หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย

พลตำรวจจัตวา หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย (5 ตุลาคม พ.ศ. 2451 - 3 มกราคม พ.ศ. 2552 ) นักเขียน นักภาษาศาสตร์ นักประวัติศาสตร์ นักการศึกษา

พลตำรวจจัตวา หม่อมหลวง มานิจ ชุมสาย
เกิด	5 ตุลาคม พ.ศ. 2451 จังหวัดฉะเชิงเทรา
เสียชีวิต	3 มกราคม พ.ศ. 2552 (100 ปี)
อาชีพ	นักเขียน นักประวัติศาสตร์
คู่สมรส	เฉลิมขวัญ ชุมสาย ณ อยุธยา
บิดามารดา	พันเอก หลวงเอนกนัยวาที (หม่อมราชวงศ์นารถ ชุมสาย) เจิม ชุมสาย ณ อยุธยา

หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย เป็นบุตรของ พันเอก หลวงเอนกนัยวาที (หม่อมราชวงศ์นารถ ชุมสาย) มีน้องสาวคือ หม่อมหลวงอนงค์ นิลอุบล เกิดที่จังหวัดฉะเชิงเทรา จบชั้นมัธยม 8 จากโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย และได้รับพระราชทานทุนเล่าเรียนหลวง ไปศึกษาอักษรศาสตร์จาก ทรินิตี้คอลเลจ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ สำเร็จการศึกษาเมื่อปี พ.ศ. 2476 กลับมารับราชการกระทรวงศึกษาธิการ และเป็นอาจารย์สอนที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โรงเรียนหอวัง โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล และแต่งตำรา พร้อมกับร่างหลักสูตรการเรียนการสอน ก่อตั้งโรงเรียนอนุบาลละอออุทิศ และก่อตั้งโรงเรียนฝึกหัดครู และแผนกฝึกหัดครูมัธยม หลายแห่ง เช่นที่ วังจันทรเกษม บ้านสมเด็จเจ้าพระยา โรงเรียนสตรีเพชรบุรี สวนสุนันทา โรงเรียนฝึกหัดครูประสานมิตร

ในปี พ.ศ. 2493 หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย รับหน้าที่เป็นผู้เชี่ยวชาญขององค์การยูเนสโก ประจำอยู่ที่กรุงปารีส ทำหน้าที่วางโครงการช่วยเหลือด้านการศึกษาในประเทศด้อยพัฒนา โดยเฉพาะในประเทศไทย และภูมิภาคใกล้เคียง และย้ายมาประจำที่กรุงเทพในตำแหน่งรองผู้อำนวยการประจำภูมิภาคเอเชีย เป็นผู้จัดทำโครงการในการก่อตั้งมหาวิทยาลัยแห่งภูมิภาคภาคอีสานขึ้น คือ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย ได้แต่งตำราวิชาการเป็นจำนวนมาก ที่เป็นที่รู้จักแพร่หลาย คือ พจนานุกรมฉบับภาษาอังกฤษ ภาษาฝรั่งเศส และภาษาเยอรมัน รวมทั้งงานค้นคว้าด้านภาษาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมไทย ทั้งภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ เช่น King Mongkut and British และ History of Thailand and Combodia โดยเป็นเจ้าของสำนักพิมพ์ และร้านหนังสือชื่อ "เฉลิมนิจ" (มาจากคำว่า เฉลิมขวัญ และ มานิจ)

หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย เกษียณอายุราชการเมื่อ พ.ศ. 2511 แล้วหันมาทำงานค้นคว้าประวัติศาสตร์ เป็นกรรมการสยามสมาคม เป็นนายกสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์และจำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย

หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย สมรสกับ เฉลิมขวัญ ชุมสาย ณ อยุธยา ธิดา พระปทุมเทวาภิบาล (เยี่ยม เอกสิทธิ์) ข้าหลวงสมุหเทศาภิบาลประจำเมืองหนองคาย มีบุตร-ธิดา 4 คน คือ สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา, อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา, สุชาดา (ชุมสาย ณ อยุธยา) สถิตพิทยายุทธ์ (ถึงแก่กรรม) และปาริชาติ ชุมสาย ณ อยุธยา

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2540 -   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นมหาประมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2535 -   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นมหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2539 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.)
• พ.ศ. 2548 -   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นปฐมดิเรกคุณาภรณ์ (ป.ภ.)

อ้างอิง

1. หนังสือ เสี้ยวศตวรรษ สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย ระบุว่าเกิด 5 ตุลาคม พ.ศ. 2450
2. พระราชกรณียกิจ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี 23 มีนาคม 2552
3. "Scholar Manich Jumsai dies aged 100". The Nation. 4 มกราคม พ.ศ. 2552. สืบค้นเมื่อ 19 มกราคม พ.ศ. 2552. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
4. กระทู้ นิราศวังบางยี่ขัน กล่าวถึงประวัติย่อ นายพันเอกพิเศษ พระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ หลวงเอนกนัยวาที (ม.ร.ว. นารถ ชุมสาย) เมื่อวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2513
5. สานุพันธ์ ตันติศิริวัฒน์. อัจฉริยะบนทางสีขาว ดร.อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ฟรีมายด์, พิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2548. หน้า หน้าที่. ISBN 974-93482-8-1
6. ปราโมทย์ นาครทรรพ, ดับเครื่องชนทักษิณ (2) , ผู้จัดการรายวัน 9 กรกฎาคม 2549
7. สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย. เสี้ยวศตวรรษ สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์สามัคคีสาร (ดอกหญ้า), พ.ศ. 2539. 263 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-89658-0-5
8. ประทีป เหมือนนิล. 100 นักประพันธ์ไทย. กรุงเทพ : สุวีริยาสาส์น, 2542. หน้า 479. ISBN 974-8267-78-4
9. ประวัติจาก สำนักพิมพ์ประพันธ์สาส์น
10. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงเป็นประธานในงานเฉลิมฉลองครบรอบ 70 ปี ของบริษัทเฉลิมนิจพับบลิซซิ่ง จำกัด จาก หนังสือพิมพ์แนวหน้า, 20 พฤศจิกายน 2550
11. ชั่วชีวิตกับหลักฐานประวัติศาสตร์ไทยในต่างประเทศ ของ ม.ล.มานิจ ชุมสาย จากหนังสือเรือง "หนังสือและสมุดคลาสสิค", ผู้แต่ง: เอนก นาวิกมูล
12. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (ชั้นสายสะพาย ในวโรกาสพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๐ จำนวน ๔,๗๙๙ ราย)
13. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (ชั้นสายสะพาย)เล่ม ๑๐๙ ตอน ๑๕๔ ง เล่มที่ ๐๐๑ ฉบับพิเศษ ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ หน้า ๔
14. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ประจำปี ๒๕๔๘ [ผู้กระทำคุณประโยชน์แก่ประเทศ ศาสนา และประชาชน] , เล่ม ๑๒๒, ตอน ๒๒ ข ฉบับทะเบียนฐานันดร, ๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘, หน้า ๒

แหล่งข้อมูลอื่น

• ม.ล.มานิจ ชุมสาย “ครูใหญ่” คนแรกของจันทรเกษม

‎