พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
มหาเสวกโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ (20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2404 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2474) มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร เป็นพระบิดาแห่งการละครร้อง เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับเจ้าจอมมารดาเขียน เป็นกวีและนักประพันธ์ ทรงดำรงตำแหน่งรองเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ และองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้นราชสกุลวรวรรณ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
รองเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ | |
หม่อม | 13 คน |
พระบุตร | 35 พระองค์ |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาเขียน ในรัชกาลที่ 4 |
ประสูติ | 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2404 จังหวัดพระนคร ประเทศสยาม |
สิ้นพระชนม์ | 1 ตุลาคม พ.ศ. 2474 (69 ปี) จังหวัดพระนคร ประเทศสยาม |
พระประวัติ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร เป็นพระราชโอรสลำดับที่ 56 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเขียน ประสูติเมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2404
พระองค์ทรงเริ่มรับราชการที่หอรัษฏากรพิพัฒ เป็นพนักงานการเงินที่ฝากแบงค์ต่างประเทศ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นองคมนตรี และสถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมมีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์ เมื่อปี พ.ศ. 2432 ดำรงตำแหน่งรองเสนาบดีกรมพระคลังมหาสมบัติ ต่อมาในปี พ.ศ. 2464 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเลื่อนกรมขึ้นเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า
"พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มกุฏวงศ์นฤบดี มหากวีนิพันธนวิจิตร ราชโกษาธิกิจจิรุปการ บรมนฤบาลมหาสวามิภักดิ์ ขัตติยศักดิ์อดุลพหุลกัลยาณวัตร ศรีรัตนไตรย์คุณาลงกรณ์ นรินทรบพิตร"
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ประชวรพระโรคพระอันตะ (ลำไส้ใหญ่) และสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2474 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระชันษาได้ 69 ปี 315 วัน มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2476 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส
พระโอรสและพระธิดา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีหม่อม 13 คน ได้แก่
- หม่อมต่วนใหญ่
- หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา (สกุลเดิม สวัสดิ์-ชูโต)
- หม่อมเจียม
- หม่อมหลวงต่วนศรี วรวรรณ (ราชสกุลเดิม มนตรีกุล)
- หม่อมอินทร์
- หม่อมบุญ
- หม่อมหลวงตาด (ราชสกุลเดิม มนตรีกุล)
- หม่อมแช่ม (สกุลเดิม วงศาโรจน์)
- หม่อมแถม
- หม่อมสุ่น (สกุลเดิม เพ็ญกุล)
- หม่อมเชื้อเล็ก
- หม่อมพร้อม
- หม่อมแสร์
มีพระโอรส 1 พระองค์ กับ 20 องค์ และมีพระธิดา 2 พระองค์ กับ 12 องค์ รวม 35 พระองค์/องค์ ได้แก่
