แคว้นคันธาระ

แคว้นคันธาระ อยู่ในหุบเขาเปศวาร์ ประเทศปากีสถาน ซึ่งอยู่ระหว่างเทือกเขาสุไลมานติดพรมแดนของอัฟกานิสถานและมีแม่น้ำสินธุไหลขนาบข้างด้วย ดินแดนนี้ได้รับวัฒนธรรมอินเดียและผสมกับวัฒนธรรมกรีกไซเธียน ปาร์เธียน และกุษาณะ ซึ่งอยู่รอบคันธาระเป็นเหตุให้เกิดศิลปะแบบคันธาระ และภาษาคันธารี ดังนั้นแคว้นนี้จึงถือเป็นศูนย์กลางการศึกษาพระพุทธศาสนาสมัยโบราณ ซึ่งมีการค้นพบธรรมบทภาษาคันธารีที่ค้นพบใน เมืองโขตาน เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ของจีนนอกจากนั้นยังพบคัมภีร์ใบลานและเปลือกไม้ ขณะนี้เก็บไว้ที่ภาควิชาตะวันออกศึกษา ณ สถาบันวิทยาศาสตร์กรุงเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ประเทศรัสเซีย และมีบางส่วนเก็บไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ ปารีส ประเทศฝรั่งเศส คัมภีร์ที่พบในอัฟกานิสถานว่าด้วยเรื่องปฐมเทศนา คำสวดมนต์ เป็นต้น เก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติกรุงคาบูล อัฟกานิสถาน จากนั้นตามฝาผนังถ้ำก็มีรูปพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเจริญสมาธิภาวนา ห่มผ้าสีขาวอมเหลืองด้วย

แผนที่เอเชียใต้ แสดงภาพแคว้นอินเดียโบราณทั้ง 16 แห่ง ซึ่งเรียกรวมกันว่ามหาชนบท

ราชอาณาจักรยุคกลางของอินเดีย

จักรวรรดิ/ราชอาณาจักร/ราชวงศ์ของยุคกลางของอินเดีย
ลำดับเวลา	จักรวรรดิทางตอนเหนือ	จักรวรรดิทางตอนใต้	จักรวรรดิตะวันตกเฉียงใต้
ศตวรรษที่ 6 ก่อน ค.ศ.  ศตวรรษที่ 5 ก่อน ค.ศ.  ศตวรรษที่ 4 ก่อน ค.ศ.  ศตวรรษที่ 3 ก่อน ค.ศ.  ศตวรรษที่ 2 ก่อน ค.ศ.  ศตวรรษที่ 1 ก่อน ค.ศ.  คริสต์ศตวรรษที่ 1  คริสต์ศตวรรษที่ 2  คริสต์ศตวรรษที่ 3  คริสต์ศตวรรษที่ 4  คริสต์ศตวรรษที่ 5  คริสต์ศตวรรษที่ 6  คริสต์ศตวรรษที่ 7  คริสต์ศตวรรษที่ 8  คริสต์ศตวรรษที่ 9  คริสต์ศตวรรษที่ 10  คริสต์ศตวรรษที่ 11	มคธ (Magadha) ศิศุนาค (Shishunaga) นันทะ (Nanda) กลิงคะ (Kalinga) โมริยะ (Maurya) ศุงคะ (Sunga) กุนินทะ (Kuninda) ซาทรัปตะวันตก (Western Satraps) คุปตะ (Gupta) หรรษวรรธนะ (Harshavardhana) ปาละ (Pala) โสลังกี (Solanki) เสนะ (Sena)	สาตวาหนะ (Satavahana) ปัณฑยะ (Pandya) โจฬะ (Chola) เจระ (Chera) กาลาบราส (Kalabhras) กทัมพะ (Kadamba) ปัลลวะ (Pallava) จาลุกยะ (Chalukya) ราษฏรกูฏ (Rashtrakuta) จาลุกยะตะวันตก (W Chalukyas) ฮอยซาลา (Hoysala)	คันธาระ (Gandhara) (ปกครองโดยเปอร์เซีย) (การพิชิตของกรีก) อินเดีย-กรีก อินเดีย-ซิเธียน (Indo-Scythians) อินเดีย-พาเธียน (Indo-Parthians) กุษาณะ (Indo-Scythians) อินเดีย-ซาสซานิยะห์ (Indo-Sassanid) Kidarite Kingdom (Kidarite) อินโด-เฮ็พทาไลท์ (Huna) (การพิชิตของอิสลาม) Shahi (Shahi) (จักรวรรดิอิสลาม)
ประวัติศาสตร์อินเดีย - รัฐสิ้นสภาพในประเทศอินเดีย - รัฐสิ้นสภาพในทวีปเอเชีย

อ้างอิง

• ดร.สุชาติ หงษา. ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาจากอดีตสู่ปัจจุบัน. [ม.ป.ท.] : [ม.ป.พ.], [ม.ป.ป.]. หน้า 49.
• แผนที่ (maps.google)