พระกาล

พระกาฬไชยศรี หรือ พระกาฬ เป็นเทวดาในศาสนาฮินดูและได้รับการนับถือเป็นยิดัมและธรรมบาลตามความเชื่อของชาวพุทธในทิเบตในนาม พระมหากาล โดยสังกัดรัตนโคตรของพระรัตนสัมภวะพุทธะ มีลักษณะคล้ายเหรุกะ ภาคดุร้ายมี 16 แขน มือถือหัวกะโหลกและกริช มีเปลวไฟพวยพุ่งรอบกาย สวมมงกุฏกระโหลก มีมาลัยร้อยด้วยศีรษะมนุษย์ มีงูพันรอบกาย ในศาสนาฮินดูพระองค์คืออวตารของพระศิวะและทรงเป็นเทพสวามีของพระนางกาลี ในคติศาสนาพุทธนิกายวัชรยาน เซน พุทธศาสนาแบบจีนและพุทธศาสนาแบบญี่ปุ่น พระองค์คือไดโกกุ หนึ่งในเจ็ดเทพเจ้าโชคลาภ เทวรูปพระองค์ที่มีชื่อเสียงในไทย คือ เทวรูป ณ ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร

พระกาฬชัยศรี (พระกาฬ)
เทพแห่งกาลเวลา, มายา, การสร้าง, ทำลายล้าง และอำนาจ
ประติมากรรม พระกาฬชัยศรี ศิลปะไทยสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ณ ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร
ชื่อในอักษรเทวนาครี	काल देव
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต	kāla Deva
ส่วนเกี่ยวข้อง	เทวดาในศาสนาฮินดู พระศิวะ เทพารักษ์ ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร
วิมาน	สุสาน เชิงตะกอน ป่าช้า (มีหลายรายงาน)
อาวุธ	ขัฑคะ ตรีศูล กปาละ
พาหนะ	สุนัข (ในคติศาสนาฮินดูโบราณ) นกแสก (ในคติไทย)
คู่ครอง	พระแม่กาลี

บางท้องที่เชื่อว่าท่านเป็นเจ้าแห่งนาค ปกครองนาคที่ดูแลทรัพย์สมบัติเบื้องล่าง จึงถือเป็นเทพเจ้าแห่งความมั่งคั่งองค์หนึ่ง ในจีนและญี่ปุ่นถือเป็นเทพเจ้าแห่งโชค บางแห่งถือว่าท่านเป็นเทพแห่งการพักแรม ในอินเดียถือว่าท่านเป็นเทพองค์เดียวกับท้าวกุเวร

ที่มาในไทย

คติการบูชาพระกาลนั้นรับเอามาแต่อินเดียดั้งเดิม นิยมเรียก "พระกาลพระกุลี" หรือ "พระกาลกุลี" โดยดั้งเดิมจะนับถือพระกาลคู่กับพระกาลี ต่อมาภายหลังเรียกเพี้ยนเป็น "กุลี" ไป ต่อมาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ทีจะเห็นสร้อย "กลี" ฟังดูน่ากลัวนัก จึงเปลี่ยนสร้อยเสียใหม่ให้เป็น "ไชยศรี" ใช้เป็นทางราชการมาเห็นจะราวในสมัยรัชกาลที่สี่ ดังปรากฏในประกาศถือน้ำนั้นแต่คนทั่ว ๆ ไปก็จะเรียก "พระกาฬ" เฉย ๆ ตั้งแต่นั้น แต่คติการบูชาพระกาลยังคงอยู่โดยผสมกับคติความเชื่อพื้นถิ่นในไทย คือ ตากะลายายกะลีแทน

อ้างอิง

1. Bryson (2017), p. 42. harv error: no target: CITEREFBryson2017 (help)
2. Magee (n.d.). harv error: no target: CITEREFMageen.d. (help)
3. Bhattacharya Saxena (2011). harv error: no target: CITEREFBhattacharya_Saxena2011 (help)
4. Johnson (2009), p. แม่แบบ:Pn. harv error: no target: CITEREFJohnson2009 (help)
5. https://bangkokcitypillarshrine.com/Content/God/3/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%AC%E0%B9%84%E0%B8%8A%E0%B8%A2%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%B5#prettyPhoto
6. https://cklanpratoom.wordpress.com/2014/10/21/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%99/
7. https://www.tnews.co.th/variety/443154

แหล่งข้อมูลอื่น

• http://www.khandro.net/deity_Mahakala.htm
• The Many Forms of Mahakala, Protector of Buddhist Monasteries by Sri Nitin Kumar.

คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: พระกาฬชัยศรี