องค์การเภสัชกรรม

องค์การเภสัชกรรม เป็นรัฐวิสาหกิจสังกัดกระทรวงสาธารณสุข จัดตั้งเมื่อวันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2509 ตามพระราชบัญญัติองค์การเภสัชกรรม พ.ศ. 2509 เป็นการรวมกันของกองโอสถศาลาและกองงานเภสัชกรรม เพื่อผลิตยาและเวชภัณฑ์ภายในประเทศ แก้ปัญหาการนำเข้ายาจากต่างประเทศและส่งเสริมเภสัชอุตสาหกรรมภายในประเทศให้เจริญยิ่งขึ้น

องค์การเภสัชกรรม
The Government Pharmaceutical Organization
ที่ทำการ
75/1 ถนนพระรามที่ 6 แขวงทุ่งพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร 10400
ภาพรวม
วันก่อตั้ง	5 สิงหาคม พ.ศ. 2509
งบประมาณ	28.2825 ล้านบาท (พ.ศ. 2555)
ผู้บริหารหลัก	โสภณ เมฆธน, ประธานกรรมการ วิฑูรย์ ด่านวิบูลย์, ผู้อำนวยการ ดร.ภญ.มุกดาวรรณ ประกอบไวทยกิจ, รองผู้อำนวยการ ศิรินุช ชีวันพิศาลนุกูล, รองผู้อำนวยการ ภญ.ศิริกุล เมธีวีรังสรรค์, รองผู้อำนวยการ ภญ.ดนตรี เกษสุวรรณสิงห์, รองผู้อำนวยการ รำไพ สมจิตรมูล, รองผู้อำนวยการ
ในกำกับดูแลของ	กระทรวงสาธารณสุข
เว็บไซต์
http://www.gpo.or.th

นอกจากการผลิตและจำหน่ายยาแก่ประชาชนทั่วไปแล้ว องค์การเภสัชกรรมยังมีหน้าที่วิจัยยา เพื่อป้องกันรักษาโรคภัยที่เกิดขึ้นใหม่ รวมถึงการให้ความรู้ถึงวิธีการใช้ยาที่ถูกต้อง เหมาะสม รวมถึงเรื่องสุขอนามัยอื่นๆ แก่ประชาชน

ประวัติ

ในสมัยก่อน ประเทศไทยไม่มีการผลิตยาเชิงอุตสาหกรรมใช้เองภายในประเทศ ยาส่วนใหญ่เป็นการนำเข้าจากต่างประเทศซึ่งมีราคาสูง เภสัชกร ดร. ตั้ว ลพานุกรม อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์ กระทรวงเศรษฐการในขณะนั้น ได้ดำริให้ก่อตั้งกองเภสัชกรรมขึ้น เพื่อวิจัยเภสัชภัณฑ์และสมุนไพรที่สามารถนำมาสังเคราะห์เป็นยาได้ เนื่องจากประเทศไทยมีอัตราการนำเข้ายาจากต่างประเทศสูงขึ้นทุกปี และยาสมุนไพรที่ใช้ภายในประเทศขาดมาตรฐานเภสัชตำรับ จึงดำริจะสร้างโรงงานเภสัชกรรมขึ้นเพื่อผลิตยาใช้ในประเทศและส่งเสริมเภสัชอุตสาหกรรมภายในประเทศให้พัฒนายิ่งขึ้น จึงเริ่มดำเนินการก่อสร้างในที่ดิน ซึ่งเช่าจากสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ที่ตำบลพญาไท ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2482

รูปแบบการบริหารงานโรงงานเภสัชกรรมไม่ได้ขึ้นตรงต่อกรมวิทยาศาสตร์ แต่มีคณะกรรมการอำนวยการซึ่งแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี เภสัชกร ดร. ตั้ว ลพานุกรม ประธานคณะกรรมการบริหารในขณะนั้น ได้ดำเนินการกู้เงินกระทรวงการคลังจำนวน 5 แสนบาทเพื่อเป็นทุนหมุนเวียนในระยะเริ่มแรก โดยมีการผลิตยาจำหน่าย 25 ขนาน และยาจากกรมวิทยาศาสตร์ซึ่งผลิตแต่ครั้งเป็นศาลาแยกธาตุอีก 4 ขนาน

ต่อมาในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2484 ได้เกิดสงครามมหาเอเชียบูรพาในประเทศไทย ปีต่อมาจึงได้มีการปรับหน่วยงานกระทรวง ทบวง และกรมใหม่ โดยมีการก่อตั้งกระทรวงสาธารณสุขขึ้น โรงงานเภสัชกรรมจึงย้ายไปสังกัดกองเภสัชกรรม กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข เมื่อวันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2485 และมีการเปิดโรงงานเภสัชกรรมอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2485 โดยมี พ.อ.ช่วง เชวงศักดิ์สงคราม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขในขณะนั้นเป็นประธานในพิธี

