พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)

พระครูนิสิตคุณากร นามเดิม กัน ศรีเพ็ง ฉายา คงฺครตโน (11 เมษายน พ.ศ. 2435 — 17 ตุลาคม พ.ศ. 2513) เป็นพระเถระชั้นผู้ใหญ่อีกท่านหนึ่งในจังหวัดนครสวรรค์ เป็นเจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว, อดีตเจ้าคณะตำบลพยุหะ และเป็น 1 ใน 3 พระเกจิที่มีชื่อเสียงของอำเภอพยุหะคีรี ร่วมกับ หลวงพ่อเทศกับหลวงพ่อเดิม

พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)
กัน ศรีเพ็ง
เกิด	11 เมษายน พ.ศ. 2435
มรณภาพ	17 มกราคม พ.ศ. 2513
อายุ	78 ปี 281 วัน
อุปสมบท	9 พฤษภาคม พ.ศ. 2456
พรรษา	57
วัด	วัดเขาแก้ว
จังหวัด	นครสวรรค์
สังกัด	มหานิกาย
วุฒิ	ประถมศึกษาปีที่ 4
ตำแหน่ง	เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว เจ้าคณะตำบลพยุหะ
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

ประวัติ

พระครูนิสิตคุณากร นามเดิม กัน ศรีเพ็ง เกิดเมื่อวันที่ 11 เมษายน พ.ศ. 2435 ตรงกับวันจันทร์ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 5 ปีมะโรง ณ ตำบลพยุหะ อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ โยมบิดาชื่อนายเปลี่ยน โยมมารดา นางไพร มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 4 คน คือ

1. นายสิน ศรีเพ็ง
2. นางเม้า มากบุญ
3. นายโชติ ศรีเพ็ง
4. นางคุด มากบุญ

ปฐมวัยและการศึกษาสามัญ

โยมบิดามารดาของเด็กชายกัน ศรีเพ็ง ปรารถนาจะให้บุตรได้ศึกษา ซึ่งตอนนั้น ยังไม่มีโรงเรียนประชาบาลในเขตพยุหะ จึงต้องมาฝากตัวเล่าเรียนกับภิกษุในวัดเขาแก้ว โดยเรียนหนังสือไทย เลข อักษรขอม เมื่อร่ำเรียนได้ชำนาญ ก็ออกมาช่วยงานเกตรกรรมกับทางบ้านจนเรียกได้ว่าเป็นช่างฝีมือที่มีความชำนาญเสียแต่ยังไม่เข้าวัยหนุ่ม

อุปสมบท

พระครูนิสิตคุณากร(กัน คงฺครตโน) ได้บรรพชาเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2453 เมื่ออายุได้ 19 ปี โดยมีพระอธิการอ่อง วัดพระปรางค์เหลือง เป็นพระอุปัชฌาย์และได้อุปสมบท เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2456 ณ พัทธสีมาวัดเขาแก้ว โดยมีพระอธิการอ่อง วัดพระปรางค์เหลือง เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอธิการไข่ วัดอินทาราม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ พระญาณกิติ (ยอด อกฺกวํโส) (ต่อมาได้รับการเลื่อนสมณศีกดิ์เป็น พระธรรมไตรโลกาจารย์ (ยอด อกฺกวํโส)) วัดเขาแก้ว เป็นอนุสาวนาจารย์

การศึกษาเล่าเรียนในเพศสมณะ

ได้ศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัยและเวทมนตร์คาถาจากพระครูนิวาสธรรมขันธ์ (เดิม พุทฺธสโร) วัดหนองโพ และสนใจศึกษาการช่างเพิ่มเติม

วิทยะฐานะ

จบการศึกษาประถมศึกษาชั้นปีที่ 4 จากวัดเขาแก้ว

ลำดับสมณศักดิ์

• พ.ศ. 2470 เป็นพระสมุห์
• พ.ศ. 2477 เป็นพระวินัยธรรม
• พ.ศ. 2479 เป็นพระครูวินัยธร
• พ.ศ. 2500 เป็นพระครูสัญญาบัตร ที่ พระครูนิสิตคุณากร
• พ.ศ. 2509 เป็นพระครูชั้นโทที่นามเดิม

งานการปกครอง

• พ.ศ. 2461 เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว
• พ.ศ. 2496 เจ้าคณะตำบลพยุหะ

หน้าที่ทางด้านการศึกษา

• พ.ศ. 2490 ร่วมกับ พระธรรมคุณาภรณ์ ในการก่อตั้ง โรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

