พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย
นายพันเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาห่วง เมื่อวันอังคาร เดือน 3 ขึ้น 14 ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. 1227 ตรงกับวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2409
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ | |
ดำรงตำแหน่ง | 26 สิงหาคม พ.ศ. 2439 - 1 มิถุนายน พ.ศ. 2449 |
เสนาบดีกระทรวงวัง | |
ดำรงตำแหน่ง | 1 กันยายน พ.ศ. 2439 - 18 กันยายน พ.ศ. 2441 |
ภรรยา | ชายา หม่อมเจ้าสุภางค์ภักตร์ ไชยันต์ หม่อม หม่อมน้อย หม่อมกลีบ หม่อมเฮียะ หม่อมส้วน |
พระบุตร | 13 องค์ |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาห่วง ในรัชกาลที่ 4 |
ประสูติ | 30 มกราคม พ.ศ. 2409 |
สิ้นพระชนม์ | 15 เมษายน พ.ศ. 2450 (41 ปี) |
รับใช้ | กองทัพบกสยาม |
---|---|
ชั้นยศ | พันเอก |
พระประวัติ
พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล ทรงเริ่มต้นรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตำแหน่งนายร้อยเอก ราชองครักษ์ เมื่อปี พ.ศ. 2431ต่อมาในปี พ.ศ. 2438 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย พระองค์ทรงดำรงตำแหน่งรองอธิบดีกรมวัง เสนาบดีกระทรวงวัง และกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีและองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
อีกทั้งยังทรงเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก ปฏิคม และบรรณารักษ์
เมื่อ พ.ศ. 2449 ทรงก่อตั้งธนาคารแห่งแรกที่ดำเนินการโดยคนไทย ใช้ชื่อว่า บุคคลัภย์ (Book Club) ต่อมาได้รับพระบรมราชานุญาตให้จดทะเบียนตั้งเป็นธนาคารได้ถูกต้องตามกฎหมาย ใช้ชื่อว่า บริษัทแบงก์สยามกัมมาจล ทุนจำกัด (Siam Commercial Bank Co.) ปัจจุบันคือ ธนาคารไทยพาณิชย์ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล ทรงได้รับการยกย่องเป็น พระบิดาแห่งวงการธนาคารไทย
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย สิ้นพระชนม์ด้วยพระโรควัณโรคเมื่อวันจันทร์ เดือน 6 ขึ้น 4 ค่ำ ปีมะแมนพศก จ.ศ. 1269 ตรงกับวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2450 สิริพระชันษา 41 ปี 75 วัน ทรงเป็นต้นราชสกุลไชยันต์ มีพระราชพิธีการพระเมรุพระศพ ในระหว่างวันที่ 8 ถึง 11 กุมภาพันธ์ 2451 ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส ในการนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระโกศจากพระโกศกุดั่นใหญ่ เป็นพระโกศทองน้อย และเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเพลิงพระศพ นายพันเอกพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย ในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2451
พระโอรสและธิดา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย เป็นองค์ต้นราชสกุลไชยันต์ มีชายา 1 องค์ และมีหม่อม 4 คน ได้แก่
- หม่อมน้อย (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
- หม่อมกลีบ (สกุลเดิม ฌูกะวิโรจน์)
- หม่อมเฮียะ (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
- หม่อมส้วน (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
- หม่อมเจ้าสุภางค์ภักตร์ (ราชสกุลเดิม จรูญโรจน์) พระธิดาในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ กับหม่อมเจ้าโถมนา (ราชสกุลเดิม วัชรีวงศ์)
มีพระโอรส พระธิดารวมทั้งหมด 13 องค์ เป็นชาย 5 องค์ และหญิง 8 องค์
พระรูป | พระนาม | หม่อมมารดา | ประสูติ | สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย | คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|
1. หม่อมเจ้าหญิงสุภาภรณ์ (ท่านหญิงใหญ่) | ที่ 1 ในหม่อมน้อย | 11 พฤษภาคม 2426 | 4 สิงหาคม 2501 | ||
2. หม่อมเจ้าถาวรมงคลวงศ์ | ที่ 1 ในหม่อมกลีบ | 29 ธันวาคม 2426 | 7 เมษายน 2483 | หม่อมหลวงคลอง (สนิทวงศ์) | |
3. หม่อมเจ้าหญิงประสงค์สม | ที่ 2 ในหม่อมกลีบ | 12 ธันวาคม 2429 | 21 มิถุนายน 2499 | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต | |
4. หม่อมเจ้าหญิงภิรมย์สงวน (ท่านหญิงกลาง) | ที่ 2 ในหม่อมน้อย | 25 สิงหาคม 2430 | 15 ตุลาคม 2520 | ||
5. หม่อมเจ้าหญิงประมวญทรัพย์ (ท่านหญิงเล็ก) | ที่ 3 ในหม่อมน้อย | 26 พฤศจิกายน 2435 | 19 ธันวาคม 2467 | ||
6. หม่อมเจ้าหญิงประดับศักดิ์ | ที่ 3 ในหม่อมกลีบ | 5 มกราคม 2435 | 1 พฤษภาคม 2526 | ||
7. หม่อมเจ้าตระนักนิธิผล (ท่านชายถึก) | ที่ 1 ในหม่อมเฮียะ | 12 มิถุนายน 2439 | 12 มิถุนายน 2473 | หม่อมเจ้าประโลมจิตร (จิตรพงศ์) | |
8. หม่อมเจ้าหญิงวิมลอรรถ | ที่ 2 ในหม่อมเฮียะ | 1 มีนาคม 2441 | 9 กันยายน 2518 | ||
9. หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย (พ.ศ. 2493: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิวัฒนไชย) | หม่อมส้วน | 29 เมษายน 2442 | 22 สิงหาคม 2509 | หม่อมราชวงศ์หญิงชวลิต (สนิทวงศ์) หม่อมเจ้าหญิงพัฒน์คณนา (กิติยากร) | |
