พระยาเทพวงศ์
พระยาเทพวงศ์ เจ้าหลวงเทพวงศ์ พระยาอุปเสน หรือ เจ้าหลวงอุปเสน ทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 23 (องค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์เทพวงศ์) ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
| พระยาเทพวงศ์ | |
|---|---|
| พระนาม | เจ้าน้อยอุปเสน |
| พระนามเต็ม | พระยาเทพวงศ์ |
| พระอิสริยยศ | พระเมืองไชย (พระเมืองใจ) พระยานครแพร่ |
| ฐานันดร | พระยาประเทศราช |
| ราชวงศ์ | ราชวงศ์เทพวงศ์ |
| ครองราชย์ | ก่อน พ.ศ. 2348-พ.ศ. 2359 |
| รัชกาลก่อน | พระยาแสนซ้าย |
| รัชกาลถัดไป | พระยาอินทวิไชย |
| ข้อมูลส่วนพระองค์ | |
| พิราลัย | พ.ศ. 2359 |
| พระบิดา | พระยาแสนซ้าย |
| พระชายา | แม่เจ้าสุชาดาราชเทวี |
| ชายา | แม่เจ้ากันธิมาเทวี |
| พระบุตร | พระยาอินทวิไชย เจ้าพุทธวงศ์ เจ้าหญิงกัลยา |
| เจ้าผู้ครองนครแพร่แห่ง ราชวงศ์เทพวงศ์ | |
|---|---|
| * | พระยาแสนซ้าย |
| พระยาเทพวงศ์ | |
| * | พระยาอินทวิไชย |
| พระยาพิมพิสารราชา | |
| เจ้าพิริยเทพวงษ์ | |
ราชประวัติ
พระยาเทพวงศ์ มีพระนามเดิมว่า "เจ้าน้อยอุปเสน" และมีอีกพระนามว่า "เทพวงษ์" ซึ่งมาจากชื่อทางพระ เป็นโอรสของพระยาแสนซ้าย เจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 22 และก่อนขึ้นเป็นพระยาแพร่ ทรงเคยดำรงตำแหน่งพระเมืองไชย (พระเมืองใจ) มาก่อน ตามที่พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) กล่าวว่า
"...เมืองแพร่นั้น เมื่อแผ่นดินพระบาทสมเด็จฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกนั้น พระยาแสนซ้ายได้เป็นเจ้าเมือง ครั้นถึงแก่กรรมแล้ว โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ตั้งพระเมืองใจบุตรพระยาแสนซ้ายเป็นพระยาแพร่..."
เมื่อพระยาเทพวงศ์ถึงแก่พิราลัย ในปี พ.ศ. 2359 พระอินทวิไชย ราชโอรสองค์โต จึงได้เสด็จขึ้นครองนครแพร่ต่อจากพระองค์เป็นพระยาอินทวิไชย
ราชโอรส-ธิดา
พระยาเทพวงศ์ มีราชเทวี และราชโอรส-ธิดา ดังนี้
- แม่เจ้าสุชาดาราชเทวี ราชธิดาในพระยาศรีสุริยวงศ์ (เมืองไชย) เจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 21 มีราชโอรส-ธิดา 3 พระองค์ คือ
- เจ้าน้อยอินทวิไชย (อินต๊ะวิไจย) ต่อมาคือ พระยาอินทวิไชย เจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 24 (องค์ที่ 3 แห่งราชวงศ์เทพวงศ์) ราชเทวีคือแม่เจ้าสุพรรณวดี
- เจ้าพุทธวงศ์
- แม่เจ้ากันธิมาเทวี ราชธิดาในเจ้าหลวงเศรษฐีคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1 และเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 กับหม่อมคำแลบ มีราชธิดา 1 พระองค์ คือ
- แม่เจ้ากัลยา
ราชกรณียกิจ
- ทรงบูรณะวัดหัวข่วง(วัดสำเภา) และวัดศรีชุม(วัดท่านางเหลียว) เมืองแพร่
- ก่อนปีพ.ศ. 2353 มีการขุดเหมืองหลวง เพื่อให้ชาวเมืองได้ใช้น้ำโดยการผันน้ำจากลำน้ำแม่สาย
พระองค์ทรงเป็นเจ้าหลวงที่พูดจาไพเราะน่าฟัง พูดเก่ง พูดจาสิ่งใด ใครๆก็เชื่อฟังหมดจนชาวเมืองให้การเคารพนับถือ พับสาที่เก็บรักษาไว้ที่วัดดอยจ่าคำเรียกพระนามพระองค์ว่า "เจ้าหลวงลิ้นทอง (ลิ้นตอง)" อันเป็นนามที่สื่อถึงความสามารถด้านเจรจากับทุกฝ่ายผลประโยชน์ที่ลงตัวของกลุ่มชน มีผลสืบเนื่องให้เมืองแพร่ธำรงอยู่หนึ่งในห้าหัวเมืองประเทศราชล้านนา
พระอิสริยยศ
- ก่อน พ.ศ. 2348 พระเมืองไชย (พระเมืองใจ)
- พ.ศ. 2348-2359 พระยานครแพร่
อ้างอิง
- วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือและตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, 2556. 428 หน้า. หน้า 20. ISBN 978-616-220-054-0
- ภูเดช แสนสา.เจ้าผู้ครองนครแพร่ยุคประเทศราชของสยาม ใน หมุดหมายประวัติศาสตร์ล้านนา: รวมบทความวิชาการในวาระครบรอบ ๖ ทศวรรษ ศาสตราจารย์สรัสวดี-รองศาสตราจารย์สมโชติ อ๋องสกุล. บริษัทโรงพิมพ์ตะวันออกจำกัด (มหาชน), พ.ศ. 2556.
- พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔ พ.ศ. ๒๓๙๔ – ๒๔๑๑ ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ พิมพ์เป็นที่ระลึก ในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงธรรมสารเนติ (อบ บุนนาค); วันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๗ ณ วัดประยูรวงศาวาส; พิมพ์ที่โรงพิมพ์พระจันทร์ ท่าพระจันทร์ พระนคร
- "เจ้าหลวงเทพวงศ์ลิ้นตอง (ลิ้นทอง)". วังฟ่อนดอตคอม. 17 กรกฎาคม 2554. สืบค้นเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2559. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - วรเทวี (ณ ลำพูน) ชลวณิช. เจ้าหลวงลำพูน กรุงเทพฯ : อัมรันทร์พริ้นติ้ง. 2552
| ก่อนหน้า | พระยาเทพวงศ์ | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| พระยาแสนซ้าย เจ้าผู้ครองนครแพร่ | เจ้าผู้ครองนครแพร่ (ก่อน พ.ศ. 2348 - พ.ศ. 2359) | พระยาอินทวิไชย เจ้าผู้ครองนครแพร่ |