เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล)

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ นามเดิมว่า กุน แซ่อึ้ง (黃軍 จีนแต้จิ๋ว: ng⁵ gung¹ จีนกลาง: Huáng Jūn) เป็นสมุหนายกในช่วงต้นรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เป็นต้นสกุล "รัตนกุล"

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล)
สมุหนายก
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2352 – พ.ศ. 2356
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
ก่อนหน้า	เจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์)
ถัดไป	เจ้าพระยาอภัยภูธร (น้อย บุณยรัตพันธุ์)
เสนาบดีกรมคลัง
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2348 - พ.ศ. 2352
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
ก่อนหน้า	เจ้าพระยาพระคลัง (หน)
ถัดไป	เจ้าพระยาพระคลัง (กร)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	กุน แซ่อึ้ง
บิดา	กุ๋ย แซ่อึ้ง
บุตร	ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาอิ่ม ในรัชกาลที่ 1)
ศาสนา	พุทธ

ประวัติ

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) เดิมชื่อว่า กุน แซ่อึ้ง หรือ อึ้งกุน เป็นบุตรชายของกุ๋ย แซ่อึ้ง หรืออึ้งกุ๋ย (黃貴 จีนแต้จิ๋ว: ng⁵ gui³ จีนกลาง: Huáng Guì) พ่อค้าชาวจีนแต้จิ๋วซึ่งได้อพยพมาค้าขายตั้งเคหสถานอยู่ที่ตำบลบ้านคลองโรงช้าง เมืองราชบุรี "จีนกุ๋ย" เป็นพ่อค้าสำเภามีบุตรธิดามาก "จีนกุน" เป็นบุตรคนที่ห้าของจีนกุ๋ย มาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่บ้านปรก ปากแม่น้ำแม่กลองฝั่งเหนือ แขวงเมืองสมุทรสงคราม

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) ปรากฏรับราชการครั้งแรก ดำรงตำแหน่งเป็นพระราชประสิทธิ์ เจ้ากรมพระคลังวิเศษในสมัยกรุงธนบุรี ได้ย้ายครอบครัวมาตั้งบ้านเรือนที่หน้าวัดเลียบ กรุงเทพมหานคร และบูรณะวัดโคกเนินที่แม่กลองบ้านเดิมขึ้นเป็นวัดใหญ่ พระยาราชประสิทธิ์ (กุน) เป็นที่รู้จักในนามว่า "เจ๊สัวกุน"

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเมื่อ พ.ศ. 2325 ทรงแต่งตั้งพระราชประสิทธิ์ (กุน) ขึ้นเป็นพระยาศรีพิพัฒน์ จางวางกรมพระคลังสินค้า ต่อมาใน พ.ศ. 2348 เมื่อเจ้าพระยาพระคลัง (หน) ถึงแก่อสัญกรรม พระยาศรีพิพัฒน์ (กุน) ได้เลื่อนขึ้นเป็นพระยาพระคลัง เสนาบดีกรมคลัง ได้รับสมญานามว่า "ท่านท่าเรือจ้าง" เนื่องจากจวนเจ้าพระยาอยู่ที่ท่าเรือจ้างข้างวัดเลียบ

 

วัดพระยาทำ บูรณะขึ้นโดยเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุน)

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ พ.ศ. 2352 ทรงแต่งตั้งพระยาพระคลัง (กุน) ขึ้นเป็นเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ที่สมุหนายก เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) สร้างวัดขึ้นสามแห่งพร้อมกันได้แก่ วัดหัวเมือง (ปัจจุบันเป็นวัดร้างในโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า) วัดกลางเมือง (วัดกลางบางซื่อ) และวัดท้ายเมือง นอกจากนี้ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯยังมีพระราชโองการให้เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์บูรณะวัดนาคที่ริมคลองมอญขึ้นเป็นวัดพระยาทำ และเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ยังได้สร้างวัดที่เกาะเกร็ดคือวัดศาลาเจ้าคุณกุน หรือวัดศาลาจีนกุน กลายเป็นวัดวัดศาลากุลในปัจจุบัน

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) ถึงแก่อสัญกรรมในรัชกาลที่ 2 สันนิษฐานว่าก่อนวันที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2357 เนื่องจากเจ้าพระยาอภัยภูธร (น้อย บุณยรัตพันธุ์) ได้ขึ้นมาเป็นสมุหนายกแทน อัฐิของเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) บรรจุอยู่ที่เจดีย์วัดใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม

ครอบครัว

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน) เป็นต้นสกุล"รัตนกุล" ปรากฏบุตรธิดาดังนี้;

• ธิดา ชื่อ ปราง
• เจ้าจอมมารดาอิ่ม ในรัชกาลที่ 1 หรือท้าววรจันทร์ (อิ่ม) ในรัชกาลที่ 2
• คุณหญิงนวน ภรรยาของพระยาประชานนดโรทัย (บุญรอด รัตนวราหะ)
• ธิดา ชื่อ งิ้ว
• บุตรชายชื่อ ทองอยู่ จมื่นมหาดเล็กในรัชกาลที่ 1
• ธิดาชื่อ ป้อม มารดาของคุณเถ้าแก่ตลับ
• คุณเถ้าแก่หงษ์ ในรัชกาลที่ 4
• ธิดา ชื่อ จาด
• คุณเถ้าแก่นกแก้ว ในรัชกาลที่ 4
• คุณเถ้าแก่โนรี ในรัชกาลที่ 4
• พระนิกรมุนี (เบญจวรรณ) พระราชาคณะวัดพระยาทำในรัชกาลที่ 4
• พระยารัตนามาตยพงศ์ภักดี (สัตวา)
• ธิดา ชื่อ สาริกา
• หลวงธรเณนทร์ (สีชมภู) ในรัชกาลที่ 4
• พระราชสมบัติ (การเวก) ในรัชกาลที่ 4 เป็นปู่ของพระยารัตนกุลอดุลยภักดี (จำรัส รัตนกุล) สมุหเทศาภิบาลมณฑลราชบุรีและมณฑลนครสวรรค์
• บุตรชาย ชื่อ ควาย

อ้างอิง

1. นิธิ เอียวศรีวงศ์. การเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ; มติชน, พ.ศ. 2550.
2. รัตนกุลอดุลยภักดี, พระยา. ลำดับสกุลเก่าบางสกุล ภาคที่ ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2463.
3. "เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์". สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร. p. 26.
4. กรมพระราชวังหลัง (กรุงเทพฯ : อมรโปรดักส์, 2534. ที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ พลตรี ม.ล. จวง เสนีวงศ์ 30 ก.ค. 2534). หน้า 151.
5. "วัดศาลากุล หนุมานหลวงพ่อสุ่น". องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะเกร็ด.