10. หม่อมเจ้าหญิงอำไพสุวรรณ | ที่ 1 ในหม่อมเจ้าสุภางค์หญิงภักตร์ | 7 กรกฎาคม 2444 | 24 กุมภาพันธ์ 2476 | ||
11. หม่อมเจ้าจันทรจุฑา | ที่ 2 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 11 สิงหาคม 2445 | 2 พฤษภาคม 2462 | ||
12. หม่อมเจ้ามหาฤกษ์ | ที่ 3 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 16 พฤศจิกายน 2446 | กรกฎาคม 2449 | ||
13. หม่อมเจ้าหญิงสุขาวดี | ที่ 4 ในหม่อมเจ้าหญิงสุภางค์ภักตร์ | 17 พฤศจิกายน 2448 | พ.ศ. 2487 |
พระเกียรติยศ
พระอิสริยยศ
- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล (30 มกราคม พ.ศ. 2409 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
- พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 5 เมษายน พ.ศ. 2438)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย (5 เมษายน พ.ศ. 2438 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - ปัจจุบัน)
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย
- พ.ศ. 2435 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2436 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2436 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
- พ.ศ. 2434 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- พ.ศ. 2430 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2435 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
- พ.ศ. 2433 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
- พ.ศ. 2436 - เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) (ฝ่ายพลเรือน)
- พ.ศ. 2436 - เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)
- พ.ศ. 2444 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 1 (จ.ป.ร.1)
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ
พระสมัญญานาม
- พระบิดาแห่งการธนาคารไทย
พระยศ
พระยศทหาร
- พ.ศ. 2431 นายร้อยเอก
- 16 กันยายน พ.ศ. 2435 นายพันโท
- 14 มิถุนายน พ.ศ. 2441 นายพันเอก
อ้างอิง
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/031/349_3.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2438/031/286.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/023/239.PDF
- พระราชทานสัญญาบัตรฝ่ายทหาร (หน้า 320)
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่, เล่ม 13, ตอน 1, 5 เมษายน พ.ศ. 2438, หน้า 16
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2431/047/414_2.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2437/044/367.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
- ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/032/353.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2438/032/293.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2439/030/338.PDF
- พระบิดาแห่งธนาคารไทย จาก เว็บไซต์พิพิธภัณฑ์ธนาคารไทย
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2450/003/61.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายใน, เล่ม 21, ตอน 34, 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 616
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชพิธี ศรีสัจปานกาลพระราชทานพระไชยวัฒน์ องค์เล็กและเครื่องราชอิสริยาภรณ์และตั้งองคมนตรี, เล่ม 9, ตอน 26, 18 กันยายน พ.ศ. 2423 199
- ราชกิจจานุเบกษา, ถวายบังคมพระบรมรูปและพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 10, ตอน 34, 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 1893, หน้า 367
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/038/414_1.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2434/033/281_1.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2430/032/258.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2435/040/348.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2433/043/390_1.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4, เล่ม 21, ตอน 32, 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 564
- พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายหน้า และฝ่ายใน
- "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 (ตอน 36): หน้า 328. 8 ธันวาคม 2439. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - http://www.thaibankmuseum.or.th/museum204.php
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย |
ก่อนหน้า | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ | เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ (26 สิงหาคม พ.ศ. 2439 – 1 มิถุนายน พ.ศ. 2449) | พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) |