ประเทศซูดาน

"สาธารณรัฐซูดาน" เปลี่ยนทาง มาที่นี่ สำหรับอดีตอาณานิคมฝรั่งเศส ดูที่ ซูดานของฝรั่งเศส

ซูดาน (อังกฤษ: Sudan; อาหรับ: السودان‎) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐซูดาน (อังกฤษ: Republic of the Sudan; อาหรับ: جمهورية السودان‎) เป็นประเทศที่ในอดีตมีพื้นที่มากที่สุดในทวีปแอฟริกา ตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของทวีป มีเมืองหลวงชื่อคาร์ทูม มีพรมแดนทางทิศเหนือติดกับประเทศอียิปต์ ทิศใต้ติดต่อกับเซาท์ซูดาน ทิศตะวันออกเฉียงเหนือติดกับทะเลแดง ทิศตะวันออกติดกับเอริเทรียและเอธิโอเปีย ทิศตะวันออกเฉียงใต้ติดกับเคนยาและยูกันดา ทิศตะวันตกเฉียงใต้ติดกับคองโกและสาธารณรัฐแอฟริกากลาง ทิศตะวันตกติดกับประเทศชาด และทิศตะวันตกเฉียงเหนือติดกับลิเบีย ชื่อของประเทศมาจากภาษาอาหรับว่า Bilad-al-Sudan ซึ่งแปลว่าดินแดนของคนผิวดำ ปัจจุบันซูดานกลายเป็นประเทศที่ขาดความมั่นคงตามดัชนีความเสี่ยงของการเป็นรัฐที่ล้มเหลว เพราะการปกครองแบบเผด็จการทหารและสงครามดาร์ฟูร์

สาธารณรัฐซูดาน جمهورية السودان (อาหรับ)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: النصر لنا (อาหรับ) "ชัยชนะเป็นของเรา"
เพลงชาติ: نحن جند الله، جند الوطن (อาหรับ) "เราคือกองทัพชองอัลลอฮ์และแผ่นดินของเรา"
ซูดานในสีเขียวเข้ม ดินแดนพิพาทในสีเขียวอ่อน
เมืองหลวง	คาร์ทูม 15°38′N 032°32′E / 15.633°N 32.533°E / 15.633; 32.533
เมืองใหญ่สุด	ออมเดอร์มาน
ภาษาราชการ	อาหรับ อังกฤษ
กลุ่มชาติพันธุ์	70% ชาวอาหรับซูดาน 5.5% บีจา 2.5% นูบา 2% ฟูร์ 1.2% อียิปต์ 0.5% ฟูลานี 18.34% อื่น ๆ
เดมะนิม	ชาวซูดาน
การปกครอง	รัฐบาลชั่วคราวภายใต้เผด็จการทหาร
• ประมุขแห่งรัฐ	อับดุลฟัตตาห์ อัลบุรฮาน
สภานิติบัญญัติ	สภานิติบัญญัติเฉพาะกาล
ก่อตั้ง
• อาณาจักรคูช	1070 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• ซูดานของมะฮ์ดี	ค.ศ. 1885
• การปกครองร่วมกันของอังกฤษ-อียิปต์	ค.ศ. 1899
• เป็นเอกราชและสิ้นสุดการปกครองของอังกฤษ-อียิปต์	1 มกราคม ค.ศ. 1956
• การแยกตัวของซูดานใต้	9 กรกฎาคม ค.ศ. 2011
• รัฐประหาร	11 เมษายน ค.ศ. 2019
• ประการใช้รัฐธรรมนูญ	4 สิงหาคม ค.ศ. 2019
พื้นที่
• รวม	1,886,068 ตารางกิโลเมตร (728,215 ตารางไมล์) (อันดับที่ 15)
ประชากร
• ค.ศ. 2021 ประมาณ	44,909,353 (อันดับที่ 33)
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 2008	30,894,000 (กำกวม)
• ความหนาแน่น	21.3 ต่อตารางกิโลเมตร (55.2 ต่อตารางไมล์)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2018 (ประมาณ)
• รวม	177.678 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
• ต่อหัว	4,232 ดอลลาร์สหรัฐ
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2018 (ประมาณ)
• รวม	33.903 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
• ต่อหัว	808 ดอลลาร์สหรัฐ
จีนี (ค.ศ. 2014)	34.2 ปานกลาง
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019)	0.510 ต่ำ · อันดับที่ 170
สกุลเงิน	ปอนด์ซูดาน (SDG)
เขตเวลา	UTC+2 (เวลาแอฟริกากลาง)
รูปแบบวันที่	วว/ดด/ปปปป
ขับรถด้าน	ขวา
รหัสโทรศัพท์	+249
รหัส ISO 3166	SD
โดเมนบนสุด	.sd سودان.

ประวัติศาสตร์

ซูดานหรือนิวเบียสมัยโบราณ มีชาวอียิปต์เข้ามาตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยเก่าแก่ ในศตวรรษที่ 6 ชาวพื้นเมืองในซูดานหันมานับถือศาสนาคริสต์นิกายคอปติกอาหรับเข้ามาพิชิตแล้วนำเอาศาสนาอิสลามมาให้ ในทศวรรษของปี ค.ศ. 1820 อียิปต์เอาซูดานไปครอบครองโดยรบชนะอาณาจักรในยุคแรก ๆ ได้รวมทั้งอาณาจักรของฟุง ในช่วงทศวรรษของปี ค.ศ. 1880 โมฮัมหมัด อาห์หมัด ซึ่งเรียกตัวเองว่ามาห์ธี (ผู้นำแห่งความสัตย์) กับสาวกของเขาก่อการปฏิวัติ ในปี ค.ศ. 1898 กองกำลังผสมระหว่างอังกฤษและอียิปต์ บุกทำลายกองทัพผูสืบตำแหน่งต่อจากมาห์ธีร์จนพังพินาศ ในปี ค.ศ. 1951 รัฐสภาอียิปต์ประกาศยกเลิกสนธิสัญญากับอังกฤษฉบับปี ค.ศ. 1899 และ 1936 แล้วแก้ไขรัฐธรรมนูญอียิปต์ให้ซูดานมีรัฐธรรมนูญแยกไปจากอียิปต์ ซูดานได้รับอิสรภาพโดยสมบูรณ์มีการปกครองระบบรัฐสภาตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม ค.ศ. 1956 ในปี ค.ศ. 1969 สภาปฏิวัติเข้ายึดอำนาจแต่งตั้งรัฐบาลพลเรือนบริหารประเทศ รัฐบาลประกาศจะสร้างซูดานเป็นรัฐสังคมนิยม 12 จังหวัดทางภาคเหนือของประเทศส่วนใหญ่เป็นชาวอาหรับนับถือศาสนาอิสลามและเคยมีอำนาจในรัฐบาลกลางมาช้านาน ใน 3 จังหวัดทางภาคใต้ส่วนใหญ่เป็นคนดำนับถือศาสนาเดิมของแอฟริกา ในปี ค.ศ. 1972 รัฐบาลยอมให้จังหวัดทางใต้ปกครองตนเอง แล้วทั้งสองซีกของประเทศก็เริ่มทำสงครามกลางเมืองในปี ค.ศ. 1988 ในทศวรรษของปี ค.ศ. 1980 ซูดานมีปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำและเลวร้ายลงไปอีก เมื่อมีผู้ลี้ภัยจากประเทศใกล้เคียงหลั่งไหลเข้ามา ภายหลังอยู่ในอำนาจมา 16 ปี ประธานาธิบดีไนไมรีก็ถูกโค่นอำนาจจากการทำรัฐประหารเมื่อปี ค.ศ. 1985 ในปี ค.ศ. 1986 ซูดานมีการเลือกตั้งระบอบประชาธิปไตยครั้งแรกในรอบ 18 ปี แต่แล้วรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งก็ถูกโค่นล้มอีก จากการรัฐประหารแบบไม่เสียเลือดเนื้อของฝ่ายทหารในปี ค.ศ. 1989 ในปี ค.ศ. 1991 ซูดานยอมให้สหประชาชาติช่วยบรรเทาทุกข์ครั้งใหญ่ เพราะมีประชากรประมาณ 7 ล้านคนที่กำลังขาดแคลนอาหาร

การแบ่งเขตการปกครอง

 

เขตทางการเมืองในซูดาน สามเหลี่ยมฮาลาอิบ อยู่ภายใต้การปกครองของอียิปต์ตั้งแต่ พ.ศ. 2543

ซูดานมีรัฐทั้งหมด 17 รัฐ ได้แก่

อัล จาซิราห์ อัล กาดาริฟ บลูไนล์ ดาร์ฟูร์กลาง ดาร์ฟูร์ตะวันออก คัสสาลา

คาร์ทูม ดาร์ฟูร์เหนือ คูร์ดูฟันเหนือ เหนือ ทะเลแดง แม่น้ำไนล์

เซนนาร์ ดาร์ฟูร์ใต้ คูร์ดูฟันใต้ ดาร์ฟูร์ตะวันตก ไวท์ไนล์

พื้นที่ที่เกิดความขัดแย้ง

นอกจากการบริหารโดยรัฐบาลกลาง ยังมีการบริหารภายนอกที่เกิดจากการทำสนธิสัญญาสันติภาพกับกลุ่มกบฏได้แก่

 

  รัฐทางตอนเหนือและตอนกลาง

  ดาร์ฟูร์

  แนวร่วมตะวันออก

  อับเยอี

  การ์ดูฟันใต้ และ รัฐบลูไนล์

ส่วนการบริหารเฉพาะพื้นที่

• เขตการปกครองตนเองดาร์ฟูร์ จัดตั้งตามข้อตกลงสันติภาพดาร์ฟูร์
• สภาศูนย์กลางรัฐซูดานตะวันออก จัดตั้งตามข้อตกลงสันติภาพซูดานตะวันออก ระหว่างรัฐบาลซูดานและกลุ่มกบฏ แนวร่วมตะวันออกเพื่อเป็นศูนย์กลางบริหารรัฐทางตะวันออกสามรัฐ
• อับเยอีตั้งอยู่ตามแนวชายแดนระหว่างซูดานกับซูดานใต้ เป็นเขตบริหารพิเศษ บริหารโดย องค์กรบริหารบริเวณอับเยอี ซึ่งเป็นไปตามประชามติใน พ.ศ. 2554 ว่าอับเยอีจะเข้าร่วมกับซูดานใต้หรืออยู่กับซูดานต่อไป

พื้นที่พิพาทหรือเกิดความขัดแย้ง

• รัฐกูร์ดูฟันใต้ และ รัฐบลูไนล์ ซึ่งจะต้องมีการตัดสินอนาคตต่อไป
• สามเหลี่ยมฮาลาอิบ เป็นพื้นที่พิพาทระหว่างซูดานกับอียิปต์ ขณะนี้อียิปต์เป็นผู้บริหารดินแดนนี้
• บริเวณอับเยอี เป็นพื้นที่พิพาทระหว่างซูดานกับซูดานใต้ ปัจจุบันยังอยู่ในเขตของซูดาน
• บิร์ ตาวิลเป็นพื้นที่ว่างตามแนวชายแดนระหว่างอียิปต์กับซูดาน ไม่มีรัฐใดกล่าวอ้างว่าเป็นของตน
• กาเฟีย กิงงี และ สวนสาธารณะแห่งชาติราดอม เป็นส่วนหนึ่งของบัรห์เอลฆาซัล ใน พ.ศ. 2499 ซูดานยอมรับแนวเขตแดนของซูดานใต้ตามแนวชายแดนที่เคยกำหนดไว้เมื่อ 1 มกราคม พ.ศ. 2499
• ในกลางเดือนเมษายน พ.ศ. 2555 กองทัพซูดานใต้เข้ายึดครอง บ่อน้ำมันเฮกลิก จากซูดาน

ภูมิศาสตร์

ซูดานตั้งอยู่ในทวีฟแอฟริกาตอนเหนือ มีทางออกทะเลที่ทะเลแดง และมีความยาวของชายฝั่งประมาณ 853 กิโลเมตร ซูดานมีพื้นที่ทั้งหมด 2,505,810 ตารางกิโลเมตร และเป็นประเทศที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในทวีปแอฟริกา และเป็นอันดับสิบของโลก ซูดานมีอาณาเขตติดกับสาธารณรัฐแอฟริกากลาง ประเทศชาด ลิเบีย อียิปต์ เอริเทรีย เอธิโอเปีย เคนยา ยูกันดา และมีความสำคัญทางภูมิศาสตร์เพราะมีจุดที่แม่น้ำบลูไนล์และไวท์ไนล์รวมกันเป็นแม่น้ำไนล์ซึ่งอยู่ในเขตคาร์ทูม

พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบ ซึ่งถูกแบ่งออกจากกันด้วยเทือกเขาหลายแห่ง ได้แก่เทือกเขาเจเบล มาร์ราทางตะวันตก ภูเขาคินเยติ อิมาตองบริเวณใกล้ชายแดนยูกันดา ซึ่งเป็นภูขาที่สูงที่สุด และในเขตตะวันออกมีเนินเขาทะเลแดง

ทางตอนเหนือมีทะเลทรายนิวเบีย ตั้งแต่อดีตในทางตอนใต้มีปริมาณน้ำฝนมีมากกว่าจึงมีพื้นที่ที่มีบึงและป่าดิบชื้น ฤดูฝนของซูดานมีระยะเวลาประมาณ 3 เดือน (กรกฎาคมถึงกันยายน) ในตอนเหนือ และนานถึง 6 เดือน (มิถุนายนถึงพฤศจิกายน) ในตอนใต้ ในเขตแห้งแล้งมักเกิดพายุทรายที่เรียกว่าฮาบูบซึ่งสามารถบดบังแสงอาทิตย์ได้โดยสิ้นเชิง ในตอนเหนือและตะวันตกซึ่งเป็นพื้นที่กึ่งทะเลทราย ผู้คนทำการเกษตรง่าย ๆ โดยพึ่งพาฝนที่ไม่ค่อยพอเพียง และมีชนเผ่าเร่ร่อนจำนวนมากที่เดินทางไปพร้อมกับฝูงแกะและอูฐ ในบริเวณใกล้แม่น้ำไนล์ มีการทำไร่ที่มีการชลประทานที่ดีกว่า ส่วนใหญ่ปลูกพืชที่ปลูกเพื่อการค้า

ประเทศซูดานมีแหล่งทรัพยากรแร่ธาตุหลายอย่าง เช่น ปิโตรเลียม ก๊าซธรรมชาติ ทอง เงิน โครไมท์ แร่ใยหิน แมงกานีส ยิปซัม ไมกา สังกะสี เหล็ก ตะกั่ว ยูเรเนียม ทองแดง เกาลิไนท์ โคบอลต์ หินแกรนิต นิกเกิล และดีบุก

การแปรสภาพเป็นทะเลทรายเป็นปัญหาทางสิ่งแวดล้อมที่สำคัญของซูดาน เกษตรกรมักทำการเกษตรโดยไม่คำนึงถึงการอนุรักษ์ธรรมชาติ จึงทำให้เกิดปัญหาต่าง ๆ ตามมาเช่น การทำลายป่าไม้ ปัญหาดินจืด และปัญหาระดับน้ำบาดาลลดลง

ประชากร

 

การแต่งงานของชาวนิวเบีย

จากการสำรวจของซูดานในปี พ.ศ. 2536 จำนวนประชากรถูกบันทึกไว้ที่ 25 ล้านคน แต่เนื่องจากสงครามกลางเมืองที่ดำเนินต่อเนื่อง หลังจากนั้นก็ไม่มีการสำรวจที่ทั่วถึงอีก ในปี พ.ศ. 2549 สหประชาชาติประมาณว่ามีจำนวนประชากรประมาณ 36.9 ล้านคน ประชากรในเขตเมืองคาร์ทูม (คาร์ทูม โอมเดอร์มาน และคาร์ทูมเหนือ) เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็วและมีจำนวนประมาณ 5-7 ล้านคน ซึ่งรวมทั้งประชากรประมาณ 2 ล้านคนที่ต้องย้ายถิ่นฐานจากเขตสงครามทางใต้และทางตะวันตก และพื้นที่แห้งแล้งทางตะวันออก

แม้ว่าซูดานจะเป็นต้นกำเนิดของผู้อพยพมากมาย แต่กลับมีชาวต่างชาติไม่น้อยอพยพเข้ามาในซูดาน ตามรายงาน World Refugee Survey 2008 ของคณะกรรมการเพื่อผู้ลี้ภัยและผู้อพยพของสหรัฐอเมริกา (U.S. Committee for Refugees and Immigrants: USCRI) พบว่ามีผู้อพยพและลี้ภัยอาศัยอยู่ในซูดาน 310,500 คนในปี พ.ศ. 2550 ซึ่งส่วนใหญ่มาจากเอริเทรีย (240,400 คน) ชาด (45,000 คน) เอธิโอเปีย (19,300 คน) และสาธารณรัฐแอฟริกากลาง (2,500 คน) มีการรายงานว่ารัฐบาลซูดานไม่ให้ความร่วมมือต่อข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติในปี 2007 และยังส่งตัวผู้อพยพและผู้ลี้ภัยอย่างน้อย 1,500 คนกลับประเทศในปีเดียวกัน

ซูดานมีชนเผ่า 597 เผ่าซึ่งพูดภาษาแตกต่างกันมากกว่า 400 สำเนียงภาษา แต่มีสามารถแยกออกเป็นกลุ่มวัฒนธรรมหลัก 2 พวก คือชาวอาหรับเชื้อสายนิวเบีย และคนแอฟริกันผิวดำซึ่งไม่ใช่พวกอาหรับ ซึ่งสามารถแยกย่อยออกเป็นเผ่าและกลุ่มภาษาได้อีกนับร้อยกลุ่ม รัฐในเขตเหนือมีอาณาเขตครอบคลุมเกือบทั้งประเทศและรวมเอาเขตเมืองส่วนใหญ่ไว้ด้วย ชาวซูดานที่อาศัยอยู่ในเขตนี้เป็นชาวมุสลิมที่พูดภาษาอาหรับ เพราะได้รับการศึกษาเป็นภาษาอาหรับ แต่ส่วนใหญ่มักมีภาษาแม่เป็นภาษาที่ไม่ใช่อาหรับ (เช่นนิวเบีย เบจา เฟอร์ นูบัน ฯลฯ)

ดังเช่นชาวอียิปต์ ชาวปาเลสไตน์ และชาวอาหรับอื่น ๆ ชาวอาหรับในซูดานส่วนใหญ่เป็นอาหรับโดยวัฒนธรรมมากกว่าด้วยเชื้อสาย ส่วนใหญ่สืบเชื้อสายมาจากพวกนิวเบีย ซึ่งอยู่ในกลุ่มเซมิติก และหน้าตาเหมือนกับชาวเอธิโอเปีย ชาวเอริเทรีย และชาวโซมาเลีย

อ้างอิง

1. People and Society CIA world factbook
2. الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء
3. Sudanese Fulani in Sudan
4. Sudan Population 2021
5. "Discontent over Sudan census". News24. Cape Town. Agence France-Presse. 21 May 2009. สืบค้นเมื่อ 8 July 2011.
6. "Sudan". International Monetary Fund.
7. "Sudan". International Monetary Fund.
8. "Sudan". International Monetary Fund.
9. "Sudan". International Monetary Fund.
10. "Gini Index". World Bank. สืบค้นเมื่อ 16 June 2021.
11. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. สืบค้นเมื่อ 16 December 2020.
12. "Sudan". Online Etymology Dictionary.
13. Page xii – Sudan administrative map (January, 1st, 1956) 2012-04-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. (PDF) . Retrieved on 28 November 2011.
14. South Sudan ready to declare independence. Menasborders.com (1956-01-01). Retrieved on 28 November 2011.
15. ISS Sudan geography
16. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2010-11-22. สืบค้นเมื่อ 2008-12-12.
17. Oxfam
18. Sudan embassy website
19. "Developing a Desertification National Action Plan in Sudan". United Nations Environment Programme. สืบค้นเมื่อ 2008-12-14.
20. Dept of Forestry, University of Khartoum
21. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2020-04-21. สืบค้นเมื่อ 2008-12-14.
22. World Refugee Survey: Sudan
23. Peter K. Bechtold, `More Turbulence in Sudan` in Sudan: State and Society in Crisis, ed. John Voll (Boulder, Westview, 1991) p.1
24. Wick, Marc. "Sudan - Largest Cities". GeoNames. GeoNames. สืบค้นเมื่อ 6 February 2017.

อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ชื่อ "Const_Dec_En_unofficial" ซึ่งนิยามใน <references> ไม่ถูกใช้ในข้อความก่อนหน้า

อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ชื่อ "raisethevoices_4Aug2019_const_dec" ซึ่งนิยามใน <references> ไม่ถูกใช้ในข้อความก่อนหน้า

บรรณานุกรม

หนังสือ

• Adams, William Y. (1977). Nubia. Corridor to Africa. Princeton University. ISBN 978-0691093703.
• Berry, LaVerle B., ed. (2015). Sudan: A Country Study. Library of Congress (Washington, D.C.) ISBN 978-0-8444-0750-0.
• Beswick, Stephanie (2004). Sudan's Blood Memory. University of Rochester. ISBN 978-1580462310.
• Brown, Richard P. C. (1992). Public Debt and Private Wealth: Debt, Capital Flight and the IMF in Sudan. London: Macmillan Publishers. ISBN 978-0-333-57543-7.
• Churchill, Winston (1899; 2000). The River War: An Historical Account of the Reconquest of the Soudan. Carroll & Graf (New York City). ISBN 978-0-7867-0751-5.
• Churchill, Winston (1902). "The Rebellion of the Mahdi". The River War (New and Revised ed.).
• Clammer, Paul (2005). Sudan: The Bradt Travel Guide. Bradt Travel Guides (Chalfont St. Peter); Globe Pequot Press. (Guilford, Connecticut). ISBN 978-1-84162-114-2.
• Daly. Empire on the Nile.^{[ต้องการอ้างอิงเต็มรูปแบบ]}
• Evans-Pritchard, Blake; Polese, Violetta (2008). Sudan: The City Trail Guide. City Trail Publishing. ISBN 978-0-9559274-0-9.
• Edwards, David (2004). The Nubian Past: An Archaeology of the Sudan. Routledge. ISBN 978-0415369879.
• El Mahdi, Mandour. (1965). A Short History of the Sudan. Oxford University Press. ISBN 0-19-913158-9.
• Fadlalla, Mohamed H. (2005). The Problem of Dar Fur, iUniverse (New York City). ISBN 978-0-595-36502-9.
• Fadlalla, Mohamed H. (2004). Short History of Sudan. iUniverse (New York City). ISBN 978-0-595-31425-6.
• Fadlalla, Mohamed H. (2007). UN Intervention in Dar Fur, iUniverse (New York City). ISBN 978-0-595-42979-0.
• Hasan, Yusuf Fadl (1967). The Arabs and the Sudan. From the seventh to the early sixteenth century. Edinburgh University. OCLC 33206034.
• Hesse, Gerhard (2002). Die Jallaba und die Nuba Nordkordofans. Händler, Soziale Distinktion und Sudanisierung (ภาษาเยอรมัน). Lit. ISBN 978-3825858902.
• Holt, P. M.; Daly, M. W. (2000). History of the Sudan: From the coming of Islam to the present Day. Pearson. ISBN 978-0582368866.
• Jok, Jok Madut (2007). Sudan: Race, Religion and Violence. Oneworld Publications (Oxford). ISBN 978-1-85168-366-6.
• Köndgen, Olaf (2017). The Codification of Islamic Criminal Law in the Sudan. Penal Codes and Supreme Court Case Law under Numayri and al-Bashir. Brill (Leiden, Boston). ISBN 9789004347434.
• Levtzion, Nehemia; Pouwels, Randall, บ.ก. (2000). The History of Islam in Africa. Ohio University Press. ISBN 9780821444610.
• Loimeier, Roman (2013). Muslim Societies in Africa: A Historical Anthropology. Indiana University. ISBN 9780253007889.
• Morewood (1940). The British Defence of Egypt 1935–40. Suffolk.^{[ต้องการอ้างอิงเต็มรูปแบบ]}
• Morewood (2005). The British of Egypt. Suffolk.^{[ต้องการอ้างอิงเต็มรูปแบบ]}
• Morewood. Missing or empty |title= (help)^{[ต้องการอ้างอิงเต็มรูปแบบ]}
• Mwakikagile, Godfrey (2001). Slavery in Mauritania and Sudan: The State Against Blacks, in The Modern African State: Quest for Transformation. Nova Science Publishers (Huntington, New York). ISBN 978-1-56072-936-5.
• O'Fahey, R.S.; Spaulding, Jay L. (1974). Kingdoms of the Sudan. Methuen Young Books. ISBN 978-0416774504.
• Peterson, Scott (2001). Me Against My Brother: At War in Somalia, Sudan and Rwanda—A Journalist Reports from the Battlefields of Africa. Routledge (London; New York City). ISBN 978-0-203-90290-5.
• Prunier, Gérard (2005). Darfur: The Ambiguous Genocide. Cornell University Press (Ithaca, New York). ISBN 978-0-8014-4450-0.
• Ruffini, Giovanni R. (2012). Medieval Nubia. A Social and Economic History. Oxford University.
• Shackelford, Elizabeth (2020). The Dissent Channel: American Diplomacy in a Dishonest Age. Public Affairs. ISBN 978-1-5417-2448-8.
• Shinnie, P.L. (1978). "Christian Nubia.". ใน J.D. Fage (บ.ก.). The Cambridge History of Africa. Volume 2. Cambridge: Cambridge University. pp. 556–588. ISBN 978-0-521-21592-3.
• Spaulding, Jay (1985). The Heroic Age in Sennar. Red Sea. ISBN 978-1569022603.
• Suliman, Osman (2010). The Darfur Conflict: Geography or Institutions?. Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-83616-3.
• Vantini, Giovanni (1975). Oriental Sources concerning Nubia. Heidelberger Akademie der Wissenschaften. OCLC 174917032.
• Welsby, Derek (2002). The Medieval Kingdoms of Nubia. Pagans, Christians and Muslims Along the Middle Nile. London: British Museum. ISBN 978-0714119472.
• Werner, Roland (2013). Das Christentum in Nubien. Geschichte und Gestalt einer afrikanischen Kirche (ภาษาเยอรมัน). Lit. ISBN 978-3-643-12196-7.
• Zilfū, ʻIṣmat Ḥasan (translation: Clark, Peter) (1980). Karari: The Sudanese Account of the Battle of Omdurman. Frederick Warne & Co (London). ISBN 978-0-7232-2677-2.

บทความ

• "Sudan." Background Notes, U.S. Department of State, 2009. online
• "Quo Vadis bilad as-Sudan? The Contemporary Framework for a National Interim Constitution". Law in Africa (Cologne; 2005). Vol. 8, pp. 63–82. ISSN 1435-0963.
• Lajtar, Adam (2011). "Qasr Ibrim's last land sale, AD 1463 (EA 90225)". Nubian Voices. Studies in Christian Nubian Culture.
• Martens-Czarnecka, Malgorzata (2015). "The Christian Nubia and the Arabs". Studia Ceranea. 5: 249–265. doi:10.18778/2084-140X.05.08. ISSN 2084-140X.
• McGregor, Andrew (2011). "Palaces in the Mountains: An Introduction to the Archaeological Heritage of the Sultanate of Darfur". Sudan&Nubia. 15: 129–141.
• Peacock, A.C.S. (2012). "The Ottomans and the Funj sultanate in the sixteenth and seventeenth centuries". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 75 (1): 87–11. doi:10.1017/S0041977X11000838.
• Sharkey, Heather J. (2007). (PDF). African Affairs. 107 (426): 21–43. doi:10.1093/afraf/adm068. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2020-10-12. สืบค้นเมื่อ 2021-09-26.
• Spaulding, Jay (1974). "The Fate of Alodia" (PDF). Meroitic Newsletter. 15: 12–30. ISSN 1266-1635.
• Vantini, Giovanni (2006). "Some new light on the end of Soba". ใน Alessandro Roccati and Isabella Caneva (บ.ก.). Acta Nubica. Proceedings of the X International Conference of Nubian Studies Rome 9–14 September 2002. Libreria Dello Stato. pp. 487–491. ISBN 978-88-240-1314-7.

เว็บลิงก์

• O'Fahey, R. S.; Tubiana, Jérôme (2007). "Darfur. Historical and Contemporary Aspects" (PDF). สืบค้นเมื่อ 23 August 2018.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Government of Sudan website
• Archaeological sites in Sudan
• ประเทศซูดาน แหล่งข้อมูลบนเครือข่ายเว็บจัดทำโดย GovPubs ที่หอสมุดมหาวิทยาลัยโคโลราโด โบลเดอร์
• ประเทศซูดาน ที่เว็บไซต์ Curlie
•   Wikimedia Atlas of Sudan
•   ดูข้อมูลทางภูมิศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับ ประเทศซูดาน ที่ OpenStreetMap
• Sudan. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• Sudan profile from BBC News
• CIMIC activities in the African Union Mission in Sudan
• The conflict in South Sudan – The Economist
• UNAMID | UNITED NATIONS – AFRICAN UNION HYBRID OPERATION IN DARFUR

พิกัดภูมิศาสตร์: 15°N 032°E / 15°N 32°E / 15; 32