พระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ)
พระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ) เป็นอดีตเจ้าคณะจังหวัดสวรรคโลก (กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศยุบจังหวัดสวรรคโลกให้ไปขึ้นกับจังหวัดสุโขทัย เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2482 ดังนั้นฐานะของเจ้าคุณสวรรค์วรนายก ซึ่งเป็นเจ้าคณะจังหวัดสวรรคโลก จึงเปลี่ยนเป็นเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัยไปด้วย ) และเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย เป็นอดีตเจ้าอาวาสวัดสวรรคาราม เกียรติคุณที่ปรากฏท่านเป็นพระผู้ที่ชอบสะสมวัตถุโบราณ ของเก่า เมื่อไปบวชเป็นพระอุปัชฌาย์ที่แห่งใด ญาติโยมที่เคารพนับถือได้ถวายวัตถุโบราณให้ท่าน ซึ่งต่อมาท่านได้ดำริในการมอบวัตถุโบราณให้กับทางราชการในการก่อตั้ง "พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสวรรค์วรนายก" อันตั้งอยู่ที่อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัยในปัจจุบัน
| พระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ) | |
|---|---|
| Savankhalokk.jpg | |
| เกิด | พ.ศ. 2420 |
| มรณภาพ | วันอาทิตย์ที่ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2508 |
| อายุ | 88 ปี |
| อุปสมบท | พ.ศ. 2440 |
| พรรษา | 68 พรรษา |
| วัด | วัดสวรรคาราม |
| จังหวัด | สวรรคโลก สุโขทัย |
| สังกัด | มหานิกาย |
| วุฒิ | น.ธ.เอก |
| ตำแหน่ง | อดีตเจ้าคณะจังหวัดสวรรคโลกและสุโขทัย / อดีตเจ้าอาวาสวัดสวรรคาราม |
| ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา | |
ประวัติ
พระสวรรค์วรนายก นามเดิม ทองคำ จิตรธร เป็นบุตรกำนันหนุน นางสายบัว จิตรธร เกิดที่หลังวัดสวรรคาราม ตำบลเมืองสวรรคโลก (เดิมเป็นตำบลพิณพาทย์ อำเภอวังไม้ขอน จังหวัดสวรรคโลก) อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย เกิดเมื่อปีฉลู พ.ศ. 2420
เมื่อเยาว์วัย ได้เรียนหนังสือกับพระอาจารย์แดง เจ้าอาวาสวัดกลาง (ซึ่งต่อมาได้ถูกเปลี่ยนชื่อเป็นวัดสวรรคาราม)
บรรพชา อุปสมบท
ด้วยระบบการศึกษาแต่เดิมเกิดในวัด เด็กชายทองคำจึงได้บรรพชาเป็นสามเณรเพื่อเข้ารับการศึกษาตามระบบบการศึกษาดั้งเดิม พร้อมทั้งได้มีโอกาสไปศึกษา และจำพรรษาอยู่ที่วัดสุทัศน์เทพวรารามกรุงเทพมหานคร เมื่ออายุได้ 20 ปี คือ พ.ศ. 2440 ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ โดยมีสมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว) สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 12 (ดำรงตำแหน่ง 6 ปี ระหว่าง พ.ศ. 2481-พ.ศ. 2487 ) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ขณะที่ทรงสมณศักดิ์ที่พระศรีสมโพธิ์ วัดสุทัศน์เทพวราราม เป็นพระอุปัชฌาย์ ได้รับฉายาว่า "โสโณ" ท่านได้ขะมักเขม้นสนใจค้นคว้าศึกษาพระปริยัติธรรมมิได้ละเว้น ต่อมาได้รับแต่งตั้งเป็นปลัด เรียกกันเป็นสามัญของผู้ที่คุ้นเคยว่า "พระปลัดคำ" เมื่ออุปสมบทได้ 10 พรรษา ตรงกับ พ.ศ. 2450 ได้รับสมณศักดิ์ที่พระครูสวรรค์วรนายก ต่อมาใน พ.ศ. 2476 พระครูสวรรค์วรนายก ได้รับสมณศักดิ์เลื่อนเป็นพระราชาคณะชั้นสามัญดังปรากฏในสัญญาบัตรว่าให้พระครูสวรรค์วรนายก วัดสวรรคาราม จังหวัดสวรรคโลก เป็นพระราชาคณะมีนามว่า พระสวรรค์วรนายก ธรรมสาธกวินัยวาที สังฆปาโมกข์
ผลงานที่โดดเด่น
ท่านได้รวบรวมศิลปวัตถุโบราณไว้จำนวนมาก และได้มีดำริที่จะจัดสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์เพื่อให้เป็นมรดกแก่แผ่นดิน ซึ่งทางหน่วยงานราชการได้สนองเจตนารมณ์ท่านโดยการจัดสร้างพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติขึ้น และเพื่อเป็นเกียรติแก่ท่านจึงได้ใช้ให้นามว่า "พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติสวรรค์วรนายก" ตามพระราชทินนามสมณศักดิ์ขั้นสุดท้ายของท่าน โดยสิ่งที่ท่านรวบรวมไว้และจัดมอบให้แก่ทางพิพิธภัณฑ์ อาทิ
- พระพุทธรูปทรงเครื่องปางสมาธินาคปรก ศิลปะลพบุรี (พุทธศตวรรษที่ 18)
- พระพุทธรูปปางประทานธรรม ศิลปะอู่ทอง (พุทธศตวรรษที่ 18 – 19)
- พระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 19)
- พระพุทธรูปปางประทานอภัย ศิลปะอยุธยา สกุลช่างกำแพงเพชร (พุทธศตวรรษที่ 21)
- พระพุทธรูปทรงเครื่องปางมารวิชัย ศิลปะอยุธยา (พุทธศตวรรษที่ 23)
- พระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 19 – 20)
อ้างอิง
- "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 34–44. 29 เมษายน 2460. Check date values in:
|date=(help) จังหวัดสรรคโลกในขณะนั้นประกอบด้วยอำเภอเมือง อำเภอวังไม้ขร อำเภอด้ง อำเภอหาดเสี้ยว - http://sti.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=120
- http://www.info.ru.ac.th/province/sukhotai/pasawun.htm
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=1102
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=237สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=261สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=260สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=249สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=254สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- http://www.sukhothaiculture.com/cd/index.php?c=showitem&item=257สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
แหล่งข้อมุลอื่น
- สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุโขทัย
- เทศบาลสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย
- พิพิธภัณฑ์สวรรค์วรนายก อำเภอสวรรคโลก
- พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สวรรค์วรนายก