โยโดะ โดโนะ

โยโดะ โดโนะ (ญี่ปุ่น: 淀殿 โรมาจิ: Yodo dono; ค.ศ. 1569 — 4 มิถุนายน ค.ศ. 1615) เป็นสตรีที่ทรงอำนาจในญี่ปุ่นยุคอะซุชิโมะโมะยะมะ ในฐานะหลานสาวของ โอดะ โนะบุนะงะ ภรรยาน้อยของโทะโยะโตะมิ ฮิเดะโยะชิ และเป็นผู้นำในการต่อต้านการปกครองของรัฐบาลโชกุนโทะกุงะวะในช่วงแรก

โยโดะ โดโนะ
โยโดะ โดโนะ
เกิด	ค.ศ. 1569 ปราสาทโอดานิ ชาจะ
ถึงแก่กรรม	4 มิถุนายน ค.ศ. 1615 ปราสาทโอซากะ
สามี	โทโยโตมิ ฮิเดโยชิ
บุตร-ธิดา	โทโยโตมิ ฮิเดโยริ
บิดา	อาไซ นางามาซะ
บิดาบุญธรรม	ชิบาตะ คัตสึอิเอะ
มารดา	โออิจิ
พี่น้อง	มันฟูกูมารุ (พี่ชายต่างมารดา) โอฮัตสึ (น้องสาวร่วมมารดา) โอเอโยะ (น้องสาวร่วมมารดา)
ความสัมพันธ์	โอดะ โนบูนางะ (ลุง)

ช่วงชีวิตวัยเยาว์

โยโดะ โดโนะ ถือกำเนิดขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1569 มีชื่อว่า ชาจะ (ญี่ปุ่น: 茶々 โรมาจิ: Chacha) เป็นธิดาคนโตสุดของอาไซ นางามาซะ (ญี่ปุ่น: 浅井長政 โรมาจิ: Azai Nagamasa) ไดเมียวแห่งแคว้นโอมิ (ญี่ปุ่น: 近江 โรมาจิ: Ōmi) ซึ่งเกิดกับนางโออิจิ (ญี่ปุ่น: お市 โรมาจิ: Ōichi) ผู้ซึ่งเป็นน้องสาวของ โอดะ โนะบุนะงะ ที่ปราสาทโอะดะนิ (ญี่ปุ่น: 小谷城 โรมาจิ: Odani-jō) ริมทะเลสาบบิวะ จังหวัดชิงะในปัจจุบัน อันเป็นฐานที่มั่นของตระกูลอะซะอิ ชะจะมีน้องสาวมารดาเดียวกันอยู่อีกสองคน ได้แก่ โอฮะซึ หรือ ฮะซึ (ญี่ปุ่น: 初 โรมาจิ: Hatsu) และน้องสาวคนสุดท้องคือ โก (ญี่ปุ่น: 江 โรมาจิ: Gō) หรือ โอเอะโยะ รวมทั้งมีพี่ชายต่างมารดาคือ มันฟุกุมะรุ (ญี่ปุ่น: 万福丸 โรมาจิ: Manfuku-maru)

ในค.ศ. 1570 โนะบุนะงะได้ประกาศสงครามกับตระกูลอะซะกุระ (ญี่ปุ่น: 朝倉 โรมาจิ: Asakura) ซึ่งเป็นไดเมียวแห่งแคว้นเอะจิเซ็ง ตระกูลอะซะกุระและตระกูลอะซะอิเป็นพันธมิตรกันมาเนิ่นนาน โนะบุนะงะคาดหวังให้นางโออิจิเกลี้ยกล่อมให้สามีของนางเข้าฝ่ายของตนในสงครามครั้งนี้ แต่ด้วยความกดดันจากคนในตระกูลอะซะอิ นะงะมะซะจำต้องเห็นแก่พันธมิตรกับตระกูลอะซะกุระ ร่วมมือกันต้านการขยายอำนาจของโนะบุนะงะ ทัพของสองตระกูลพ่ายแพ้ต่อทัพของโอดะในยุทธการที่อะเนะงะวะ (姉川の戦い) ในค.ศ. 1573 ทัพของโนะบุนะงะได้เข้าล้อมปราสาทโอะดะนิ เมื่อเห็นว่าตนกำลังจะพ่ายแพ้ นะงะมะซะจึงส่งภรรยาของตนคือนางโออิจิ และบุตรสาวทั้งสามให้แก่โนะบุนะงะ จนกระทั่งปราสาทโอะดะนิถูกเผาทำลายลง นะงะมะซะจึงกระทำการเซ็ปปุกุเสียชีวิตไปพร้อมกับบุตรชายคือมันฟุกุ-มะรุ

