้าน, ทุ่งหญ้า, ท้องนาโล่ง อย่างสงบนิ่งไม่ส่งเสียงหรือเคลื่อนไหว มีเฉพาะเพียงดวงตาที่คอยขยับเขยื้อนจับจ้องมองหาเหยื่อ

ล่าอาหารจำพวก แมลงปีกแข็ง, ตั๊กแตน, กบ, เขียด, จิ้งเหลน, กิ้งก่า, ลูกหนู รวมทั้งลูกนกชนิดอิ่นด้วย เมื่อล่าเหยื่อได้แล้วจะใช้เขี้ยวที่ปากที่แหลมคมฉีกเนื้อของเหยื่อที่จับได้ออกเป็นชิ้น ๆ กิน นอกจากนี้ยังมีพฤติกรรมที่คล้ายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอย่างเสือโคร่งหรือเสือดาว ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ คือ หลังจับเหยื่อได้แล้วจะไม่กินจนหมด แต่จะใช้ประโยชน์จากต้นไม้ที่มีหนามหรือแม้กระทั่งลวดหนามเพื่อเสียบเหยื่อให้สามารถฉีกกินได้สะดวก จนกระทั่งอิ่ม ซึ่งพฤติกรรมการล่าเหยื่อนี้ยังใช้เพื่อดึงดูดตัวเมียด้วยเช่นกัน

การขยายพันธุ์

ฤดูผสมพันธุ์ของนกอีเสือสีน้ำตาลจะอยู่ระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนตุลาคม หลังจากจับคู่แล้ว ทั้งตัวผู้และตัวเมียจะช่วยกันหากิ่งเหมาะบนต้นไม้ที่มีความสูง เพื่อทำรังวางไข่ วางไข่ครั้งละ 3-6 ฟอง ใช้เวลากก 15-16 วัน ลูกนกจึงออกมา ในวัยที่ยังเล็กทั้งพ่อและแม่นกจะช่วยกันหาอาหารมาป้อน กระทั่งผ่านพ้น 2 สัปดาห์ จึงจะเริ่มหัดบิน และแยกออกไปหากินตามลำพัง

ในช่วงที่ยังไม่โตเต็มวัย แถบคาดที่เป็นหน้ากากจะเป็นสีน้ำตาลเข้ม ขนคลุมลำตัวสีน้ำตาลแดง บริเวณใต้คางถึงหน้าอกสีขาวนวล มีลายคล้ายเกล็ดปลาทั่วตัว

นกอีเสือสีน้ำตาลจัดได้ว่าเป็นนกที่มีประโยชน์ต่อมนุษย์อย่างมากชนิดหนึ่ง เพราะช่วยกำจัดศัตรูพืชทางการเกษตร แต่ปริมาณของนกอีเสือสีน้ำตาลในธรรมชาติเริ่มเหลือน้อย จนหมิ่นเหม่ต่อการสูญพันธุ์ ในประเทศไทยจึงจัดเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2535

อ้างอิง

1. BirdLife International (2008). Lanius cristatus. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 23 Oct 2009.
2. นกอีเสือสีน้ำตาลจากไทยรัฐ: วันอังคารที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2553

แหล่งข้อมูลอื่น

•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Lanius cristatus จากวิกิสปีชีส์