สาลี่นก

สาลี่นก
สาลี่นก (P. calleryana)
ช่อดอกสีขาว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Rosales
วงศ์:	Rosaceae
สกุล:	Pyrus
สปีชีส์:	P.  calleryana
ชื่อทวินาม
Pyrus calleryana Decne.
ชื่อพ้อง
Pyrus dimorphophylla Makino Pyrus kawakamii Hayata Pyrus mairei H.Lév.

สาลี่นก หรือ สาลี่ถั่ว (ชื่อวิทยาศาสตร์: Pyrus calleryana จีน: 豆梨 หรือ 鸟梨; พินอิน: dòu lí หรือ niǎo lí; อังกฤษ: Callery pear) เป็นไม้ผลผลัดใบในสกุลสาลี่ วงศ์ Rosaceae มีถิ่นกำเนิดในในประเทศจีนตะวันออกและจีนตอนใต้จนถึงเวียดนาม รวมทั้งเกาหลีและญี่ปุ่น มักขึ้นในป่าเชิงเขา ริมหนองบึง และป่าหญ้าที่มีอากาศอบอุ่นและชื้น สามารถใช้เป็นต้นตอในการติดตาต่อกิ่ง รากและใบมีคุณค่าทางยา บำรุงปอด บรรเทาอาการไอ คลายร้อน ล้างพิษ รักษาโรคตาแดงเฉียบพลัน ผลมีขนาดเล็ก ผลไม้ช่วยทำให้กระเพาะแข็งแรง บรรเทาโรคบิด

อนุกรมวิธาน

สาลี่นก (P. calleryana) ตั้งชื่อตามผู้เชี่ยวชาญจีนวิทยาชาวอิตาลี-ฝรั่งเศส โจเซฟ-มารี แคลเลอรี (Joseph-Marie Callery; ค.ศ. 1810–ค.ศ. 1862) ซึ่งส่งตัวอย่างต้นไม้จากจีนไปยังยุโรป

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

สาลี่นกเป็นไม้ผลผลัดใบ มีความสูง 5–8 เมตร (16–26 ฟุต) มักมีทรงพุ่มรูปกรวยถึงกลมมน

ใบเป็นรูปไข่ ยาว 4–8 เซนติเมตร (1+1⁄2 ถึง 3 นิ้ว) สีเขียวเข้มมันด้านบน ด้านล่างสีซีดกว่าเล็กน้อย ก้านใบยาว ใบเมื่อเริ่มงอกเป็นทรงกระบอก (terete) และมีขนสั้น ๆ (tomentose) เมื่อแก่ใบเกลี้ยง (glabrescent) ตารูปสามเหลี่ยมรี เป็นไม้ผลัดใบในช่วงฤดูร้อนใบเป็นสีเขียวเข้ม ในฤดูใบไม้ร่วงมักจะเปลี่ยนเป็นสีตั้งแต่สีเหลืองและสีส้มไปจนถึงสีแดง สีชมพู สีม่วง

ช่อดอก มี 6-12 ดอก ดอกสีขาวห้ากลีบมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2–2.5 เซนติเมตร. (3⁄4 ถึง 1 นิ้ว) กลีบประดับรูปใบหอกขอบเรียบปลายแหลมหยัก ยาว 8-13 มิลลิเมตร ออกดอกมากทั่วทั้งต้นในต้นฤดูใบไม้ผลิ เมื่อดอกร่วงจะออกใบเต็มที่

ผลเกลี้ยง สีน้ำตาลอมดำมีจุดสีซีด ทรงกลม (ซึ่งมักถูกสันนิษฐานว่ากินไม่ได้เนื่องจากมีเมล็ดที่มีไซยาไนด์เจืออยู่มาก) มีขนาดเล็กมาก เส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 1 เซนติเมตร ก้านผลยาว 1.5–3 เซนติเมตร ผลค่อนข้างแข็งสากเกือบเป็นไม้ ช่วงติดผลคือเดือนสิงหาคม-กันยายน มีนกช่วยกระจายเมล็ดจากการถ่ายมูล

สาลี่นกมีความสามารถต้านทานโรคใบไหม้ได้อย่างดี แม้ว่าในสายพันธุ์ปลูกต่าง ๆ แต่อ่อนไหวและได้รับความเสียหายจากพายุลมแรง (รวมทั้งพายุน้ำแข็ง หิมะตกหนัก) โดยง่าย ซึ่งทำให้เสียรูปทรงต้น หรือตายได้ เนื่องจากอัตราการเจริญเติบโตตามธรรมชาติที่เร็วเกินไป

