นครระดับจังหวัด

นครระดับจังหวัด (จีน: 地级市) หรือเดิมเรียกว่า นครภายใต้การปกครองของมณฑล (จีน: 省辖市) (ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1949 ถึง ค.ศ. 1983) เป็นเขตการปกครองของสาธารณรัฐประชาชนจีน ระดับเล็กลงมาจากมณฑล และใหญ่กว่าอำเภอ นครระดับจังหวัดเป็นเขตการปกครองระดับที่สองของในโครงสร้างการปกครองของประเทศจีน เทียบเท่ากับจังหวัด, แอมัก (จังหวัดของมองโกเลียใน), และจังหวัดปกครองตนเอง ตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1980 เป็นต้นมา จังหวัดส่วนมากของประเทศจีนได้เปลี่ยนฐานะเป็นนครระดับจังหวัด

นครระดับจังหวัด
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวย่อ	地级市
อักษรจีนตัวเต็ม	地級市
ความหมายตามตัวอักษร	นครระดับภูมิภาค
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน พินอิน Dìjíshì ภาษาแคะ อักษรโรมัน thi-kip-sṳ: ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง dei6 kap1 si5
ชื่อภาษาทิเบต
อักษรทิเบต	ས་ཁུལ་རིམ་པ་གྲོང་ཁྱེར།
การถอดเสียง ระบบไวลี sa khul rim pa drong khyer พินอินทิเบต Sakü Rimba Chongkyêr
ชื่อภาษาอุยกูร์
ภาษาอุยกูร์	ۋىلايەت دەرىجىلىك شەھەر
การถอดเสียง อักษรละติน Wilayet Derijilik Sheher

ป้ายบอกระยะทางไป "เขตเมืองหวงฉือ" (黄石市区) แทนที่จะเขียนแต่ "หวงฉือ" (黄石) เป็นการเขียนเพื่อแยกความแตกต่าง เนื่องจากป้ายนี้ตั้งอยู่ภายในจังหวัดหวงฉือแล้ว (ทันทีที่เข้าสู่อำเภอหยางซิน จังหวัดหวงฉือ หลังจากที่เดินทางมาจากจังหวัดเสียนหนิง จังหวัดที่อยู่ข้างเคียง) แต่ยังห่างจากตัวเมืองฮวงฉืออีก 100 กิโลเมตร (62 ไมล์)

นครระดับจังหวัดมักจะไม่ใช่ "เมือง" ในความรู้สึกตามความเป็นจริง (กล่าวคือ ไม่ได้เป็นเมืองที่มีพื้นที่ต่อเนื่องขนาดใหญ่) แต่เป็นการประกอบเขตการปกครองหลายแห่งเข้าด้วยกัน ได้แก่ พื้นที่ใจกลางเมือง (เมืองในความเป็นจริง ซึ่งมักมีชื่อเดียวกันกับชื่อของนครระดับจังหวัด) และพื้นที่ชนบทขนาดใหญ่ที่ล้อมรอบใจกลางเมือง ซึ่งประกอบไปด้วยเมืองขนาดเล็กหลายแห่ง ตำบล และหมู่บ้าน นครระดับจังหวัดในประเทศจีนที่มีขนาดใหญ่มีพื้นที่ที่ห่างไกลถึง 100 กิโลเมตร (62 ไมล์)

นครระดับจังหวัดประกอบไปด้วยอำเภอ นครระดับอำเภอ และเขตการปกครองย่อยอื่น ๆ เป็นผลมาจากความจริงที่ว่า เขตการปกครองที่เรียกว่าจังหวัดแต่ก่อนหลายแห่ง ได้ถูกแทนที่ให้เรียกเป็นนครระดับจังหวัดแทน แต่ในพื้นที่นั้นก็ยังคงประกอบไปด้วยเมือง เมืองขนาดเล็ก และพื้นที่ชนบทอยู่ เพื่อลดความสบสนของนครระดับจังหวัดกับพื้นที่เขตเมืองจริง ๆ ในประเทศจีน จะใช้คำว่า 市区 shìqū (ฉีชู) ซึ่งหมายถึง "เขตเมือง"