ลำดับ | พระรูปและพระนาม | เพศ | พระมารดา | ประสูติ | สิ้นพระชนม์/ถึงชีพิตักษัย | คู่เสกสมรส |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | หม่อมเจ้าพรรณพิมล (ท่านหญิงใหญ่) | ญ. | หม่อมต่วนใหญ่ | 13 กันยายน พ.ศ. 2423 | 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2443 | |
2 | หม่อมเจ้าสกลวรรณากร วรวรรณ (ท่านชายตุ๊) | ช. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 9 มิถุนายน พ.ศ. 2431 | 19 มิถุนายน พ.ศ. 2496 | หม่อมโจฮันนา (เวเบอร์) หม่อมสมรวย (มุกแจ้ง) |
3 | หม่อมเจ้าพรพิมลพรรณ รัชนี (ท่านหญิงตุ้ม) | ญ. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2433 | 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2524 | พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ |
4 | หม่อมเจ้า | ช. | ไม่มีข้อมูล | พ.ศ. 2433 | พ.ศ. 2433 | |
5 | หม่อมเจ้าสิริวันต์ (ท่านหญิงต่อม) | ญ. | หม่อมเจียม | 13 สิงหาคม พ.ศ. 2434 | 13 สิงหาคม พ.ศ. 2434 | |
6 | พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ (พระองค์ชายต้อม) | ช. | หม่อมหลวงต่วนศรี วรวรรณ | 25 สิงหาคม พ.ศ. 2434 | 5 กันยายน พ.ศ. 2519 | หม่อมเจ้าพิบูลเบญจางค์ (กิติยากร) หม่อมพร้อยสุพิณ (บุนนาค) |
7 | หม่อมเจ้าวัลภากร วรวรรณ (ท่านชายตุ๋ยตุ่ย) | ช. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 | 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2522 | หม่อมชั้น (บุนนาค) หม่อมฟื้น (บุนนาค) |
8 | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัลลภาเทวี (พระองค์หญิงเตอะ) | ญ. | หม่อมอินทร์ | 25 ตุลาคม พ.ศ. 2435 | 7 เมษายน พ.ศ. 2494 | |
9 | หม่อมเจ้าปริญญากร (ท่านชายโต) | ช. | หม่อมบุญ | 2 เมษายน พ.ศ. 2436 | 29 มีนาคม พ.ศ. 2452 | |
10 | หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ (ท่านชายเต๋อ) | ช. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 5 เมษายน พ.ศ. 2436 | 16 มีนาคม พ.ศ. 2514 | หม่อมแก้ว (เอี่ยมจำนงค์) หม่อมเล็ก (เจริญจันทร์แดง) |
11 | หม่อมเจ้าวรรณีศรีสมร วรวรรณ (ท่านหญิงต้อย) | ญ. | หม่อมต่วนใหญ่ | 1 มิถุนายน พ.ศ. 2436 | พ.ศ. 2487 | |
12 | หม่อมเจ้าเต๋า (ท่านชายเต๋า) | ช. | ไม่มีข้อมูล | 12 กันยายน พ.ศ. 2437 | 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2438 | |
13 | หม่อมเจ้าอรทิพยประพันธ์ เทวกุล (ท่านหญิงตุ้ย) | ญ. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 26 เมษายน พ.ศ. 2438 | 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2505 | หม่อมเจ้าดำรัสดำรง เทวกุล |
14 | หม่อมเจ้าสุวิชากร วรวรรณ (ท่านชายตั๋ง) | ช. | หม่อมบุญ | 8 กันยายน พ.ศ. 2439 | 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2511 | หม่อมพริ้ม (เลาหเศรษฐี) |
15 | หม่อมเจ้านันทนามารศรี วรวรรณ (ท่านหญิงเต่า) | ญ. | หม่อมอินทร์ | 4 ธันวาคม พ.ศ. 2439 | 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2510 | |
16 | หม่อมเจ้าศิวากร วรวรรณ (ท่านชายต่อ) | ช. | หม่อมหลวงต่วนศรี วรวรรณ | 20 มีนาคม พ.ศ. 2440 | 5 มีนาคม พ.ศ. 2503 | |
17 | หม่อมเจ้าสิทธยากร วรวรรณ (ท่านชายต้อ) | ช. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 13 เมษายน พ.ศ. 2440 | 27 เมษายน พ.ศ. 2508 | หม่อมดำริห์ (บุนนาค) |
