อำเภอบำเหน็จณรงค์
อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิที่มีความเจริญรองจากอำเภอจัตุรัส ได้รับการยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ. 2499 โดยแยกออกจากอำเภอจัตุรัส
อำเภอบำเหน็จณรงค์ | |
---|---|
คำขวัญ: พระฤทธิฤๅชัย น้ำใสบึงชวน กวนหมี่นุ่มเหนียว เที่ยวลำคันฉู ดูเหมืองแร่โพแทช ไว้พระหลวงพ่อโต คนโก้เมืองบำเหน็จ | |
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°30′0″N 101°41′12″E / 15.50000°N 101.68667°E | |
อักษรไทย | อำเภอบำเหน็จณรงค์ |
อักษรโรมัน | Amphoe Bamnet Narong |
จังหวัด | ชัยภูมิ |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 560.3 ตร.กม. (216.3 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2563) | |
• ทั้งหมด | 52,594 คน |
• ความหนาแน่น | 93.87 คน/ตร.กม. (243.1 คน/ตร.ไมล์) |
รหัสไปรษณีย์ | 36160 |
รหัสภูมิศาสตร์ | 3607 |
ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์ หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านชวน อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ 36160 |
ประวัติ
ตามหลักฐานพงศาวดารกรุงเทพมหานคร และจดหมายเหตุบางตอนได้บันทึกไว้ได้ความว่า ในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชการที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นเพียงด่านๆหนึ่ง เรียกว่า ด่านชวน มีขุนพลเป็นนายด่านรักษาการอยู่ ต่อมาในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ทรงเห็นว่าด่านชวน เป็นด่านที่สำคัญในการที่จะต่อต้านหัวเมืองด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือที่จะคิดการกบฏ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ขุนพลเมืองกุขันธ์ (หรือเมืองขุขันธ์ ซึ่งในขณะนั้นทางการเขียนตามเสียงพูดภาษาเขมรของชาวเมืองขุขันธ์ยุคนั้นว่า กุขันธ์ เพื้ยนมาจากคำภาษาเขมรโบราณท้องถิ่นเมืองขุขันธ์ คือ គោកខណ្ឌ / គោកខាន់ / គោកខា័ន្ធ )มาเป็นนายด่าน
เมื่อปี พ.ศ. 2369 เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์คิดการกบฏยกกองทัพมาตีหัวเมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือถึงเมืองนครราชสีมา ขุนพลด่านชวนจึงได้ยกทัพไปต่อสู้กับข้าศึก ที่เมืองนครราชสีมา จนกองทัพของเจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ แตกพ่ายไป ผลจากวีรกรรมของขุนพลด่านชวนในครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบำเหน็จความชอบ ให้ขุนพลนายด่านชวนเป็น พระฤทธิฤๅชัย และยกฐานะด่านชวนขึ้นเป็นเมือง ชื่อว่า เมืองบำเหน็จณรงค์ ในปีกุน เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา
พระฤทธิฤๅชัย ได้ปกครองประชาชนด้วยความร่มเย็นเป็นสุข ได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรืองขึ้น สร้างจวนที่ทำการขึ้นที่ตำบลบ้านชวน ปิดกั้นคูบึงชวนไว้ใช้สำหรับบริโภค ใช้สอย และใช้ในการเกษตรกรรม ในด้านการศาสนาได้ร่วมกับประชาชนสร้างวัดขึ้นที่บ้านปะโค ตำบลบ้านชวน ซึ่งยังปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ตราบเท่าทุกวันนี้ เมืองบำเหน็จณรงค์ ไปกครองในฐานะเป็นเมือง และมีเจ้าเมืองปกครองต่อเนื่องกันมาอีกสองท่าน จนถึง พ.ศ. 2440
พ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงปรับปรุงการบริหารราชการแผ่นดินให้เหมาะสมกับกาลสมัยโปรดเกล้าให้ยุบเมืองบำเหน็จณรงค์ ตั้งเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ และแต่งตั้ง พันสิทธิ์ ( หลวงมหานพฤการ ) เป็นนายอำเภอคนแรก ขึ้นตรงต่อเมืองชัยภูมิ
พ.ศ. 2446 ทางราชการได้ยุบอำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นตำบล เรียกว่า ตำบลบ้านชวน ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอจัตุรัส ต่อมาในปี พ.ศ. 2448 ได้ยกฐานะตั้งเป็นกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส และได้ยกฐานะเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2499
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอบำเหน็จณรงค์ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอซับใหญ่