 

ตึกเรียนแห่งแรกของโรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

งานสาธารณูปการ

• พ.ศ. 2474 เป็นกรรมการก่อสร้างโรงเรียนปริยัติธรรมตึกรัตนคีรีวิทยากร วัดเขาแก้ว (ปัจจุบันยังคงสภาพเดิมอยู่)

 

อาคารเรียนปริยัติศึกษาหลังแรกของวัดเขาแก้ว

• พ.ศ. 2478 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดเนินมะกอก ตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2480 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดเขาแก้ว (ปัจจุบันได้รับการบูรณะซ่อมแซมใหม่เกือบทั้งหลัง)
• พ.ศ. 2482 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดหัวงิ้ว ตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2484 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดหนองหมูตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2493 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดอินทาราม ตำบลพยุหะ อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ และวัดโพธิ์ทอง อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี
• พ.ศ. 2494 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดใหม่คูเมือง อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี
• พ.ศ. 2495 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดสระทะเล ตำบลย่านมัทรี อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2498 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดพระนอน อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2500 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดควนปรุง อำเภอเมือง จังหวัดพัทลุง
• พ.ศ. 2504 เป็นประธานและดำเนินการก่อสร้างศาลาการเปรียญ วัดเขาแก้ว (ปัจจุบันได้รับการบูรณะบางส่วน)
   

  ศาลาการเปรียญคอนกรีตเสริมเหล็กแห่งแรกของตำบลพยุหะ
  และเป็นกรรมการก่อสร้างอุโบสถวัดท่าชัย อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท
• พ.ศ. 2507 เป็นประธานกรรมการก่อสร้าง ซุ้ม กำแพง รั้ววด สร้างและซ่อมแซมมณฑป วัดเขาแก้ว
• พ.ศ. 2508 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดวาปีรัตนาราม ตำบลหนองโพ อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

งานทางด้านการศึกษา

เปิดสำนักวิปัสสนากรรมฐานวัดเขาแก้วขึ้น เมื่อวันศุกร์ที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2498 โดยมีพระพิมลธรรม (อาจ อาสภเถร ป.ธ.8) วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร เป็นผู้อำนวยการฝ่ายวิปัสสนาธุระ เป็นประธานเปิดสำนัก พระธรรมคุณาภรณ์ (เช้า ฐิตปญฺโญ) เป็นผู้อำนวยการ พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน) เจ้าอาวาสวัดเขาแก้วเป็นผู้อุปถัมภ์

อนุสรณ์สถานที่เกี่ยวข้อง

• รูปหล่อเหมือนพระครูนิสิตคุณากร (กัน คงครตฺโน) คู่กับพระธรรมคุณาภรณ์ (เช้า ฐิตปญฺโญ) บริเวณหน้าทางเข้าโรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

 

รูปปั้นเหมือนพระครูนิสิตคุณากรและพระพรหมคุณาภรณ์ ตั้งอยู่ ณ ทางเข้าโรงเรียนพยุหะวิทยา

อวสานชีวิต

พระครูนิสิตคุณากร เริ่มอาพาธด้วยโรคเบาหวาน และเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่อง โดยมีคณะศิษยานุศิษย์พาตัวไปรักษา แต่ด้วยโรคแทรกซ้อน จึงทำให้มรณภาพ ด้วยอาการสงบที่ โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์ เมื่อวันที่ 17 มกราคม พ.ศ. 2513 รวมอายุ 79 ปี พรรษา 57 โดยมีการพระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุวัดเขาแก้ว เมื่อวันเสาร์ที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2515

อ้างอิง

1. [ประวัติหลวงพ่อกัน]
2. ธรรมปริทรรศน์ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิสิตคุณากร หน้า ก
3. ธรรมปริทรรศน์ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิสิตคุณากร หน้า ค
4. http://www.noenmakok.go.th/travel_detail.php?id=759
5. http://www.noenmakok.go.th/travel_detail.php?id=780
6. http://www.thaitambon.com/tambon/720211

ก่อนหน้า		พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)		ถัดไป
พระธรรมไตรโลกาจารย์ (ยอด อกฺกวํโส)		เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว (พ.ศ. 2513 — พ.ศ. 2523)		พระครูนิยุตต์ธรรมกิจ (บุญธรรม ธมฺมปฺปสาโท)