18 | หม่อมเจ้าไปรมากร วรวรรณ | ช. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 16 มีนาคม พ.ศ. 2442 | 25 มีนาคม พ.ศ. 2519 | หม่อมน้อย (สุวรรณศร) หม่อมสมศรี (ประภาเพ็ชร) หม่อมอรุณ |
19 | พระนางเธอ ลักษมีลาวัณ (พระนางติ๋ว) | ญ. | หม่อมหลวงตาด | 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2442 | 29 สิงหาคม พ.ศ. 2504 | พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว |
20 | หม่อมเจ้าวรวีรากร วรวรรณ (ท่านชายตัน) | ช. | หม่อมแช่ม | 8 กันยายน พ.ศ. 2443 | 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2509 | หม่อมแพร (ศรีวรรธนะ) หม่อมเริ่มจิตต์ (พึ่งบารมี) |
21 | หม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ (ท่านชายติ่ง) | ช. | หม่อมบุญ | 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443 | 27 สิงหาคม พ.ศ. 2524 | หม่อมสรรพางค์ (บุรณะปินท์) หม่อมจิตรา (ปันยารชุน) |
22 | หม่อมเจ้าดุลภากร วรวรรณ (ท่านชายเต๋าเล็ก) | ช. | หม่อมอินทร์ | 15 ธันวาคม พ.ศ. 2443 | 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544 | หม่อมสิรี (ตัณฑัยย์) |
23 | หม่อมเจ้าบรรเจิดวรรณวรางค์ วรวรรณ (ท่านหญิงแต๋ว) | ญ. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 1 เมษายน พ.ศ. 2445 | 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2528 | พลเอกมังกร พรหมโยธี |
24 | หม่อมเจ้า | ช. | หม่อมแถม | พ.ศ. 2445 | ในวันประสูติ | |
25 | หม่อมเจ้าหัชชากร วรวรรณ (ท่านชายติ๊ด) | ช. | หม่อมบุญ | 21 สิงหาคม พ.ศ. 2446 | 9 มีนาคม พ.ศ. 2528 | หม่อมสมหทัย (เสนีเศรษฐ) |
26 | หม่อมเจ้าสรรพางค์พิมล วรวรรณ (ท่านหญิงติ๋น) | ญ. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 24 ตุลาคม พ.ศ. 2446 | 28 สิงหาคม พ.ศ. 2463 | |
27 | หม่อมเจ้าศรีสอางค์นฤมล เกษมสันต์ (ท่านหญิงตวง) | ญ. | หม่อมอินทร์ | 12 เมษายน พ.ศ. 2448 | 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2541 | หม่อมเจ้าลักษณากร เกษมสันต์ |
28 | อุบล วรวรรณ (ท่านหญิงตัด) | ญ. | หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา | 17 สิงหาคม พ.ศ. 2448 | 6 ธันวาคม พ.ศ. 2528 | ฮาโรลด์ แครบบ์ |
29 | ฤดีวรวรรณ วรวรรณ (ท่านหญิงน้อย) | ญ. | หม่อมสุ่น | 1 เมษายน พ.ศ. 2454 | 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2550 | หม่อมเจ้าชิดชนก กฤดากร ปุ๊ ประไพลักษณ์ โรเบิร์ต เอส. อาร์โนลด์ |
30 | หม่อมเจ้าดวงตา (ท่านหญิงนิด) | ญ. | หม่อมเชื้อเล็ก | 4 เมษายน พ.ศ. 2454 | 23 ธันวาคม พ.ศ. 2454 | |
31 | หม่อมเจ้าบุษยากร วรวรรณ (ท่านชายเติบ) | ช. | หม่อมพร้อม | 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2456 | 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2458 | |
32 | หม่อมเจ้าฉันทนากร วรวรรณ (ท่านชายตั๋น) | ช. | หม่อมสุ่น | 7 ธันวาคม พ.ศ. 2458 | พ.ศ. 2506 | หม่อมมนวิภา (โมชดารา) |
33 | หม่อมเจ้าเจตนากร วรวรรณ (ท่านชายเต้ก) | ช. | หม่อมแสร์ | 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2459 | 3 มกราคม พ.ศ. 2491 | หม่อมมนิตย์ (รามโยธิน) |
34 | หม่อมเจ้าอภิญญากร วรวรรณ | ช. | หม่อมแสร์ | 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2465 | 18 เมษายน พ.ศ. 2516 | |
35 | หม่อมเจ้าสุนทรากร วรวรรณ (ท่านชายอ้วน) | ช. | หม่อมสุ่น | 3 ตุลาคม พ.ศ. 2467 | 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2525 |
