เหตุการณ์ฟาโชดา

เหตุการณ์ฟาโชดา (อังกฤษ: Fashoda Incident พ.ศ. 2441 - 2442) เป็นกรณีพิพาทระหว่างอังกฤษกับฝรั่งเศสเพื่อแข่งขันกันช่วงชิงลุ่มแม่น้ำไนล์ตอนบนและดินแดนในทวีปแอฟริกาเป็นอาณานิคมของตน เหตุการณ์รุนแรงมากจนถึงขั้นวิกฤติเมื่อฝรั่งเศสเข้ายึดเมืองฟาโชดาได้ก่อนอังกฤษในวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2441 แต่ในที่สุด อังกฤษและฝรั่งเศสก็ได้แบ่งปันผลประโยชน์และแก้ไขกรณีพิพาทนี้ได้ด้วยการลงนามในอนุสัญญาเมื่อวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2442

แผนที่ทวีปแอฟริกาแสดงอาณานิคมของอังกฤษ (สีเหลือง) และฝรั่งเศส (สีแดง)

ที่ตั้งเมืองโคดอก (ฟาโชดาในปัจจุบัน) ในประเทศซูดาน

เมืองฟาโชดา

เมืองฟาโชดา (เมืองโคดอกในปัจจุบัน) เป็นเมืองเล็กๆในแคว้นซูดาน ที่อยู่ใต้การปกครองของอียิปต์แต่ในนามในขณะนั้น อังกฤษและฝรั่งเศสได้แข่งขันกันขยายอาณานิคมในทวีปแอฟริกาจนสามารถยึดดินแดนต่างๆไว้ได้ เช่น ทางใต้ อังกฤษยึดได้เคปโคโลนี นาทาล โรดีเชีย และยูกันดา ปัจจุบันคือ แอฟริกาใต้ บอตสวานา ซิมบับเว แซมเบีย และส่งทหารเข้ายึดครองอียิปต์ไว้ตั้งแต่ พ.ศ. 2425 ส่วนฝรั่งเศสยึดดินแดนทางภาคตะวันตก ปัจจุบันได้แก่เซเนกัล มาลี ไนเจอร์ และขยายอาณาเขตเข้าไปในแอฟริกาตะวันตกที่ต่อมาเรียกว่าเฟรนช์เวสต์แอฟริกา นอกจากนี้ยังยึดได้ส่วนหนึ่งของแคว้นคองโกที่เรียกว่าเฟรนช์คองโก

มูลเหตุ

ทั้งสองประเทศได้พยายามทุกวิถีทางในการที่จะเข้าควบคุมลุ่มแม่น้ำไนล์ตอนบนและหาหนทางเชื่อมโยงอาณานิคมของตนที่กระจัดกระจายให้ติดต่อกัน เป็นผืนเดียว จุดมุ่งหมายที่สำคัญของอังกฤษคือจะต้องสร้างทางรถไฟจากเคปโคโลนีไปจนถึงกรุงไคโรในอียิปต์ เพื่อเชื่อมโยงแคว้นยูกันดาให้ติดต่อกับอียิปต์ ส่วนฝรั่งเศสก็พยายามขยายตัวจากเซเนกัลผ่านภาคกลางของทวีปแอฟริกาไปจนถึงแคว้นซูดานซึ่งเป็นที่ตั้งของเมืองฟาโชดาและหาทางออกสู่ทะเลแดง นโยบายขยายอำนาจดังกล่าวทำให้กองทัพของทั้งสองประเทศต้องไปเผชิญหน้ากันที่เมืองฟาโชดาในซูดาน

อังกฤษเกรงว่าฝรั่งเศสจะเข้าไปควบคุมแม่น้ำไนล์ตอนบน และทำเขื่อนกั้นแม่น้ำไนล์ซึ่งจะเป็นอุปสรรคต่อการชลประทานของอียิปต์ซึ่งอยู่ใต้การยึดครองของอังกฤษในขณะนั้น กองทัพของอังกฤษและฝรั่งเศสจึงเผชิญหน้ากันที่เมืองฟาโชดา ต่างฝ่ายต่างไม่ยอมถอนทัพออกจากเมือง ฝรั่งเศสอ้างว่าเป็นฝ่ายมีชัยเพราะยึดเมืองฟาโชดาได้ก่อน

ยุติเหตุการณ์

ระหว่างนั้น ภายในประเทศฝรั่งเศสกำลังเผชิญปัญหาเหตุการณ์เรื่องเดรย์ฟุส ฝรั่งเศสเกรงว่ากรณีพิพาทดังกล่าวจะขยายตัวเป็นสงครามใหญ่ และไม่แน่ใจว่าในกรณีดังกล่าวรัสเซียซึ่งเป็นพันธมิตรของตนจะให้ความสนับสนุนฝรั่งเศส อนึ่ง ฝรั่งเศสต้องการเอาใจอังกฤษไว้เพื่อให้อังกฤษสนับสนุนฝรั่งเศสในการต่อต้านเยอรมนีซึ่งเป็นศัตรูของตน ในวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441 ฝรั่งเศสจึงถอนทัพออกจากเมืองฟาโชดา ทั้งอังกฤษและฝรั่งเศสก็สามารถแก้ไขกรณีพิพาทดังกล่าวได้โดยสันติ

อ้างอิง

• เพ็ญศรี ดุ๊ก สารานุกรมประวัติศาสตร์ยุโรปฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม E-F