เลขา อภัยวงศ์

คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ (นามเดิม: เจน เล็ก คุณะดิลก; 10 ธันวาคม พ.ศ. 2449 - พ.ศ. 2526) เป็นนักการเมือง และนักธุรกิจชาวไทย เป็นภริยาของควง อภัยวงศ์ นายกรัฐมนตรีไทย

คุณหญิง เลขา อภัยวงศ์
เกิด	เจน เล็ก คุณะดิลก 10 ธันวาคม พ.ศ. 2449
เสียชีวิต	พ.ศ. 2526
สัญชาติ	ไทย
อาชีพ	สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) สมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.)
คู่สมรส	ควง อภัยวงศ์
บุตร	ดิลก อภัยวงศ์ คทา อภัยวงศ์ คลอ อภัยวงศ์
บิดามารดา	มหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด ติลเลกี) คุณหญิงพัว อรรถการประสิทธิ์

ประวัติ

คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ มีชื่อเดิมและนามสกุลเดิมว่า เจน เล็ก คุณะดิลก เป็นบุตรีของมหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด ติลเลกี) นักกฎหมายชาวศรีลังกา ต้นสกุล คุณะดิลก และมีปู่ชื่อ เอ็ม. คุณะดิลก เป็นชนชั้นสูงชั้นราชะของซีลอน (ปัจจุบันคือ ศรีลังกา) มีพี่ชายร่วมอุทรคนหนึ่งซึ่งเป็นสมาชิกเสรีไทย คือ แดง คุณะดิลก

การศึกษา

คุณหญิงเลขาสำเร็จการศึกษาระดับมัธยมจากโรงเรียนราชินี แล้วจึงไปเรียนต่อที่ประเทศฝรั่งเศส พร้อมกับนายแดง พี่ชาย ซึ่งที่นี่ทั้งนายแดง และคุณหญิงเลขาได้พบกับเพื่อนนักเรียนไทยที่ไปเรียนในวาระเดียวกันหลายคน ซึ่งต่อมาหลายคนได้กลายเป็นสมาชิกคณะราษฎร รวมทั้ง ควง อภัยวงศ์ด้วย ซึ่งทั้งคู่ได้ทำความรู้จักและสนิทสนมกัน

การทำงาน

เมื่อสำเร็จการศึกษา ทั้งคู่กลับมาและได้สมรสกัน พร้อมกับได้เปลี่ยนชื่อเป็น เลขา อภัยวงศ์ ตามนโยบายรัฐนิยมของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้นที่กำหนดให้ชื่อของผู้ชายให้ตั้งเข้มแข็ง ชื่อของผู้หญิงให้อ่อนหวาน เธอและควง มีบุตร-ธิดาด้วยกันสามคน ได้แก่ ดิลก, คทา และคลอ อภัยวงศ์

คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ เป็นนักธุรกิจ ประกอบธุรกิจหลายอย่าง รวมทั้งบริษัทสุวรรณภูมิ จำกัด ที่ขายอาวุธให้แก่เวียดมินห์ พรรคคอมมิวนิสต์เวียดนามและพรรคก๊กมินตั๋ง รวมถึงฝรั่งเศสอินโดจีน การค้าในนามบริษัทสุวรรณภูมิ ได้ส่งผลกำไรด้วยดี บริษัทฯ ดังกล่าวตั้งขึ้นสมัยญี่ปุ่นยึดครองประเทศไทยในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง และสืบต่อมาหลังสงครามสงบ สถานที่ตั้งอยู่บริเวณตึกสามแยก ใกล้วงเวียนโอเดียนในปัจจุบัน ซึ่งอาวุธส่วนหนึ่งของขบวนการเสรีไทยในการปฏิบัติการ ก็มาจากอาวุธเหล่านี้ด้วย

