อำเภอเพ็ญ
อำเภอเพ็ญ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอุดรธานี และเป็น 1 ใน 5 อำเภอของจังหวัดที่มีทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือผ่าน โดยเมื่อเดินทางจากกรุงเทพฯ อำเภอนี้จะเป็นอำเภอสุดท้ายก่อนเข้าสู่เขตจังหวัดหนองคาย
อำเภอเพ็ญ | |
---|---|
คำขวัญ: กระติบข้าวใหญ่ บั้งไฟล้าน ตำนาน พระธาตุนางเพ็ญ เป็นประตูสู่อินโดจีน | |
พิกัดภูมิศาสตร์: 17°41′43″N 102°54′26″E / 17.69528°N 102.90722°E | |
อักษรไทย | อำเภอเพ็ญ |
อักษรโรมัน | Amphoe Phen |
จังหวัด | อุดรธานี |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 908.089 ตร.กม. (350.615 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2563) | |
• ทั้งหมด | 116,122 คน |
• ความหนาแน่น | 127.88 คน/ตร.กม. (331.2 คน/ตร.ไมล์) |
รหัสไปรษณีย์ | 41150 |
รหัสภูมิศาสตร์ | 4119 |
ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอเพ็ญ หมู่ที่ 11 ถนนวุฒาธิคุณ ตำบลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี 41150 |
ประวัติ
อำเภอเพ็ญยุคแรกมีตำนานเล่าขานต่อกันมาว่า ประมาณปี พ.ศ. 1600 - 1700 พระยาศรีสุทโธ ได้อพยพราษฎรหลบภัยจากการรุกรานของชาวข่าและขอม ซึ่งมีอำนาจในขณะนั้นมาสมทบกับขุนวรบุตร (เมืองหนองหาน) ขุนราชปากดี (เมืองหนองคาย) และพระยาคำสิงห์ (เมืองสกลนคร) มาตั้งเมืองขึ้นบริเวณลุ่มน้ำสวย
พระยาศรีสุทโธและพระนางจันทรามีพระราชธิดาองค์หนึ่ง ทรงสิริโฉมงดงาม ชื่อ พระนางเพ็ง หรือเพ็ญ เป็นที่หมายปองของเจ้าเมืองหนองหาน เจ้าเมืองหนองบัวลำภู และ เจ้าเมืองบางหนองคาย ถึงขั้นยกกองทัพและส่งทูตมาขอสร้างความวิตกกังวลให้กับพระยาศรีสุทโธ และ พระนางเพ็ญว่า จะทำให้เกิดการรบแย่งชิงตัวพระนางเพ็ญให้เกิดการล้มตายเกิดขึ้น จึงขอเวลา 3 เดือน จากเจ้าเมืองต่างๆ ให้พระนางเพ็ญตัดสินใจ พระนางเพ็ญคิดว่าหากตกลงเลือกเจ้าเมืองใด เจ้าเมืองที่เหลือไม่ยอม สงครามย่อมเกิดขึ้น จึงกราบทูลให้พระยาศรีสุทโธสร้างเจดีย์ภายในกลวงและพระนางเพ็ญตัดสินใจเข้าบำเพ็ญภาวนา ภายในเจดีย์โดยให้ช่างโบกปูนปิดทับเมื่อเจ้าเมืองทั้งสาม ทราบข่าวการสิ้นพระชนม์ของพระนางเพ็ญ จึงพากันยกทัพกลับและเพื่อเป็นอนุสรณ์ชาวเมืองจึงตั้งชื่อเมืองว่า "เมืองเพ็ญ" ปัจจุบันมีธาตุ (เจดีย์) พระนางเพ็ญ อยู่ที่วัดเกาะแก้ว ริมลำน้ำเพ็ญ ในเขตเทศบาลตำบลเพ็ญ
อำเภอเพ็ญยุคปัจจุบัน เมืองเพ็ญได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ. 2450 มีพระยาอนุชาติวุฒิคุณเป็นนายอำเภอคนแรก ตั้งแต่ ปี 2450 - 2456 และตั้งแต่ปี 2456 ถึง 10 ธันวาคม 2544 มีผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอเพ็ญรวม 35 คน ว่าที่ พันตรี วีรยุทธไวยภาษ ดำรงตำแหน่ง นายอำเภอเพ็ญ คนที่ 38 ตั้งแต่ 8 มกราคม 2550 จนถึงปัจจุบัน
- วันที่ 13 กันยายน 2468 ยุบตำบลเชียงหวาง ไปรวมขึ้นกับตำบลนาพู่
- วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดอุดรธานี และจังหวัดหนองคาย โอนโอนตำบลทุ่งหลวง อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ไปขึ้นกับ อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย
- วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลจอมศรี แยกออกจากตำบลบ้านธาตุ
- วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลเพ็ญ ในท้องที่บางส่วนของตำบลเพ็ญ
- วันที่ 31 มีนาคม 2507 ตั้งตำบลนาบัว แยกออกจากตำบลสุมเส้า
- วันที่ 25 พฤษภาคม 2508 ตั้งตำบลเชียงหวาง แยกออกจากตำบลนาพู่
- วันที่ 25 เมษายน 2510 ตั้งตำบลบ้านยวด แยกออกจากตำบลสร้างคอม ตำบลบ้านเหล่า และตำบลเพ็ญ
- วันที่ 9 พฤศจิกายน 2514 ตั้งตำบลเชียงดา แยกออกจากตำบลสร้างคอม
- วันที่ 20 พฤษภาคม 2518 แยกพื้นที่ตำบลสร้างคอม ตำบลบ้านยวด และตำบลเชียงดา อำเภอเพ็ญ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอสร้างคอม ขึ้นกับอำเภอเพ็ญ
- วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลเตาไห แยกออกจากตำบลบ้านเหล่า
- วันที่ 21 พฤษภาคม 2533 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอสร้างคอม อำเภอเพ็ญ เป็น อำเภอสร้างคอม
- วันที่ 7 กันยายน 2533 ตั้งตำบลโคกกลาง แยกออกจากตำบลเพ็ญ
- วันที่ 13 กันยายน 2534 ตั้งตำบลสร้างแป้น แยกออกจากตำบลนาบัว
- วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลเพ็ญ เป็นเทศบาลตำบลเพ็ญ
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอเพ็ญมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองหนองคายและอำเภอโพนพิสัย (จังหวัดหนองคาย)
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสร้างคอมและอำเภอบ้านดุง
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพิบูลย์รักษ์ อำเภอเมืองอุดรธานี และอำเภอบ้านผือ