สงครามในขณะนั้นทำให้ประชาชนอพยพไปอาศัยอยู่นอกเมือง โรงงานเภสัชกรรมต้องขนย้ายทรัพย์สินบางส่วนไปยังวัดบางเดื่อ จังหวัดปทุมธานี ทำให้ไม่สามารถผลิตยาได้ตามเป้าประสงค์ เนื่องด้วยโรงงานเภสัชกรรมในขณะนั้นยังไม่มีความชำนาญด้านเครื่องจักรกลผลิตยา จึงต้องดัดแปลงหาเครื่องมืออื่นในการผลิตยาแทน ซึ่งในขณะนั้นก็ประสบปัญหายารักษาโรคมีราคาสูง และโรงงานเภสัชกรรมก็ขาดแคลนวัตถุดิบ จึงต้องหาวัตถุดิบในประเทศด้วยตนเอง

เมื่อสงครามสิ้นสุดลง โรงงานเภสัชกรรมสามารถผลิตยาเพิ่มเติมได้อีกหลายขนาน และจำหน่ายแก่ประชาชนในราคาย่อมเยา แต่เนื่องจากอุปสงค์ต่อยาในขณะนั้นสูงมาก จึงทำกำไรให้องค์การเภสัชกรรมได้เป็นอย่างดี และมีเงินคืนเงินกู้ของกระทรวงการคลังในเดือนมกราคม พ.ศ. 2487 และเมื่อกิจการของโรงงานเภสัชกรรมมั่นคงดีแล้ว กองโอสถศาลา กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ จึงโอนงานผลิตยาตำราหลวงให้โรงงานเภสัชกรรมผลิตเพียงผู้เดียว

ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2500 ศาสตราจารย์เภสัชกร ดร. จำลอง สุวคนธ์ เข้ามาดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ และรักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการองค์การเภสัชกรรมตั้งแต่วันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2504 นอกจากโรงงานเภสัชกรรมจะขยายกิจการด้วยเงินกำไรขององค์การแล้ว ยังได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ โดยมีพระราชประสงค์ให้โรงงานเภสัชกรรมสามารถผลิตน้ำเกลือฉีดได้มากขึ้น จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานเครื่องกลั่นน้ำ ซึ่งนำเข้ามาจากประเทศสหรัฐอเมริกา มาถึงประเทศไทยเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2503 และติดตั้งใช้การได้ในปี พ.ศ. 2504 ซึ่งผลิตขึ้นเพื่อใช้ในกระบวนการรักษาอหิวาตกโรคที่ระบาดในขณะนั้น

ภายหลังการดำเนินงานของโรงงานเภสัชกรรมกว่า 20 ปี โรงงานเภสัชกรรมประสบภาวะขาดทุนในปี พ.ศ. 2503 ต่อเนื่องถึงปี พ.ศ. 2504 ฯพณฯ พระบำราศนราดูร รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข และประธานกรรมการอำนวยการโรงงานเภสัชกรรมในขณะนั้น จึงแต่งตั้งคณะกรรมการพิจารณาปรับปรุงกิจการด้านการบริหารและวิชาการของโรงงานเภสัชกรรม และคณะกรรมการอำนวยการโรงงานเภสัชกรรมได้แต่งตั้ง นายแพทย์จิตต์ เหมะจุฑา เป็นผู้อำนวยการโรงงานเภสัชกรรม ส่งผลให้กิจการโรงงานเภสัชกรรมดีขึ้นตามลำดับ

เนื่องจากการทำงานของโรงงานเภสัชกรรมและกองโอสถศาลามีความซ้ำซ้อนกัน คณะกรรมการพิจารณาปรับปรุงกิจการด้านบริหารและวิชาการของโรงงานเภสัชกรรมจึงสรุปข้อพิจารณาว่าควรรวมงานของทั้งสององค์กรเข้าด้วยกัน คณะกรรมการอำนวยการโรงงานเภสัชกรรม และกระทรวงสาธารณสุขได้เห็นชอบที่จะรวมโรงงานเภสัชกรรมกับกองโอสถศาลาให้เป็นกิจการเดียวกัน และมีคำสั่งจากคณะรัฐมนตรีให้รวมกิจการตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2506 เป็นต้นไป และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ในพระปรมาภิไธย พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ลงพระนามาภิไธย ตรา พระราชบัญญัติองค์การเภสัชกรรม พุทธศักราช 2509 ให้ไว้ ณ วันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2509 และเริ่มดำเนินงานในฐานะองค์การเภสัชกรรมตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2509 เป็นต้นมา

อ้างอิง

1. พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2555ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 129 ตอนที่ 15ก วันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2555
2. "โครงสร้างการบริหารงาน (องค์การเภสัชกรรม)". องค์การเภสัชกรรม. สืบค้นเมื่อ 25 มิถุนายน 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
3. พระราชบัญญัติองค์การเภสัชกรรม พ.ศ. 2509 ราชกิจจานุเบกษา (สืบค้นวันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2552)