พระราชนิพนธ์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์มีชื่อเสียงจากงานพระนิพนธ์หลายชิ้นที่รู้จักกันดี ได้แก่ บทละครพูดเรื่อง "สร้อยคอที่หาย" ซึ่งเคยบรรจุในหนังสือเรียนวิชาภาษาไทยของกระทรวงศึกษาธิการ บทละครร้อง "สาวเครือฟ้า" ซึ่งได้สร้างตัวละครให้กลายเป็นคนที่เหมือนกับมีตัวจริงขึ้นมา 2 คน คือ ร้อยตรีพร้อม และสาวเครือฟ้า ทรงก่อตั้งโรงละครร้องขึ้นในบริเวณตำหนักที่ประทับ ชื่อว่า "โรงละครปรีดาลัย" เป็นโรงละครร้องแห่งแรกในสยาม
นอกจากนี้ยังทรงมีงานที่สำคัญ คือ พระนิพนธ์แปล จดหมายเหตุลาลูแบร์ โดยทรงแปลมาจากฉบับภาษาอังกฤษ "ตำนานพระแท่นมนังคศิลาอาสน์" รุไบยาตของโอมาร์ คัยยาม และ "นวางกุโรวาท" เป็นต้น พระองค์ทรงใช้นามปากกาว่า "ประเสริฐอักษร" เพื่อทรงพระนิพนธ์เรื่องสั้นไว้จำนวนหนึ่งอีกด้วย
ผลงานในด้านพระนิพนธ์บางเรื่อง คือ ละครปักษีปะกรนัมเรื่อง "พญาระกา" ทำให้เกิดคดีพญาระกาในเวลาต่อมา เนื่องจากเนื้อเรื่องนั้นกระทบกระเทือนถึงพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ที่ทรงคุ้มครองและช่วยเหลือนางละครของคณะพระองค์เอง ทั้งยังเป็นหม่อมของพระองค์อีกด้วย ทำให้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ขังพระองค์ไว้ในพระบรมมหาราชวัง มีกำหนด 1 ปี โดยหม่อมและพระโอรสธิดาเข้าเยี่ยมได้เป็นเวลาตามควร
บทละครเรื่องสาวเครือฟ้า
พระองค์ได้เค้าเรื่องนี้จากละครอุปรากร (โอเปรา) เรื่องมาดามบัตเตอร์ฟลาย ของจาโกโม ปุชชีนี อุปรากรเรื่องนี้ได้ต้นเค้ามาจากนวนิยายของจอห์น ลูเธอร์ ลอง อีกต่อหนึ่งในคราวที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2450 ได้ทอดพระเนตรการแสดงละครอุปรากรที่ฝรั่งเศส เรื่องมาดามบัตเตอร์ฟลายซึ่งเป็นเรื่องความรักและความผิดหวังระหว่างสาวญี่ปุ่นชื่อโจโจ้ซังกับทหารหนุ่มฝรั่ง เมื่อเสด็จนิวัติพระนครได้ทรงเล่าให้กรมนราธิปประพันธ์พงศ์ฟัง กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ทรงดัดแปลงเรื่องนี้มาเป็นละครร้องแสดงถวายหน้าพระที่นั่ง เป็นที่พอพระหฤทัยมาก นับเป็นการเริ่มต้นกำเนิดละครร้องที่ทรงดัดแปลงมาจากละครอุปรากรของยุโรป
ทรงพระนิพนธ์เป็นบทละครร้องสลับพูด คำประพันธ์ที่ใช้เป็นประเภทกลอนเพลงไทย เพื่อใช้เป็นบทสำหรับเล่นละครร้อง
เรื่องย่อ
ร้อยตรีพร้อม ย้ายไปรับราชการที่เชียงใหม่ เกิดรักใคร่กับสาวเครือฟ้า หญิงชาวเชียงใหม่ ภายหลังได้เป็นสามีภรรยากันจนสาวเครือฟ้าให้กำเนิดบุตร ร้อยตรีพร้อมได้คำสั่งย้ายกลับกรุงเทพฯ ถูกผู้ใหญ่บังคับให้แต่งงานกับหญิงสาวชาวกรุงเทพฯ สาวเครือฟ้าเฝ้ารอสามี เมื่อได้ข่าวว่าสามีกลับเชียงใหม่ก็ดีใจไปคอยต้อนรับ ครั้นปรากฏว่าร้อยตรีพร้อมพาภรรยาชาวกรุงเทพฯมาด้วย สาวเครือฟ้าเสียใจใช้มีดแทงตัวตาย ร้อยตรีพร้อมรับบุตรไปอุปการะ
แพร่งนรา
วังวรวรรณ เป็นวังที่ประทับของกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ตั้งอยู่ระหว่างวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหารกับวัดมหรรณพารามวรวิหาร ต่อมาวังนี้ถูกเวนคืนเพื่อนำพื้นที่มาสร้างเป็นถนน ตามโครงการขยายความเจริญของพระนครในสมัยนั้น คงเหลือเพียงพระตำหนักไม้เก่าหลังเล็ก ที่เดิมเป็นที่ตั้งของโรงละครปรีดาลัย ถูกปรับให้เป็นโรงเรียนตะละภัฏศึกษา และมีการแบ่งพื้นที่ริมถนนสร้างเป็นอาคารพาณิชย์ขายให้แก่เอกชน ชาวบ้านแถบนั้นจึงเรียกย่านนั้นว่า แพร่งนรา ตามพระนามของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