หลังการอสัญกรรมของนายควง อภัยวงศ์

ภายหลังการถึงแก่อสัญกรรมของควง อภัยวงศ์ สามีและหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งเป็นผู้ก่อตั้งพรรคมา ในปี พ.ศ. 2511 คุณหญิงเลขาได้ลงสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในจังหวัดพระนคร แทนที่นายควง ผู้เป็นสามี ซึ่งผลปรากฏว่าได้รับเลือกตั้งไป ทั้ง ๆ ที่เป็นเพียงคนหน้าใหม่ในวงการการเมือง และต่อมาเมื่อมีการเลือกหัวหน้าพรรคคนใหม่ คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ ได้รับการสนับสนุนจากสมาชิกพรรคจำนวนหนึ่ง ให้เป็นรองหัวหน้าพรรค เพื่อแข่งขันกับหม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช ซึ่งยุติบทบาททางการเมืองไปนานแล้วตั้งแต่การรัฐประหาร พ.ศ. 2494 แต่กลุ่มผู้สนับสนุน หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช มีมากกว่า เนื่องจากเห็นว่า หม่อมราชวงศ์เสนีย์ เป็นถึงอดีตนายกรัฐมนตรีผู้เจรจาถอนทหารอังกฤษออกจากประเทศไทยหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งมีส่วนอย่างมากมิให้ไทยต้องกลายสภาพเป็นประเทศแพ้สงคราม เป็นผู้นำเสรีไทยในสหรัฐอเมริกา และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งพรรคประชาธิปัตย์มาพร้อมกับนายควง อภัยวงศ์ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช จึงได้เป็นหัวหน้าพรรคสืบต่อไป

และหลังจากนี้คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ ก็ยังได้รับเลือกเป็นสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.)

บทบาททางสังคม

ในทางสังคม คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ เป็นผู้ที่มีบทบาทอย่างมากในแวดวงสังคม เป็นผู้ก่อร่วมตั้งสมาคมนักเรียนเก่าราชินีในพระบรมราชินูปถัมภ์ ขึ้นในปี พ.ศ. 2483 และรับตำแหน่งนายกสมาคม 2 ครั้ง ในปี พ.ศ. 2485 และ พ.ศ. 2494 และเป็นหนึ่งในผู้ร่วมก่อตั้งสภาสตรีแห่งชาติและโรงเรียนสตรีแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2495 ร่วมกับท่านผู้หญิงละเอียด พิบูลสงคราม ภริยาจอมพล ป. พิบูลสงคราม และท่านผู้หญิงอุศนา ปราโมช ภริยาหม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
• พ.ศ. 2484 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน)

อ้างอิง

1. SCG-HERITAGE. พระยาอรรถการประสิทธิ์. เมื่อดูเมื่อ 1 กันยายน 2556
2. Songsri Foran (1981), Thai-British-American relations during World War II and the immediate postwar period, 1940-1946, Thai Khadi Research Institute, Thammasat University, p. 83
3. บทบาทของนักกฎหมายชาวต่างประเทศในยุคปฏิรูปกฎหมายและการศาลไทย
4. ร้านหนังสือคุณแม่. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ ท.จ.ท.ม.. เรียกดูเมื่อ 17 ตุลาคม พ.ศ. 2555
5. ฐานข้อมูลบูรพาจารย์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. พันตรี ควง อภัยวงศ์. เรียกดูเมื่อ 31 สิงหาคม 2556
6. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๕๘, ตอน ๐ ง, ๑๘ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๔, หน้า ๒๙๔๒

แหล่งข้อมูลอื่น

• หนังสือ กำเนิดพรรคประชาธิปัตย์ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๙ ๖๑ ปี ประชาธิปัตย์ ยังอยู่ยั้งยืนยง โดย จรี เปรมศรีรัตน์ 2550

ก่อนหน้า		เลขา อภัยวงศ์		ถัดไป
ละเอียด พิบูลสงคราม		คู่สมรสนายกรัฐมนตรีไทย (สมัยที่ 1) (1 สิงหาคม พ.ศ. 2487 - 31 สิงหาคม พ.ศ. 2488)		อำภาศรี บุณยเกตุ
อุศนา ปราโมช ณ อยุธยา		คู่สมรสนายกรัฐมนตรีไทย (สมัยที่ 2) (31 มกราคม พ.ศ. 2489 - 24 สิงหาคม พ.ศ. 2489)		พูนศุข พนมยงค์
แฉล้ม สุมาวงศ์ ระเบียบ สุมาวงศ์ บรรจง สุมาวงศ์		คู่สมรสนายกรัฐมนตรีไทย (สมัยที่ 3 และ 4) (10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 - 8 เมษายน พ.ศ. 2491)		ละเอียด พิบูลสงคราม