สบู่ดำ
| สบู่ดำ | |
|---|---|
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Malpighiales |
| วงศ์: | Euphorbiaceae |
| สกุล: | Jatropha |
| สปีชีส์: | J. curcas |
| ชื่อทวินาม | |
| Jatropha curcas L. | |
สบู่ดำ เป็นพืชน้ำมันชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นพืชพื้นเมืองของทวีปอเมริกาใต้ ชาวโปรตุเกสนำเข้ามาปลูกในประเทศไทย ในช่วงปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา ปัจจุบันมีการสกัดน้ำมันจากเมล็ดสบู่ดำใช้ทดแทนน้ำมันดีเซล
ในหลายประเทศได้มีความเห็นคัดค้านการปลูกสบู่ดำเพื่อสกัดน้ำมัน โดยเสนอแนะให้นำพื้นที่เหล่านั้นไปปลูกพืชสำหรับบริโภคแทน และนอกจากนี้ปัญหาการใช้น้ำเป็นจำนวนมาก ซึ่งเมื่อคิดเทียบเท่าต่อพลังงานที่ได้จากพืชชนิดอื่นเช่นอ้อยหรือข้าวโพด สบู่ดำใช้น้ำเป็นปริมาณ 5 เท่า
เป็นไม้พุ่มกึ่งป่าดิบ หรือต้นไม้เล็กสูงถึง 6 เมตร (20 ฟุต) ขึ้นไปมันสามารถทนต่อระดับสูงของความแห้งแล้งปล่อยให้มันเติบโตในทะเลทราย ประกอบด้วย phorbol estersซึ่งถือว่าเป็นพิษอย่างไรก็ตามพิสูจน์แล้ว (ไม่เป็นพิษ) กินได้พื้นเมืองเม็กซิโกยังมีอยู่, เป็นที่รู้จักกันโดยประชากรในท้องถิ่น หมู่คนอื่น ๆ . สบู่ดำยังมีสารประกอบเช่นt rypsin inhibitors , phytate , saponins และประเภทของเลคตินหรือที่รู้จักกันว่า Curcin
เมล็ดมี 27-40% น้ำมัน (เฉลี่ย: 34.4% ) ที่สามารถประมวลผลในการผลิตที่มีคุณภาพสูงไบโอดีเซลน้ำมันเชื้อเพลิงที่ใช้งานได้ในมาตรฐานเครื่องยนต์ดีเซล สามารถใช้พิสูจน์ได้ (ไม่เป็นพิษ) สำหรับอาหารสัตว์และอาหาร
ลักษณะ
เป็นไม้พุ่มยืนต้นขนาดกลาง ความสูง 2-7 เมตร อายุยืนไม่น้อยกว่า 20 ปี ลำต้นและยอดคล้ายละหุ่ง แต่ไม่มีขน อยู่ในวงศ์ยางพารา เมื่อหักลำต้น ส่วนยอดหรือส่วนก้านใบจะมียางสีขาวขุ่นคล้ายน้ำนมไหลออกมา มีกลิ่นเหม็นเขียว
ดอก
ออกดอกเป็นช่อกระจุกที่ข้อส่วนปลายของยอด ขนาดดอกเล็กสีเหลืองมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ
ผลและเมล็ด
ผลและเมล็ดมีไฮโดรเจนไซยาไนด์ (HCN) เมล็ดสบู่ดำมีสารพิษเรียกว่า curcin หากบริโภคแล้วทำให้เกิดอาการท้องเดินเหมือนสลอด เมื่อติดผลแล้วมีสีเขียวอ่อนเกลี้ยงเกลาป็นช่อพวงมีหลายผล เวลาสุกแก่จัดมีสีเหลืองคล้ายลูกจันทน์ รูปผลมีลักษณะทรงกลมขนาดปานกลาง เปลือกหนาปานกลาง
เมล็ด : เมล็ดจะสุกเมื่อแคปซูลเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีเหลือง เมล็ดประกอบด้วยกรดไขมันอิ่มตัวประมาณ 20% และกรดไขมันไม่อิ่มตัว 80% และให้ผลผลิตน้ำมัน 25-40% โดยน้ำหนัก นอกจากนี้ในเมล็ดมีสารเคมีอื่น ๆ เช่นsaccharose , raffinose , stachyose , กลูโคส , ฟรุกโตส , กาแลคโตและโปรตีนน้ำมันส่วนใหญ่ประกอบด้วยกรดโอเลอิคและกรดไลโนเลอิก นอกจากนี้โรงงานยังมี curcasin, arachidic, myristic , ปาล์มิติและสเตียริกกรดและcurcin
ผลหนึ่งส่วนมากมี 3 พู โดยแต่ละพูทำหน้าที่ห่อหุ้มเมล็ดไว้ เมล็ดสีดำขนาดเล็กกว่าเมล็ดละหุ่งพันธุ์ลายขาวดำเล็กน้อย สีตรงปลายเมล็ดมีจุดสีขาวเล็กๆ ติดอยู่ เมื่อเก็บไว้นานจุดนี้จะหดตัวเหี่ยวแห้งลงขนาดของเมล็ดเฉลี่ย ความยาว 1.7-1.9 เซนติเมตร หนา 0.8-0.9 เซนติเมตร น้ำหนัก 100 เมล็ดประมาณ 69.8 กรัม เมื่อแกะเปลือกนอกสีดำออกจะเห็นเนื้อในสีขาว