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอจัตุรัส
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอด่านขุนทดและอำเภอเทพารักษ์ (จังหวัดนครราชสีมา)
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเทพสถิต
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอบำเหน็จณรงค์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 95 หมู่บ้าน ได้แก่
1. | บ้านชวน | (Ban Chuan) | 17 หมู่บ้าน | 5. | โคกเริงรมย์ | (Khok Roeng Rom) | 12 หมู่บ้าน | ||||||||||
2. | บ้านเพชร | (Ban Phet) | 23 หมู่บ้าน | 6. | เกาะมะนาว | (Ko Manao) | 8 หมู่บ้าน | ||||||||||
3. | บ้านตาล | (Ban Tan) | 12 หมู่บ้าน | 7. | โคกเพชรพัฒนา | (Khok Phet Phatthana) | 11 หมู่บ้าน | ||||||||||
4. | หัวทะเล | (Hua Thale) | 12 หมู่บ้าน |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร
- เทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านชวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านชวน (นอกเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเพชร (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านเพชร)
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านตาลทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทะเล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทะเลทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเริงรมย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเริงรมย์ทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะมะนาวทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเพชรพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเพชรพัฒนาทั้งตำบล
การศึกษา
สถานศึกษาภาครัฐ
ระดับอนุบาล
ระดับประถมศึกษา (สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3) จำนวน 37 โรงเรียน
ชื่อโรงเรียน | ที่ตั้งโรงเรียน | ตำบล |
บ้านเกาะมะนาว | หมู่ 1 บ้านเกาะมะนาว | เกาะมะนาว |
จอมแก้ววิทยา | หมู่ 7 บ้านเกาะแก้วศรีสุข | เกาะมะนาว |
โคกเพชรวิทยาคาร | หมู่ 1 บ้านโคกเพชร | โคกเพชรพัฒนา |
โคกสำราญราษฎร์อำนวย | หมู่ 6 บ้านโคกตาเมา | โคกเพชรพัฒนา |
บ้านโคกคึม(สง่าประชาสรรค์) | หมู่ 3 บ้านโคกคึม | โคกเพชรพัฒนา |
บ้านซับยาง | หมู่ 4 บ้านคลองบงพัฒนา | โคกเพชรพัฒนา |
บ้านหนองตะครอง | หมู่ 7 บ้านหนองตะครอง | โคกเพชรพัฒนา |
ปากจาบวิทยา | หมู่ 9 บ้านปากจาบ | โคกเพชรพัฒนา |
บ้านโคกสะอาด | หมู่ 8 บ้านโคกสะอาด | โคกเริงรมย์ |
โคกหินตั้งศึกษาศิลป์ | หมู่ 6 บ้านโคกหินตั้ง | โคกเริงรมย์ |
บ้านโปร่งมีชัย | หมู่ 7 บ้านโปร่งมีชัย | โคกเริงรมย์ |
บ้านกุดตาลาด | หมู่ 2 บ้านกุดตาลาด | โคกเริงรมย์ |
โคกเริงรมย์ศิลปาคาร | หมู่ 1 บ้านโคกเริงรมย์ | โคกเริงรมย์ |
บ้านปะโคตะกอ(ประชาสามัคคี) | หมู่ 3 บ้านบ้านปะโค | บ้านชวน |
บ้านหนองตะไก้ | หมู่ 8 บ้านหนองตะไก้ | บ้านชวน |
ชุมชนชวนวิทยา | หมู่ 15 บ้านหนองโสน | บ้านชวน |
บ้านเสลาประชารัฐ | หมู่ 6 บ้านเสลา | บ้านชวน |
หินตั้งพิทยากร | หมู่ 4 บ้านหินตั้ง | บ้านชวน |
บ้านห้วยทราย | หมู่ 13 บ้านทรายทอง | บ้านชวน |
บ้านหัวทะเล(ผ่องประชาสรรค์) | หมู่ 1 บ้านหัวบึง | บ้านตาล |
บ้านตาล | หมู่ 4 บ้านตาล | บ้านตาล |
วังกะอาม | หมู่ 5 บ้านวังกะอาม | บ้านตาล |
บ้านหนองอีหล่อ | หมู่ 10 บ้านหนองคร้อ | บ้านตาล |
บ้านโคกสว่าง(คุรุประชานุกูล) | หมู่ 4 บ้านโคกสว่าง | บ้านเพชร |
บ้านกลอยสามัคคี | หมู่ 5 บ้านกลอยสามัคคิ | บ้านเพชร |
หนองกกสามัคคี | หมู่ 8 บ้านหนองกก | บ้านเพชร |
ชุมชนบ้านเพชร(วันครู 2500) | หมู่ 1 บ้านเพชร | บ้านเพชร |
ชุมชนบ้านหนองแวง(คุรุราษฎร์อุปถัมภ์) | หมู่ 20 บ้านหนองแวงศรีพัฒนา | บ้านเพชร |
บ้านหนองผักแว่น | หมู่ 21 บ้านหนองผักแว่น | บ้านเพชร |
บ้านทองคำพิงวิทยา | หมู่ 6 บ้านทองคำพิง | บ้านเพชร |
บ้านโคกแฝกดอนทะยิง | หมู่ 9 บ้านดอนทะยิง | บ้านเพชร |
หัวสระวิทยา | หมู่ 10 บ้านหัวสะพาน | หัวทะเล |
เขาดินพิทยารักษ์ | หมู่ 5 บ้านเขาดิน | หัวทะเล |