•  
  สาลี่นกออกดอก
•  
  ใบสาลี่นกในฤดูใบไม้ร่วง
•  
  ใบสาลี่นกในฤดูใบไม้ร่วง (ภาพระยะใกล้)
•  
  ผลสาลี่นก
•  
  ผลสาลี่นกในฤดูหนาว

การแพร่กระจายและถิ่นที่อยู่

พบในป่าเนินเขา ที่ราบ ป่าเบญจพรรณ ป่าทึบในมณฑลชานตง เหอหนาน เจียงซู เจ้อเจียง เจียงซี อานฮุย หูเป่ย์ หูหนาน ฝูเจี้ยน กวางตุ้ง กวางสี และยูนนาน ในสภาพอากาศที่อบอุ่นและชื้น เหนือระดับน้ำทะเล 80–1800 เมตร และในภาคเหนือของเวียดนาม

การใช้ประโยชน์

ไม้สาลี่ (ทุกชนิด) เป็นไม้ที่มีเนื้อสัมผัสที่ดีที่สุดในจำนวนพืชไม้ผลทั้งหมด มีเนื้อแข็งและมีเนื้อแน่นเหมาะสำหรับทำเครื่องเป่าลมไม้ และใช้ในเฟอร์นิเจอร์ชั้นดี นอกจากนี้ยังเป็นที่ต้องการสำหรับเป็นแผ่นไม้แกะสำหรับงานภาพพิมพ์แกะไม้ด้วย

สาลี่นกถูกใช้เป็นต้นตอสำหรับการติดตาต่อกิ่งแพร์และโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับสาลี่จีน

สาลี่นก (P. calleryana) ได้ถูกนำเข้าไปปลูกครั้งแรกในสหรัฐอเมริกาในปี 1909 และ 1916 โดยส่วนใหญ่ได้รับอิทธิพลจากงานวิจัยของแฟรงค์ เมเยอร์ (Frank N. Meyer) นักสำรวจพันธุ์พืชของกระทรวงเกษตรสหรัฐ หรือที่รู้จักกันทั่วไปในเรื่องการค้นพบ "มะนาวเมเยอร์" สำหรับการทดลองทางการเกษตรในเรื่องศักยภาพของสายพันธุ์ในฐานะเป็นไม้ประดับ

ในไต้หวัน พบใช้เป็นผลไม้แทนซานจาในถังหูหลู เรียกว่า หลี่จึเซียน (李仔攕), เหนี่ยวหลีจึเกา (鳥梨仔膏), เหนี่ยวหลีจึถัง (鳥梨仔糖)

อ้างอิง

1. "Pyrus calleryana Decne". Plants of the World Online. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2017. สืบค้นเมื่อ 22 September 2020.
2. Swearingen, J.; B. Slattery; K. Reshetiloff; S. Zwicker (2010). Plant Invaders of Mid-Atlantic Natural Areas (4th ed.). Washington, D.C.: National Park Service and U.S. Fish and Wildlife Service. p. 168.
3. "Pyrus calleryana Decne. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (ภาษาอังกฤษ).
4. Reimer, F.C., "A promising new pear stock," The Monthly Bulletin, California State Commission of Horticulture, 5:5 (May 1916), p. 167.
5. Bretschneider, Emil (1898), History of European botanical discoveries in China, vol. 1, Sampson Low, p. 525, ISBN 9783863471651
6. Gu, Cuizhi; Spongberg, Stephen A. "Pyrus calleryana". Flora of China. Vol. 9 – โดยทาง eFloras.org, Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.
7. "Pyrus calleryana in Flora of China @ efloras.org". www.efloras.org.
8. Escher, M.C. The Graphic Work of M. C. Escher. Pub: Oldbourne Book Co. London. 1961. page 9
9. 桑渝柔 (moongirl0515) (2011-04-10). . 隨意窩 Xuite日誌. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-07. สืบค้นเมื่อ 2022-02-07.
10. 三立新聞網 (2020-01-16). "宮廷御醫也治不好的病 竟然靠它…吃幾顆就能痊癒？！ | 寶神 | 三立新聞網 SETN.COM". www.setn.com (ภาษาจีน).