นครระดับจังหวัดแห่งแรกก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1983 หลังจากนั้นกว่าสองทศวรรษ นครระดับจังหวัดก็ได้ก่อตั้งขึ้นแทนที่จังหวัดเป็นจำนวนมาก และยังคงเป็นเช่นนี้เรื่อยไป

เกือบทุกมณฑลจะมีนครระดับจังหวัดเป็นเขตปกครองย่อยแทนจังหวัดทั้งมณฑล หรือเกือบทั้งมณฑล ในบรรดา 22 มณฑล และ 5 เขตปกครองตนเองของสาธารณรัฐประชาชนจีน มีเพียง 9 มณฑล (อันได้แก่ มณฑลยูนนาน มณฑลกุ้ยโจว มณฑลชิงไห่ มณฑลเฮย์หลงเจียง มณฑลเสฉวน มณฑลกานซู่ มณฑลจี๋หลิน มณฑลหูเป่ย์ และมณฑลหูหนาน) และ 3 เขตปกครองตนเอง (อันได้แก่ เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ เขตปกครองตนเองทิเบต และเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน) เท่านั้นที่มีเขตการปกครองระดับที่สองที่ไม่ใช่นครระดับจังหวัดจำนวนไม่กี่แห่ง

เกณฑ์ในการแต่งตั้งจังหวัดให้เป็นนครระดับจังหวัด มีดังต่อไปนี้

• พื้นที่ใจกลางเมืองมีประชากรที่ไม่เป็นเกษตรกรจำนวน 250,000 คนขึ้นไป
• มีมูลค่าการผลิตภาคอุตสาหกรรม 200,000,000 หยวน (32 ล้านดอลลาร์สหรัฐ)
• มีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศร้อยละ 35 ขึ้นไป

มีนครระดับจังหวัด 15 แห่งที่ได้รับอนุญาตให้อยู่ในสถานะนครระดับกิ่งมณฑล ซึ่งจะได้รับสิทธิ์ในการปกครองตนเองมากขึ้น ฉือเจียจวงและเจิ้งโจวเป็นนครระดับจังหวัดที่ใหญ่ที่สุดที่มีประชากรเข้าใกล้หรือเกินกว่านครระดับกิ่งมณฑลบางแห่ง และยังมีนครระดับกิ่งจังหวัด ซึ่งเป็นนครระดับอำเภอที่มีอำนาจเกือบเทียบเท่านครระดับจังหวัด

การจำแนกประเภท

นครระดับจังหวัดมีทั้งหมด 3 ประเภท ได้แก่

• นครระดับจังหวัดปกติ ซึ่งแบ่งการปกครองออกเป็นอำเภอ นครระดับอำเภอ และเขต
• นครระดับจังหวัดที่มีเฉพาะเขต ซึ่งแบ่งการปกครองออกเป็นเขตเพียงอย่างเดียว
  • ปัจจุบันมีเพียงนคร 13 แห่ง ที่จัดอยู่ในประเภทนี้ ได้แก่ เอ้อโจว, ฝัวชาน, กว่างโจว, ไหโข่ว, คาราไม, หนานจิง , ซันชา , ซานย่า, เชินเจิ้น, อูไห่, อู่ฮั่น, เซี่ยเหมิน, จูไห่
• นครระดับจังหวัดที่ไม่มีเขตการปกครองระดับอำเภอ เป็นนครที่ไม่มีการปกครองระดับอำเภอใด ๆ อยู่เลย ทั้งอำเภอ นครระดับอำเภอ หรือเขต
  • ปัจจุบันมีเพียงนคร 4 แห่ง ที่จัดอยู่ในประเภทนี้ ได้แก่ ตานโจว, ตงกว่าน, เจียยฺวี่กวาน, จงชาน

อ้างอิง

1. China's Political System