บ้านกุ่ม(คุรุประชาสามัคคี) | หมู่ 3 บ้านกุ่ม | หัวทะเล |
บ้านหนองดง | หมู่ 7 บ้านหนองดง | หัวทะเล |
หนองประดู่วิทยา | หมู่ 4 บ้านหนองประดู่ | หัวทะเล |
บ้านโคกแสว | หมู่ 6 บ้านโคกแสว | หัวทะเล |
ระดับมัธยมศึกษา
- โรงเรียนบำเหน็จณรงค์วิทยาคม (โรงเรียนประจำอำเภอ สังกัด อบจ. ชัยภูมิ)
- โรงเรียนเพชรพิทยาสรรค์ (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
- โรงเรียนบางอำพันธ์วิทยาคม (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
- โรงเรียนเริงรมย์วิทยาคม (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
ระดับอนุปริญญา
- วิทยาลัยการอาชีพบำเหน็จณรงค์
ระดับปริญญา
- มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดชัยภูมิ เปิดทำการสอนในระดับปริญญาตรีและปริญญาโท [website]
สถานศึกษาภาคเอกชน
- โรงเรียนมะนะศึกษา
- โรงเรียนอนุบาลนงเยาว์
- โรงเรียนอนุบาลปรียาภัทร
หน่วยงานที่สำคัญ
- ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์
- โรงพยาบาลบำเหน็จณรงค์
- สถานีตำรวจภูธรบำเหน็จณรงค์
- สถานีตำรวจภูธรหัวทะเล
- การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค อำเภอบำเหน็จณรงค์
- สถานีไฟฟ้าแรงสูง บำเหน็จณรงค์
- การศึกษานอกโรงเรียน อำเภอบำเหน็จณรงค์
- สำนักงานที่ดินจังหวัดชัยภูมิ สาขาบำเหน็จณรงค์
- สำนักงานสาธารณสุข อำเภอบำเหน็จณรงค์ มีหน่วยงานในสังกัด อีก 11 แห่ง คือ
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านชวน ตำบลบ้านชวน
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)หนองสองห้อง ตำบลบ้านชวน
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลบ้านตาล ตำบลบ้านตาล
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านกุดแคน ตำบลบ้านตาล
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)หนองอีหล่อ ตำบลบ้านตาล
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลหัวทะเล ตำบลหัวทะเล
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านเขาดิน ตำบลหัวทะเล
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลโคกเริงรมย์ ตำบลโคกเริงรมย์
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)จอมแก้ว ตำบลเกาะมะนาว
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านโคกเพชร ตำบลโคกเพชรพัฒนา
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านปากจาบ ตำบลโคกเพชรพัฒนา
- สำนักงานขนส่งจังหวัดชัยภูมิ สาขาอำเภอบำเหน็จณรงค์
- สำนักงานเกษตรอำเภอบำเหน็จณรงค์
- สำนักงานเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์
- สำนักงานเทศบาลตำบลบ้านเพชร
- ที่ทำการไปรษณีย์บำเหน็จณรงค์
- สถานีรถไฟบำเหน็จณรงค์
สถานที่สำคัญ
- ศาลเจ้าพ่อพระฤทธิฤๅชัย (พื้นที่ตำบลบ้านชวน ) (เจ้าเมืองบำเหน็จณรงค์คนแรก ตรงข้ามสถานีตำรวจภูธรบำเหน็จณรงค์)
- วัดบูรณ์ปะโค (พื้นที่ตำบลบ้านชวน)(ในเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
- อ่างเก็บน้ำลำคันฉู (บ้านโคกพงาด ตำบลโคกเพชรพัฒนา)
- อ่างเก็บน้ำห้วยทราย (บ้านทรายทอง ตำบลบ้านชวน)
- สวนสาธารณะบึงชวน (ตำบลบ้านชวน ในเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
- เหมืองแร่โปแตชอาเซียน (ตำบลบ้านตาล)
- โรงงานผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ (ตำบลหัวทะเล)
- บึงบางอำพันธ์ (ตำบลบ้านตาล)
- บึงทะเลสีดอ (ตำบลหัวทะเล)
- คลองสวยน้ำใส ห้วยสีมุม (บ้านหัวสระ ตำบลหัวทะเล)
- สะพานร่วมใจ (บ้านโคกพงาด ตำบลโคกเพชรพัฒนา)
- บริษัทสยามควอลลิตี้สตาร์ช (ตำบลโคกเริงรมย์)
- โรงงานน้ำตาลระยอง ชัยภูมิ (ตำบลหัวทะเล)
การคมนาคม
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 205 (ถนนสุรนารายณ์) บ้านหมี่-นครราชสีมา
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2069 คำปิง-ซับใหญ่
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2217 ด่านขุนทด-บำเหน็จณรงค์
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2179 (ถนนโกสีย์) บำเหน็จณรงค์-จัตุรัส
- ทางรถไฟสายแก่งคอย-บัวใหญ่