ชะจะจึงต้องสูญเสียบิดาไปตั้งแต่อายุสี่ปี จากนั้นมาชะจะรวมทั้งนางอิจิและน้องสาวอีกสองคนอยู่ภายใต้ความดูแลของโอดะ โนะบุนะงะ จนกระทั่งโนะบุนะงะถูกลอบสังหารในค.ศ. 1582 ฮะชิบะ ฮิเดะโยะชิ (羽柴秀吉) ขุนพลคนสำคัญของโนะบุนะงะพยายามตั้งตนเป็นใหญ่ ทำให้นางอิจิตัดสินใจที่จะสมรสใหม่กับ ชิบะตะ คะซึอิเอะ (柴田勝家) ขุนพลคนสำคัญอีกคนหนึ่งเพื่อคานอำนาจ ชะจะจึงย้ายไปอาศัยอยู่ที่ปราสาทคิตะโนะโช (北圧城) ในแคว้นเอะจิเซ็ง จังหวัดฟุกุอิในปัจจุบัน ร่วมกับบิดาเลี้ยงคือชิบะตะ คะซึอิเอะ ในค.ศ. 1583 ฮิเดะโยะชินำทัพเข้าบุกแคว้นเอะจิเซ็ง สามารถเอาชนะทัพของคะซึอิเอะได้ในยุทธการชิซุงะตะเกะ (賤ヶ岳の戦い) และเข้ายึดปราสาทคิตะโนะโช คะซึอิเอะกระทำการเซ็ปปุกุเสียชีวิต นางอิจิผู้เป็นมารดาได้ส่งตัวบุตรสาวทั้งสามของตนให้แก่ฮิเดะโยะชิ แล้วจึงเสียชีวิตไปพร้อมกับปราสาทที่ลุกไหม้ทลายลงมา ชะจะจึงสูญเสียมารดาไปอีกคนเมื่ออายุสิบสี่ปี

ภรรยาน้อยของฮิเดะโยะชิ

ชะจะและน้องสาวอีกสองคนจึงเข้าเป็นบุตรสาวบุญธรรมของฮะชิบะ ฮิเดะโยะชิ ซึ่งต่อมาได้รับแต่งตั้งให้เป็นคัมปะกุ (関白) เปลี่ยนชื่อเป็น โทะโยะโตะมิ ฮิเดะโยะชิ (豊臣秀吉) อาศัยอยู่ที่ปราสาทโอซะกะ ร่วมกับบุตรสาวของเชลยสงครามและข้ารับใช้ต่างๆ ซึ่งล้วนถูกส่งมารับใช้ฮิเดะโยะชิทั้งสิ้น ชะจะได้ชื่อว่าสืบทอดความงามมาจากมารดาของตนคือนางอิจิ ในค.ศ. 1588 เมื่ออายุสิบเก้าปี ฮิเดะโยะชิจึงได้รับนางชะจะบุตรสาวบุญธรรมของตนมาเป็นภรรยาน้อย ชะจะจึงต้องตกเป็นภรรยาน้อยของบิดาเลี้ยงซึ่งมีอายุมากกว่าตนเองถึงสามสิบสองปี ในค.ศ. 1589 ชะจะได้ให้กำเนิดบุตรชายคนแรกให้แก่ฮิเดะโยะชิ มีชื่อว่า ซึรุมะซึ (鶴松) ฮิเดะโยะชิจึงตอบแทนโดยการสร้างปราสาทริมแม่น้ำโยะโดะใกล้กับเมืองเกียวโต มีชื่อว่า ปราสาทโยะโดะให้เป็นรางวัล อันเป็นที่มาของชื่อ โยะโดะ โดะโนะ (淀殿) แปลว่า นางแห่งปราสาทโยะโดะ