พระยศ
พระยศพลเรือน
- มหาเสวกโท
พระยศเสือป่า
- พลเสือป่า
- 8 ธันวาคม พ.ศ. 2460 นายกองตรี
พระเกียรติยศ
พระอิสริยยศ
- 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2404 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 : พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร
- 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 – 8 ธันวาคม พ.ศ. 2432 : พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร
- 8 ธันวาคม พ.ศ. 2432 – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์
- 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2464 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์
- 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2464 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2474 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
พระองค์ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดของตระกูลต่าง ๆ ดังต่อไปนี้
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า) (ภราดร)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
- พ.ศ. 2452 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)
- พ.ศ. 2452 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 137. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2561. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
- ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศตั้งกรมพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธุพงษ์, เล่ม 6, ตอน 36, 8 ธันวาคม พ.ศ. 2432, หน้า 304
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนกรมตั้งพระองค์เจ้าและตั้งเจ้าพระยา, เล่ม 38, ตอน 0 ก, 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2464, หน้า 422
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นพระชนม์, เล่ม 48, ตอน ง, 18 ตุลาคม พ.ศ. 2474, หน้า 2569
- ราชกิจจานุเบกษา,หมายกำหนดการ พระราชทานเพลิงพระศพและศพ ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส เล่ม 49, ตอน ๐ ง, 12 มีนาคม พ.ศ. 2475, หน้า 4254
- ↑ นราธิปประพันธ์พงศ์, กรมพระ, 2404-2474, ผู้รวบรวม. บาญชีมหามกุฏราชสันตติวงศ์ พุทธศก 2468 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงรวบรวม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, พ.ศ. 2468. 167 หน้า.
- [1]
- http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2460/D/2682.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม 26, ตอน 0 ง, 18 เมษายน พ.ศ. 2452, หน้า 100
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔, เล่ม 21, ตอน 32, 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447, หน้า 564
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายหน้า, เล่ม 26, ตอน 0 ง, 6 มีนาคม พ.ศ. 2452, หน้า 2628
- บรรณานุกรม
- สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 69. ISBN 978-974-417-594-6
- Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
แหล่งข้อมูลอื่น
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ |