อักษรอยามี

อักษรอยามี ( Ajami: อาหรับ: عجمي‎ ʿaǧamī )หรืออยามิยะห์ (อาหรับ: عجمية‎ ʿaǧamiyyah), เป็นชื่อของอักษรชนิดหนึ่งโดยมีรากศัพท์มาจากภาษาอาหรับหมายถึงต่างชาติ เป็นการนำอักษรอาหรับมาใช้เขียนภาษาในกลุ่มภาษาแอฟริกา โดยเฉพาะภาษาฮัวซาและภาษาสวาฮิลี ภาษากลุ่มแอฟริกามีระบบสัทวิทยาต่างจากภาษาอาหรับทำให้มีการปรับอักษรอาหรับเพื่อแสดงเสียงเหล่านั้น ด้วยระบบที่ต่างไปจากอักษรอาหรับที่ใช้ในกลุ่มที่ไม่ได้พูดภาษาอาหรับในตะวันออกกลาง

ภาษาฮัวซาในแอฟริกาตะวันตกเป็นตัวอย่างของภาษาที่ใช้อักษรอยามี โดยเฉพาะในช่วงก่อนเป็นอาณานิคม เมื่อมีโรงเรียนสอนอัลกุรอ่านให้แก่เยาวชนมุสลิม และได้สอนอักษรอยามีด้วย เมื่อเจ้าอาณานิคมตะวันตกได้พัฒนาระบบการเขียนภาษาฮัวซาด้วยอักษระลตินหรือโบโก การใช้อักษรอยามีได้ลดลง และปัจจุบันใช้น้อยกว่าอักษรละติน แต่ยังใช้อยู่มากในงานทางด้านศาสนาอิสลาม การใช้อักษรอยามีกับภาษาอื่นในประเทศมุสลิมพบได้ทั่วไป

อักษรอยามีสำหรับภาษาฮัวซา

ภาษาฮัวซาเขียนด้วยอักษรอยามีตั้งแต่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 20 ไม่มีระบบมาตรฐานสำหรับอักษรอยามี และผู้เขียนต่างคนกันใช้ตัวอักษรต่างกัน สระเสียงสั้นแสดงด้วยเครื่องหมายสระซึ่งมีใช้น้อยในอักษรอาหรับที่ไม่ได้ใช้เขียนอัลกุรอ่าน เอกสารลายมือเขียนภาษาฮัวซายุคกลางจำนวนมากคล้ายกับเอกสารทิมปุกตูที่เขียนด้วยอักษรอยามี ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างอักษรอยามีสำหรับภาษาฮัวซา

อักษรละติน	IPA	อักษรอยามี
a	a	ـَ
a	aː	ـَا
b	b	ب
ɓ	ɓ	ب (เหมือนกับ b), ٻ (ไม่ใช้ในภาษาอาหรับ)
c	tʃ	ث
d	d	د
ɗ	ɗ	د (เหมือนกับ d), ط (ใช้กับเสียง ts ด้วย)
e	e	تٜ (ไม่ใช้ในภาษาอาหรับ)
e	eː	تٰٜ (ไม่ใช้ในภาษาอาหรับ)
f	ɸ	ف
g	ɡ	غ
h	h	ه
i	i	ـِ
i	iː	ـِى
j	/(d)ʒ/	ج
k	k	ك
ƙ	kʼ	ك (เหมือนกับ k), ق
l	l	ل
m	m	م
n	n	ن
o	o	ـُ  (เหมือนกับ u)
o	oː	ـُو  (เหมือนกับ u)
r	r, ɽ	ر
s	s	س
sh	ʃ	ش
t	t	ت
ts	/(t)sʼ/	ط (ใช้กับ ɗด้วย), ڟ (ไม่ใช้ในภาษาอาหรับ)
u	u	ـُ  (เหมือนกับ o)
u	uː	ـُو  (เหมือนกับ o)
w	w	و
y	j	ی
z	z	ز     ذ
ʼ	ʔ	ع

อ้างอิง

1. [1]
2. Donaldson, Coleman. 2013. Jula Ajami in Burkina Faso: A grassroots literacy in the former Kong empire. Working Papers in Educational Linguistics 28.2: 19-36.
3. http://www.saudiaramcoworld.com/issue/201105/from.africa.in.ajami.htm

แหล่งข้อมูลอื่น

• PanAfrican L10n page on Arabic script and "Ajami"
• Omniglot page on Hausa Ajami Script