มันคันขาว
| มันคันขาว | |
|---|---|
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Monocots |
| อันดับ: | Dioscoreales |
| วงศ์: | Dioscoreaceae |
| สกุล: | Dioscorea |
| สปีชีส์: | D. pentaphylla |
| ชื่อทวินาม | |
| Dioscorea pentaphylla L. | |
มันคันขาว หรือมันเลือด (ชื่อวิทยาศาสตร์: Dioscorea pentaphylla, อังกฤษ: fiveleaf yam) เป็นพืชในวงศ์กลอย เป็นพืชท้องถิ่นในเอเชียและทางตะวันออกของโพลีเนเชีย เป็นไม้เลื้อย ดอกแยกเพศแยกต้น มีหัวใต้ดินแข็ง อยู่ได้นาน และมีการสะสมของลิกนิน ใช้ลำต้นเลื้อยพัน เหนียว ใบเดี่ยวรูปหัวใจ บางครั้งเกิดหัวฝอยสะสมอาหารที่ลำต้น หัวยาว อยู่ลึกในดิน กลมหรือทรงลูกแพร์ เนื้อหัวสีขาวหรือสีเหลืองส้ม บางครั้งมีจุดประสีม่วง ลำต้นเลื้อยพันไปทางซ้าย ส่วนล่างมีหนามปกคลุม มีขนสีแดงสนิมคลุมก้านใบ ช่อดอกมีขนละเอียดสีแดงปกคลุม ผลสีดำมีปีกและมีขนปกคลุม
สายพันธุ์
มันคันขาวกระจายพันธุ์เริ่มจากตอนเหนือของอินเดีย ตอนใต้ของจีนและทั้งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีความแตกต่างกันเป็นหลายพันธุ์ดังนี้
- variety pentaphylla หัวทรงกระบอก ขนาดเล็ก ไม่แตกแขนงพบได้ทั่วไป
- variety malaica หัวยาวมากกว่ากว้าง มีขนสีแดงปกคลุมหนาแน่น พบในบอร์เนียว ฟิลิปปินส์
- variety papuana หัวป้อมเป็นพู ไม่แบน ดอกขนาดใหญ่ พบในนิวกินี
- variety javanica ตันเล็กกว่าพันธุ์ papuana ดอกเล็กกว่า พบที่เกาะชวา
- variety palmata หัวแบบ ผิวเรียบ มีขนสีเงินปกคลุม พบในติมอร์ ฟิลิปปินส์
- variety sacordotalis คล้าย variety palmata แต่ใบย่อยยาวกว่าดอกและหัวเล็กกว่า พบในเกาะชวา
การใช้ประโยชน์
หัวใช้รับประทานเป็นอาหาร ต้นที่เป็นสายพันธุ์ป่ามักมีกลิ่นและรสที่ไม่น่ารับประทานส่วนหัวรับประทานได้ เนื้อหัวมีสารสีม่วงกระจายเป็นหย่อม ต้มสุกแล้วเนื้อร่วนซุย เนื้อออกสีม่วง
| คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์) | |
|---|---|
| พลังงาน | 343 kJ (82 kcal) |
20 g | |
0.08 g | |
1.73 g | |
| วิตามิน | |
| ไทอามีน (บี1) | (7%) 0.086 มก. |
| ไรโบเฟลวิน (บี2) | (1%) 0.014 มก. |
| ไนอาซิน (บี3) | (1%) 0.13 มก. |
(10%) 0.48 มก. | |
| วิตามินบี6 | (16%) 0.209 มก. |
| โฟเลต (บี9) | (3%) 12 μg |
| แร่ธาตุ | |
| เหล็ก | (3%) 0.43 มก. |
| แมกนีเซียม | (3%) 10 มก. |
| แมงกานีส | (13%) 0.283 มก. |
| ฟอสฟอรัส | (6%) 40 มก. |
| โพแทสเซียม | (11%) 495 มก. |
| โซเดียม | (1%) 12 มก. |
| สังกะสี | (3%) 0.32 มก. |
Link to USDA Database entry | |
| ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA Nutrient Database | |
อ้างอิง
- Gucker, Corey L. 2009. Dioscorea spp. In: Fire Effects Information System, [Online]. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, Fire Sciences Laboratory.
- หัวมันหัวกลอย
- พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ. ทรัพยากรพืชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 9: พืชให้คาร์โบไฮเดรตที่ไม่ใช่เมล็ด. กทม. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. 2544. หน้า 112 - 119
แหล่งข้อมูลอื่น
- USDA Plants Profile