ยายเพ็ญ

เพ็ญ (เขมร: ពេញ, ออกเสียง "ปึญ") หรือรู้จักในชื่อ ยายเพ็ญ (ដូនពេញ, ออกเสียง "โฎนปึญ") เป็นนามของหญิงชรา ที่ปรากฏในนิทานเรื่อง ภูเขายายเพ็ญ อันเป็นตำนานการสร้างกรุงพนมเปญ เมืองหลวงของประเทศกัมพูชาในปัจจุบัน

เพ็ญ
รูปปั้นยายเพ็ญที่วัดพนม
ถิ่นพำนัก	ริมแม่น้ำจตุมุข พนมเปญ

ประวัติ

ในนิทานเรื่อง ภูเขายายเพ็ญ (ភ្ដូយាយពេញ, ออกเสียง "ภนุมเยียปึญ") ระบุว่ายายเพ็ญเป็นหญิงชราผู้มั่งมี ตั้งเรือนอยู่ริมแม่น้ำจตุมุข จนวันหนึ่งในฤดูน้ำหลากของ พ.ศ. 1919 มีต้นตะเคียนต้นใหญ่ลอยมาติดที่ท่าหน้าบ้าน หลังจากนั้นยายเพ็ญจึงให้คนช่วยกันลากต้นตะเคียนใหญ่ขึ้นฝั่งได้ ขณะยายเพ็ญกำลังล้างทำความสะอาดต้นตะเคียนก็พบว่ามีพระพุทธรูปและเทวรูปอยู่ในโพรงต้นตะเคียน โดยเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็กสี่องค์ และเทวรูปจากหินอีกหนึ่งองค์ มีพระเกศมุ่นมวย ลักษณะยืน พระหัตถ์ข้างหนึ่งถือกระบอง และพระหัตถ์อีกข้างถือสังข์ เมื่อเป็นเช่นนั้น ยายเพ็ญจึงขอแรงชาวบ้านช่วยกันถมดินบริเวณหลังบ้านของนางให้สูงเป็นภูเขาขนาดย่อมสำหรับสร้างวัดเพื่อประดิษฐานพระพุทธรูปไว้บนภูเขานั้น ส่วนเทวรูปอัญเชิญไว้บนแท่นบริเวณเชิงเขา และเรียกชื่อว่าเนียะตาพระเจ้า เมื่อสร้างเสร็จจึงเรียกภูเขานี้ว่า เขายายเพ็ญ หรือสำเนียงเขมรว่า ภนุมโฎนปึญ (ភ្ដូនពេញ) ต่อมาคำกร่อนลงเหลือเพียง ภนุมปึญ หรือที่ไทยเรียกว่าพนมเปญ ส่วนวัดภนุมโฎนปึญ ก็กร่อนเหลือเพียงวัดภนุม หรือพนมมาจนถึงปัจจุบัน

อ้างอิง

1. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2014-01-08. สืบค้นเมื่อ 2021-04-03.
2. สุวชัญ ชาญเชี่ยว. การศึกษาวิเคราะห์ "ศาสตรากระบวนทาย" จากราชอาณาจักรกัมพูชา. อุบลราชธานี : มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 2557, หน้า 15-16
3. ประยูร ทรงศิลป์ และทรงธรรม ปานสกุณ (พฤษภาคม–สิงหาคม 2558). "แหล่งประวัติศาสตร์และโบราณคดีในนิทานพื้นบ้านเขมร". Veridian E-Journal (8:2), หน้า 2627
4. วรรณะ สอน และราชันย์ นิลวรรณาภา (สิงหาคม 2563). "ปรอ จุม เรือง เพรง แขมร์ ภาพแทนธรรมชาติในนิทานพื้นบ้านเขมร". วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ (5:8), หน้า 200
5. ศานติ ภักดีคำ. เขมรสมัยหลังพระนคร. กรุงเทพฯ : มติชน, 2556, หน้า 116