แต่ทว่าซึรุมะซึบุตรชายคนแรกได้เสียชีวิตลงในค.ศ. 1591 ด้วยความเศร้าโศกเสียใจ ฮิเดะโยะชิจึงสละตำแหน่งคัมปะกุให้แก่หลานชายของตนคือ โทะโยะโตะมิ ฮิเดะซึงุ (豊臣秀次) ส่วนตนเองนั้นดำรงตำแหน่งเป็นไทโค (太閤) หรือผู้สำเร็จราชการที่สละตำแหน่งแล้ว ในค.ศ. 1593 ช่วงการรุกรานเกาหลีของญี่ปุ่น (พ.ศ. 2135-2141) โยะโดะโดะโนะได้ติดตามไทโคฮิเดะโยะชิผู้เป็นสามีซึ่งไปบัญชาการรบที่เมืองฟุกุโอะกะ จนให้กำเนิดบุตรชายอีกคนหนึ่งชื่อว่า ฮิโระอิมะรุ (拾丸) ฮิเดะโยะชิจึงสั่งเนรเทศและบังคับให้ฮิเดะซึงุหลานชายกระทำการเซ็ปปุกุเสียชีวิต และแต่งตั้งฮิโระอิมะรุให้เป็นทายาทของตนแทน ในค.ศ. 1595 ฮิเดะโยะได้ส่งโอเอะโยะ น้องสาวของโยะโดะโดะโนะ ไปสมรสกับโทะกุงะวะ ฮิเดะตะดะ ทายาทของโทะกุงะวะ อิเอะยะซุ โดยได้ทิ้งบุตรสาวของตนกับสามีคนเก่าไว้ ชื่อว่า โทะโยะโตะมิ ซะดะโกะ (豊臣完子) โยะโดะโดะโนะจึงรับหลานสาวของตนเองมาเป็นบุตรบุญธรรม

มารดาของฮิเดะโยะริ

ฮิโระอิมะรุประกอบพิธีเง็มปุกุ มีชื่อว่า โทะโยะโตะมิ ฮิเดะโยะริ (豊臣秀頼) ฮิเดะโยะชิผู้เป็นบิดาได้พยายามทุกวิถีทางที่จะรักษาอำนาจของบุตรชายของตนที่อายุยังน้อย แต่เมื่อฮิเดะโยะชิถึงแก่อสัญกรรมในค.ศ. 1598 ไดเมียวแคว้นใหญ่ทั้งหลายอันเป็นสมาชิกของโงะไทโร (五大老) โดยเฉพาะโทะกุงะวะอิเอะยะซุ คอยจะหาช่องทางที่จะตั้งตนขึ้นมามีอำนาจแทนตระกูลโทะโยะโตะมิ นี่เป็นจุดเริ่มต้นชีวิตทางการเมืองของนางโยะโดะโดะโนะ ในฐานะมารดาของโทะโยะโตะมิ ฮิเดะโยะริ โยะโดะโดะโนะได้กระทำทุกทางเพื่อที่จะรักษาอำนาจของบุตรชายตน ในขั้นแรกนางได้ร่วมมือกับอิชิดะ มึซึนะริ (石田三成) ในการต่อต้านอำนาจของอิเอะยะซุ จนกระทั่งความพ่ายแพ้ที่ยุทธการเซะกิงะฮะระ (関ヶ原の戦い) ในค.ศ. 1600 ทำให้ตระกูลโทะโยะโตะมิต้องตกอยู่ภายใต้อำนาจของตระกูลโทะกุงะวะ ฮิเดะโยะริถูกลดขั้นลงเป็นเพียงไดเมียวภายใต้การปกครองของโทะกุงะวะ