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสระใครและอำเภอเมืองหนองคาย (จังหวัดหนองคาย)
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอเพ็ญแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 11 ตำบล 165 หมู่บ้าน ได้แก่
1. | เพ็ญ | (Phen) | 16 หมู่บ้าน | 7. | บ้านเหล่า | (Ban Lao) | 13 หมู่บ้าน | |||||||
2. | บ้านธาตุ | (Ban That) | 20 หมู่บ้าน | 8. | จอมศรี | (Chom Si) | 17 หมู่บ้าน | |||||||
3. | นาพู่ | (Na Phu) | 17 หมู่บ้าน | 9. | เตาไห | (Tao Hai) | 9 หมู่บ้าน | |||||||
4. | เชียงหวาง | (Chiang Wang) | 21 หมู่บ้าน | 10. | โคกกลาง | (Khok Klang) | 12 หมู่บ้าน | |||||||
5. | สุมเส้า | (Sum Sao) | 19 หมู่บ้าน | 11. | สร้างแป้น | (Sang Paen) | 9 หมู่บ้าน | |||||||
6. | นาบัว | (Na Bua) | 11 หมู่บ้าน |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอเพ็ญประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจำนวน 12 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลเพ็ญ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลเพ็ญ
- เทศบาลตำบลบ้านธาตุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านธาตุทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเพ็ญ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเพ็ญ (นอกเขตเทศบาลตำบลเพ็ญ)
- องค์การบริหารส่วนตำบลนาพู่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาพู่ทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเชียงหวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงหวางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลสุมเส้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุมเส้าทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลนาบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาบัวทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเหล่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเหล่าทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลจอมศรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลจอมศรีทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลเตาไห ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเตาไหทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลโคกกลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกกลางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลสร้างแป้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสร้างแป้นทั้งตำบล
การศึกษา
- วิทยาลัยบริหารธุรกิจและการท่องเที่ยวอุดรธานี
- โรงเรียนเพ็ญพิทยาคม
- โรงเรียนอนุบาลเพ็ญประชานุกูล
- โรงเรียนพิชญบัณฑิต 2
- โรงเรียนสุมเส้าพิทยาคาร
- โรงเรียนจอมศรีพิทยาคาร
- โรงเรียนเชียงหวางพิทยาคาร
อ้างอิง
- [1]ประวัติอำเภอเพ็ญ
- [2]ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลเชียงหวาง อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลนาภู่ ท้องที่อำเภอเดียวกัน
- [3]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัด พุทธศักราช ๒๔๗๙
- [4]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
- [5]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภวาปี อำเภอบ้านดุง อำเภอโนนสัง และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี อำเภอเพ็ญ อำเภอโนนสัง จังหวัดอุดรธานี
- [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภวาปี อำเภอหนองหาร อำเภอหนองบัวลำภู อำเภอเพ็ญ อำเภอบ้านดุง กิ่งอำเภอนากลาง และกิ่งอำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดอุดรธานี
- [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภาวาปี อำเภอหนองหาน อำเภอเพ็ญ อำเภอโนนสัง อำเภอบ้านตุง กิ่งอำเภอศรีธาตุ และกิ่งอำเภอน้ำโสม จังหวัดอุดรธานี
- [10]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอสร้างคอม
- [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอนากลาง อำเภอบ้านดุง อำเภอกุมภวาปี อำเภอศรีบุญเรือง อำเภอวังสามหมอ และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- [12]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอห้วยผึ้ง อำเภอวังวิเศษ อำเภอคลองหาด อำเภอป่าบอน อำเภอหนองหญ้าปล้อง อำเภอวังโป่ง อำเภอควนเนียง อำเภอหนองหญ้าไซ อำเภอหนองนาเดิม อำเภอทุ่งฝน อำเภอสร้างคอม และอำเภอทองแสนขัน พ.ศ. ๒๕๓๓
- [13]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี อำเภอหนองแสง อำเภอกุดจับ อำเภอนากลาง และอำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี
- [14]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเพ็ญ และอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี