สงครามช้างเผือก

สงครามพม่า-สยามใน พ.ศ. 2106 - 2107 หรือ สงครามช้างเผือก เป็นสงครามระหว่างราชวงศ์ตองอูแห่งประเทศพม่ากับอาณาจักรอยุธยาแห่งประเทศสยาม เป็นสงครามี่สองในช่วง 20 ปีที่พม่ากับสยามสู้รบกับจนถึงศตวรรษที่ 19 สาเหตุของสงครามมาจากพระเจ้าบุเรงนองบังคับให้อาณาจักรอยุธยาสวามิภักดิ์ต่อการปกครองของพระองค์ ในแผนที่จะสร้างจักรวรรดิที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยมีมาในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หลังพระเจ้าบุเรงนองครองราชย์ 13 ปี จึงมีการโจมตีสยามครั้งที่สอง โดยครั้งแรกทำสำเร็จหลังการล้อมเมืองพระนครศรีอยุธยา สยามกลายเป็นรัฐบริวารของราชวงศ์ตองอูจนถึงการก่อกบฎ พ.ศ. 2111 ที่อยุธยาได้รับเอกราชในช่วงสั้น ๆ

สงครามช้างเผือก
เป็นส่วนหนึ่งของ สงครามพม่า–สยาม
ทหารที่สู้กันบนช้างศึกในสงครามระหว่างสงครามพม่า–สยามตอนปลาย มีการอ้างว่า ช้างเผือกศึกเฉกเช่นตัวนี้ เป็น เหตุแห่งสงคราม พ.ศ. 2106 - 2107
วันที่ พ.ศ. 2106 - 2107 สถานที่ อยุธยา, พิษณุโลก, สุโขทัย ผลลัพธ์ พม่าชนะ อยุธยาตกเป็นเมืองประเทศราชของพม่า
คู่ขัดแย้ง
อาณาจักรอยุธยา (สยาม)	ราชวงศ์ตองอู (พม่า) รัฐไทยที่พม่าครอบครอง ได้แก่: รัฐบริวารล้านนา รัฐบริวารสุโขทัย
ผู้บัญชาการหรือผู้นำ
สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ (เชลย) พระราเมศวร (เชลย) สมเด็จพระมหินทราธิราช พระยาจักรี (เชลย) พระยาสุนทรสงคราม (เชลย)	พระเจ้าบุเรงนอง สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช พระเจ้าตะโดเมงสอแห่งอังวะ พญาทะละ
กองทัพ
กองทัพหลวง ทหารรับจ้างชาวโปรตุเกส	กองทัพอาณาจักรพม่า
กำลัง
ไม่ทราบ	หลักฐานพม่า: ชายมากกว่า 60,000 คน, ม้า 2400 ตัว, ช้าง 360 เชือก และกองทัพจากล้านนา หลักฐานไทย: ชายมากกว่า 120,000 คน
กำลังพลสูญเสีย
ไม่ทราบ	ไม่ทราบ

บทนำ

หลังจากก่อสงครามกับราชวงศ์ตองอู สมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงรับสั่งสร้างป้อมที่เมืองหลวงเพื่อรับการโจมตีจากพม่าในภายหลัง สงครามพระเจ้าตะเบ็งชเวตี้สิ้นสุดลงที่สยามชนะในด้านการป้องกันและยังคงความเป็นเอกราช อย่างไรก็ตาม ความทะเยอทะยานในเรื่องดินแดนของพระเจ้าบุเรงนองกระตุ้นให้สมเด็จพระมหาจักรพรรดิเตรียมตัวสำหรับศึดครั้งถัดไป ได้แก่ เกณฑ์ผู้ชายทุกคนไปรบ เตรียมกำลังและทรัพยากรไว้สำหรับสงครามขนาดใหญ่ และ ช้างเผือก 7 เชือกเพื่อความเป็นสิริมงคล

ในขณะเดียวกัน การโจมตีที่เมืองเชียงใหม่กับอาณาจักรล้านนาในบริเวณใกล้เคียงของพระเจ้าบุเรงนองประสบความสำเร็จใน พ.ศ. 2099 ทำให้พระองค์ได้สมญานามว่า "ผู้ชนะสิบทิศ" และทำให้อาณาจักรของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิเผชิญกับดินแดนศัตรูในทิศเหนือและตะวันตก

ความขัดแย้ง

การโจมตีภายใน

ด้วยอำนาจและอิทธิพลของพระเจ้าบุเรงนองที่สูงขึ้น พระองค์จึงสั่งช้างเผือก 2 เชือกจากสมเด็จพระมหาจักรพรรดิไปเป็นบรรณาการของราชวงศ์ตองอู แต่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิปฏิเสธ ทำให้พระองค์นำทัพมาโจมตีอาณาอยุธยาครั้งที่สอง พระเจ้าบุเรงนองทรงคุ้นเคยพื้นที่สยามดีเพราะเคยนำทัพไปพร้อมกับพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ เข้าประเทศสยามผ่านบริเวณด่านเจดีย์สามองค์ในจังหวัดกาญจนบุรีปัจจุบัน ส่วนกองทัพแยกเข้าทางด่านแม่ละเมาในจังหวัดตากปัจจุบัน

กองทัพของพระเจ้าบุเรงนองมีชาย 60,000 คน, ม้า 2400 ตัว, ช้าง 360 เชือก และกองทัพจากล้านนา กองทัพเหล่านี้เดนขบวนไปที่เมืองหลวงอยุธยา แต่เดินทางถึงเมืองพิษณุโลกก่อน สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช ผู้ว่าพิษณุโลก เผชิญกับกองทัพขนาดใหญ่ เป็นต้นเหตุทรยศสยามและลงนามสันถวไมตรีกับพระเจ้าบุเรงนอง ทำให้กองทัพของพระองค์ใหญ่กว่าเดิม

ต่อมา กองทัพพม่าเดินทางไปถึงอาณาจักรสุโขทัย ซึ่งอยู่ในช่วงเสื่อมโทรม อยู่ภายใต้อำนาจของอยุธยาในฐานะรัฐบริวารเป็นเวลากว่า 200 ปี พวกเขารู้ว่าไม่มีหวังในการปกป้องอาณาจักรของตน จึงแสดงความจงรักภักดีต่อพระเจ้าบุเรงนองแทนใน พ.ศ. 2106

กองทัพของพระเจ้าบุเรงนองสามารถยึดอำเภอสวรรคโลกและจังหวัดพิจิตรได้โดยไม่มีความลำบาก แล้วเดินทางไปยังอยุธยาอย่างเต็มตัว

การล้อมอยุธยาและสงบศึก

กองทัพพระเจ้าบุเรงนองเดินทัพมาที่อยุธยา โดยพวกเขารอที่ป้อมสยามริมอ่าวเป็นเวลาหลายสัปดาห์ ได้รับอนุเคาระห์จากเรือรบ 3 ลำกับกองปืนใหญ่โปรตุเกสที่ท่าเรือ ฝ่ายรุกจึงยึดเรือและกองปืนใหญ่ของโปรตุเกส และทำลายป้อมสยามในวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2107

ด้วยกองทัพใหม่ 60,000 คนรวมกับทหารจากพิษณุโลก พระเจ้าบุเรงนองเดินทางถึงกำแพงเมืองอยุธยา ใช้ปืนใหญ่ยิงกระหน่ำ แต่กำแพงไม่พังทลาย ทำให้ฝ่ายพม่าไม่สามารถยึดเมืองอยุธยาได้ แต่สั่งให้กษัตริย์สยามออกมาจากเมืองพร้อมธงขาว เพื่อเจรจาสันติภาพ เมื่อเห็นว่าราษฎรของพระองค์ไม่สามารถต้านทางได้นานกว่านี้ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงเจรจาสันติภาพ แต่ต้องแลกด้วยสิ่งที่มีค่าอย่างมาก

ในข้อแลกเปลี่ยนสำหรับล่าถอยของกองทัพพม่า พระเจ้าบุเรงนองนำตัวเจ้าชายราเมศวร (พระราชโอรสในสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ), พระยาจักรี และพระยาสุนทรสงครามกลับพม่าในฐานะเชลย และช้างเผือกสยาม 4 เชือก ถึงแม้ว่าสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช ผู้ทรยศ ถูกปล่อยไว้ในฐานะผู้ปกครองพิษณุโลกและอุปราชสยาม อาณาจักรอยุธยาตกเป็นประเทศราชของราชวงศ์ตองอู โดยต้องส่งช้าง 20 เชือก และเงิน 300 ชั่งให้พม่าทุกปี ฝ่ายพม่าได้เข้าถึงท่าเรือเพื่อเก็บภาษีที่มะริดและสยาม ความต้องการช้างสองเชือกของพระเจ้าบุเรงนองเพิ่มขึ้นเป็น 4 เชือก ท้ายที่สุด จึงมีการลงนามสนธิสัญญาสันติภาพที่วัดหน้าพระเมรุ ทำให้เกิดความสงบเป็นเวลา 4 ปี

หลักฐานพม่ากล่าวว่า พระเจ้าบุเรงนองกลับไปยังพะโคพร้อมกับสมเด็จพระมหาจักรพรรดิในฐานะเชลย ก่อนแต่งตั้งสมเด็จพระมหินทราธิราช พระราชโอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ในฐานะกษัตริย์ประเทศราชอยุธยา และปล่อยกองทหารรักษาการณ์ 3,000 นาย หลักฐานพม่ายังกล่าวอีกว่า หลังถูกส่งไปที่พะโคมาหลายปี สมเด็จพระมหาจักรพรรดิกลายเป็นพระและพระเจ้าบุเรงนองอนุญาตให้พระองค์กลับไปยังอยุธยา อย่างไรก็ตาม หลักฐานไทยไม่ค่อยกล่าวว่าสมเด็จพระมหินทราธิราช พระโอรสองค์ที่สองของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ขึ้นครองราชย์เพราะพระราชบิดาของพระองค์สละราชสมบัติและกลายเป็นพระหลังสงครามนี้

ผลที่ตามมา

การสงบศึกอยู่ได้ไม่นาน ใน พ.ศ. 2111 ฝ่ายอยุธยาก่อกบฎต่อผู้นำพม่า หลังคำแนะนำของสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชอ่อนแอเกินกว่าที่จะหยุดกบฎ พระเจ้าบุเรงนองจึงต้องนำทัพมาที่อยุธยาอีกครั้ง ก่อให้เกิดสงครามกับสยามอีกครั้ง

ดูเพิ่ม

• สงครามพม่า–สยาม
• ความสัมพันธ์พม่า–ไทย

อ้างอิง

1. Maha Yazawin Vol. 2 2006: 266–268
2. . Infothai. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 12 December 2015. สืบค้นเมื่อ 15 March 2016.
3. "Burmese–Siamese War (1563–1564)". WordPress. 5 April 2012. สืบค้นเมื่อ 15 March 2016.
4. "Chedi Phukaothong or Chedi Phukhao Thong (เจดีย์ภูเขาทอง)". Wikimapia. 2016. สืบค้นเมื่อ 15 March 2016.
5. (Hmannan Vol. 2 2003: 353): Monday, 11th waning of Tabodwe 925 ME = 7 February 1564
6. "Bayinnaung". Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 15 March 2016.
7. Damrong Rajanubhab, 2012: 20.