การใช้ประโยชน์
ต้นสบู่ดำเป็นสมุนไพรรักษาโรคได้หลายโรค เช่น ใช้น้ำยางใสป้ายริมฝีปากรักษาโรคปากนกกระจอก รักษาแผลในปาก แก้อาการปวดฟัน นำมาผสมกับน้ำนมมารดาป้ายลิ้นขาวในเด็กก็หาย หยอดตาแดงหายได้เช่นกัน หรือผสมกับน้ำเจือจางเป็นยาระบาย
ส่วนลำต้นนำมาผ่าสับเป็นท่อนแช่น้ำอาบแก้โรคซางในเด็ก แก้โรคคันได้ เอาใบสบู่ดำห่อข้าวสุกแล้วหมกขี้เถ้าให้เด็กกินแก้ตาแฉะ หรือนำมาห่ออิฐร้อนนาบท้องในหญิงคลอดบุตรอยู่ไฟสมัยก่อน รวมทั้งประชาชนบางประเทศใช้น้ำมันสบู่ดำใส่ผมด้วย สารสกัดจากเปลือกผลที่สกัดด้วยเมทานอล 5%ยับยั้งการเจริญของข้าวพันธุ์ปทุมธานี 1 ได้ทั้งก่อนงอกและหลังงอก สารสกัดด้วยน้ำจากรากส่งผลยับยั้งการเจริญของข้าวโพด นอกจากนั้น สารสกัดจากเปลือกผลที่สกัดด้วยเมทานอลยังมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระชาวโอรังอัซลีในรัฐเปรัก ประเทศมาเลเซีย ใช้ใบอ่อนใช้รักษาแผลและอาการบวม รากนำมาต้มและชง ใช้รักษาโรคท้องร่วง ชาวกะเหรี่ยงปลูกเป็นแนวรั้วบ้าน ป้องกันไม่ให้วัวควายเข้าบ้าน เมล็ดนำไปคั่วแล้วคั้นเอาน้ำมัน ใช้เป็นน้ำมันตะเกียง ใช้ฆ่าพยาธิในวัวควาย
อ้างอิง
- "Jatropha curcas L." Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2008-08-29. สืบค้นเมื่อ 2010-10-14.
- ศูนย์ส่งเสริมวิศวกรรมเกษตรที่ 1 ชัยนาท, ความรู้ทั่วไปของสบู่ดำ.
- Friends of the Earth kicks against Jatropha production in Africa
- The draught-resistant "dream" biofuel is also a water hog.
- http://sakonnakhon.doae.go.th/muang/htm/soap/soap.htm
- สรรพคุณสบู่ดำ โดย... นายสุขสันต์ สุทธิผลไพบูลย์
- เรืองศักดิ์ ใจสุขดี. 2553. พิษของสารสกัดหยาบจากสบู่ดำต่อการงอกและการเจริญเติบโตของพืชใบแคบบางชนิด. การประชุมวิชาการ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน ครั้งที่ 8, 8-9 ธันวาคม 2553 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน
- Abugre, S., and Sam, S.J.Q. 2010. Evaluating the allelopathic effect of Jatropha curcas aqueous extract on germination radical and plumule length of crops. International Journal of Agriculture and Biology. 12, 769-772
- ศรีสม สุวรรณวงศ์ และธีระ วัชระมงคล. 2555. ฤทธิ์ทางชีวภาพของสารสกัดเปลือกผลสบู่ดำ. การประชุมวิชาการพฤกษศาสตร์แห่งประเทศไทย ครั้งที่ 6 มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 28 -30 มีนาคม 2555
- Samuel, A.J.S.J., Kalusalingam, A., Chellappan, D.K., Gopinath, R., Radhamani, S., Husain, H. A., Muruganandham, V., Promwichit, P. 2010. Ethnomedical survey of plants used by the orang asli in kampong bawong, Perak, West Malaysia. Joutnal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 6:5
- ขวัญฤทัย คำฝาเชื้อ 2551 พฤกษศาสตร์พื้นบ้านของชาวกะเหรี่ยง ที่ตำบลบ้านจันทร์และแจ่มหลวง อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ วิทยานิพนธ์ (วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่271 หน้า ดูฉบับเต็ม
แหล่งข้อมูลอื่น
- เครื่องหีบน้ำมันสบู่ดำ คลินิกเทคโนโลยี กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี