ควอเลีย

ควอเลีย (อังกฤษ: qualia, เอกพจน์ quale) เป็นคำในปรัชญาที่ใช้เรียกประสบการณ์แห่งการรับรู้ซึ่งเป็นอัตวิสัยจิตวิสัย คำนี้มาจากคำละตินซึ่งหมายความว่า “ลักษณะอย่างไร” หรือ “ชนิดไหน” ตัวอย่างของควอเลียคือความรู้สึกปวดหัว รสชาติของไวน์ และสีแดงของท้องฟ้าในยามเย็นที่บุคคลรู้สึกรับรู้

แดเนียว เดนเน็ทท์ (เกิด ค.ศ. 1942) คนอเมริกันผู้เป็นนักปรัชญาและนักวิทยาการรับรู้ (อังกฤษ: cognitive scientist) ได้ประพันธ์เกี่ยวกับคำว่าควอเลียไว้ว่า

“เป็นคำที่ไม่คุ้นเคย แม้ว่าจะหมายถึงสิ่งหนึ่งที่เรามีความคุ้นเคยมากที่สุด คือ แบบอย่างต่าง ๆ ที่สิ่งต่าง ๆ ปรากฏกับเรา”

เออร์วิน ชโรดิงเกอร์ (ค.ศ. 1887-1961) ผู้เป็นนักฟิสิกส์ที่มีชื่อเสียง กล่าวคำที่คัดค้านนักวัตถุนิยมไว้ว่า

“ทฤษฎีคลื่นแสงที่เป็นปรวิสัย (อังกฤษ: objective) ของฟิสิกส์ ไม่สามารถอธิบายความรู้สึกในการรับรู้สีได้. นักวิทยาศาสตร์กายภาพสามารถที่จะอธิบายความรู้สึกในการรับรู้สีได้หรือไม่ ถ้าเขามีความรู้มากกว่าที่มีอยู่ในปัจจุบันนี้เกี่ยวกับระบบการทำงานของเรตินา และระบบการปฏิบัติงานของประสาทที่ต่อเนื่องจากเรตินาในเส้นประสาทตาและในสมอง ? ข้าพเจ้าคิดว่าไม่สามารถ”

ความสำคัญของควอเลียในจิตปรัชญา (อังกฤษ: philosophy of mind) มากจากประเด็นว่า ควอเลียปรากฏเป็นปัญหาสำคัญต่อคำอธิบายปัญหากายจิต (อังกฤษ: mind-body problem) ของนักวัตถุนิยม แต่ว่า การอภิปรายถึงความสำคัญของควอเลียโดยมากเป็นไปตามคำนิยามของควอเลียที่นักอภิปรายใช้ และนักปรัชญาบางพวกก็ให้ความสำคัญ บางพวกก็ปฏิเสธ ซึ่งความมีอยู่จริง ๆ ของลักษณะเฉพาะบางอย่างของควอเลีย เพราะฉะนั้น ความเป็นไปและความมีอยู่จริง ๆ ของควอเลีย เป็นเรื่องที่ยังถกเถียงกันอยู่

หมายเหตุ

1. "Dennett, D. ''Quining Qualia''". Ase.tufts.edu. 1985-11-21. สืบค้นเมื่อ 2010-12-03.
2. Schrödinger, Erwin (2001). What is life? : the physical aspects of the living cell (Repr. ed.). Cambridge [u.a.]: Cambridge Univ. Press. ISBN 0521427088.

อ้างอิง

• Online papers on qualia 2007-03-19 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, by various authors, compiled by David Chalmers

• Absent Qualia, Dancing Qualia, Fading Qualia, by David Chalmers
• "Field Guide to the Philosophy of Mind"
  • The Knowledge Argument 2012-12-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, by Torin Alter
  • Qualia Realism. 2012-12-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, by William Robinson.
• Qualia! (Now Showing at a Theatre Near You), by Eric Lormand. A response to Dennett.
• Quining Qualia, by Daniel Dennett
• The Stanford Encyclopedia of Philosophy:
  • Inverted Qualia, by Alex Byrne.
  • Qualia, by Michael Tye.
  • Qualia: The Knowledge Argument, by Martine Nida-Rümelin.
• Three Laws of Qualia 2011-11-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, by Ramachandran and Hirstein (biological perspective).
• Mind (qualia and the sensation of time) by Richard Gregory