หลังจากยุทธการเซกิงะฮะระ อิเอะยะซุได้แต่งตั้งให้ โอโนะ ฮะรุนะงะ (大野治長) ซึ่งเป็นบุตรชายของนางโอกุระเกียว-โนะ-ซึโบะเนะ (大蔵卿局) ข้ารับใช้คนสนิทของนางโยะโดะ ให้เป็นผู้ปกครองปราสาทโอซะกะ นางโยะโดะร่วมกับโอโนะฮะรุนะงะได้ดำเนินการอย่างเงียบๆหากำลังสนับสนุนในการยึดอำนาจคืนจากตระกูลโทะกุงะวะ ในค.ศ. 1604 ด้วยเหตุผลทางการเมือง ฮิเดะโยะริจำต้องสมรสกับนางเซ็งฮิเมะ (千姫) บุตรสาวของโทะกุงะวะ อิเดะตะดะ กับนางโอเอะโยะ โดยที่นางโอเอะโยะเดินทางร่วมขบวนจากเมืองเอะโดะมาส่งบุตรสาวของตนที่โอซะกะ ทำให้สามพี่น้องตระกูลอะซะอิได้อยู่พร้อมหน้ากันอีกครั้ง เป็นครั้งสุดท้าย

การล้อมปราสาทโอซะกะ

นางโยะโดะพร้อมทั้งฮิเดะโยะริบุตรชายต้องตกอยู่ภายใต้อำนาจของตระกูลโทะกุงะวะ แต่ไดเมียวและประชาชนในภาคตะวันตกของญี่ปุ่นส่วนใหญ่ยังให้การสนับสนุนตระกูลโทะโยะโตะมิอยู่ จนกระทั่งในฤดูหนาวค.ศ. 1614 ฮิเดะโยะริได้ให้เงินสนับสนุนการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดโฮโก (方広寺) ในเมืองเกียวโต รวมทั้งได้สร้างระฆัง แต่ทว่าข้อความที่จารึกลงไปบนระฆังนั้นมีความหมายไปในทางสาปแช่งอิเอะยะซุ และนางโยะโดะร่วมกับโอโนะฮะรุนะงะ ได้ประกาศรวบรวมไพร่พลและไดเมียวต่างๆที่ยังจงรักภักดีต่อตระกูลโทะโยะโตะมิ มากอบกู้อำนาจคืนให้แก่โทะโยะโตะมิ ฮิเดะโยะริ ที่สำคัญที่สุดคือ ซะนะดะ ยุกิมุระ (真田幸村) ขุนพลผู้มีความสามารถ อิเอะยะซุจึงนำทัพมาทำการล้อมปราสาทโอซะกะ แต่ด้วยการนำของยุกิมุระทำให้กองทัพฝ่ายโทะกุงะวะไม่สามารถหักเอาปราสาทโอซะกะได้ จนนำไปสู่การเจรจาสงบศึกชั่วคราว

ในฤดูร้อนปีถัดมาค.ศ. 1615 ทั้งสองฝ่ายไม่พอใจสัญญาสงบศึกจึงเปิดฉากสงครามขึ้นอีกครั้ง คราวนี้ฝ่ายโทะกุงะวะได้ชัยชนะและเข้ายึดปราสาทโอซะกะได้ ขุนพลซะนะดะ ยุกิมุระ และโอโนะ ฮะรุนะงะ สิ้นชีวิตที่รบ นางโยะโดะกระทำการเซ็ปปุกุเสียชีวิตไปเช่นเดียวกับบุตรชายคือฮิเดะโยะริ เป็นสตรีเพียงไม่กี่คนในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นซึ่งเสียชีวิตด้วยวิธีนี้ ส่วนบุตรชายอายุแปดขวบของฮิเดะโยะริ คือ คุนิมะซึ (国松) ถูกจับเป็นเชลยและประหารชีวิตที่เมืองเกียวโต ในขณะที่บุตรสาวของฮิเดะโยะริคือ นะอะ-อิเมะ ได้รับการไว้ชีวิตบวชเป็นชีอยู่ที่เมืองคะมะกุระ

หลังจากเสียชีวิตไปแล้วนางโยะโดะ โดะโนะ ได้รับการบวชเป็นชี มีชื่อว่า ไดโก-อิน (大広院)

บรรณานุกรม

• Hickman, Money L., John T. Carpenter and Bruce A. Coats. (2002). Japan's Golden Age: Momoyama. New Haven: Yale University Press. 10-ISBN 0-300-09407-8; 13-ISBN 978-0-300-09407-7; OCLC 34564921

แหล่งข้อมูลอื่น

• Sengoku Expo: biography