รัฐโอฑิศา

โอฑิศา (โอเดีย: ଓଡ଼ିଶା ภาษาโอริยา: [oɽiˈsa] ( ฟังเสียง)) เป็นรัฐในทางตะวันออกของประเทศอินเดีย มีอาณาเขตติดต่อกับรัฐเบงกอลตะวันตกและรัฐฌารขัณฑ์ทางเหนือ รัฐฉัตตีสครห์ทางตะวันตก และรัฐอานธรประเทศทางใต้ รัฐโอฑิศามีชายฝั่งยาว 485 กิโลเมตร (301 ไมล์) ไปตามอ่าวเบงกอล มีพื้นที่มากเป็นอันดับแปดของอินเดีย และมีประชากรมากเป็นอันดับที่ 11 มีประชากรชนเผ่าที่ได้รับการรับรองแล้วมากที่สุดเป็นอันดับที่สามของประเทศอินเดีย

รัฐโอฑิศา
รัฐ
ตามเข็มจากบน: ชคันนาถมนเทียรแห่งปุรี, แม่น้ำมหานที, สุรยมนเทียรแห่งโกนารัก, ถ้ำไชนะอุทัยคีรีและขันธคีรี, และทะเลสาบจิลกา
ตรา
เพลง: วันเทอุตกลชนนี (ข้าขอถวายเคาระแด่พระมารดาอุตกล!)
พิกัด (Bhubaneswar): 20°16′N 85°49′E / 20.27°N 85.82°E / 20.27; 85.82พิกัดภูมิศาสตร์: 20°16′N 85°49′E / 20.27°N 85.82°E / 20.27; 85.82
ประเทศ	อินเดีย
ตั้งรัฐ	1 เมษายน 1936 (Utkala Divasa)
เมืองหลวงและ เมืองใหญ่สุด	ภุพเนศวร
อำเภอ	30
การปกครอง
• หน่วยงาน	รัฐบาลรัฐโอฑิศา
• ผู้ว่าการรัฐ	คเณศี ลาล
• มุขยนายก	นวีน ปัตนาอิก (BJD)
• นิติบัญญัติ	สภาเดี่ยว (147 ที่)
• รัฐสภา	โลกสภา (21 ที่) ราชยสภา (10 ที่)
• ศาลสูง	ศาลสูงโอริสสา
พื้นที่
• ทั้งหมด	155,707 ตร.กม. (60,119 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	ที่ 8
ประชากร  (2011)
• ทั้งหมด	41,974,218 คน
• อันดับ	ที่ 11
เดมะนิม	ชาวโอริยา (โอเดีย)
จีดีพี (2017–18)
• รวม	₹4.16 แลกห์โคร (1.8 ล้านล้านบาท)
• ต่อหัว	₹80,991 (34,000 บาท)
เขตเวลา	UTC+05:30 (IST)
รหัส ISO 3166	IN-OR
เอชดีไอ (ค.ศ. 2018)	0.606 ปานกลาง · อันดับที่ 32
การรู้หนังสือ	73.45%
ภาษาทางการ	ภาษาโอริยา
เว็บไซต์	www.odisha.gov.in
สัญลักษณ์ของรัฐโอฑิศา ตรา ม้าโกนารัก ภาษา ภาษาโอริยา เพลง วันเทอุตกลชนนี การแสดง โอริสสี สัตว์ กวางซัมบาร์ สัตว์ปีก Indian Roller ดอกไม้ ดอกอโศก ต้นไม้ มะเดื่อชุมพร อาหาร ปขลา ของหวาน รสกุลลา

ศัพท์มูลวิทยา

ดูบทความหลักที่: ประวัติศาสตร์ของรัฐโอฑิศา§ชื่อในอดีตของโอฑิศา

คำว่า "โอฑิศา/โอริสสา" (โอเดีย: ଓଡ଼ିଶା) มาจากคำภาษาปรากฤตโบราณว่า "Odda Visaya" (หรือ "Udra Bibhasha", "Odra Bibhasha") เช่นที่พบในจารึกของพระเจ้าราเชนทระโจฬะที่ 1 ที่ติรุมาลัย (திருமலை) ซึ่งเป็นวัดในศาสนาเชน โดยจารึกขึ้นในปี ค.ศ. 1025 สารฬา ทาส (ସାରଳା ଦାସ) ผู้แปลมหาภารตะเป็นภาษาโอเดียในคริสต์ศตวรรษที่ 15 เรียกภูมิภาค 'โอฑราราษฏระ (Odra Rashtra)' ว่าโอฑิศา ศิลาจารึกพระเจ้ากปิเฬนทราแห่งจักรวรรดิคชปติ (ค.ศ. 1435–67) บนผนังวัดในเมืองปุรีเรียกว่าภูมิภาคโอฑิศาหรือโอฑิศาราชยา

ในปี ค.ศ. 2011 คำแปลเป็นภาษาอังกฤษของ ଓଡ଼ିଶା ได้เปลี่ยนจาก "Orissa" เป็น "Odisha" และเปลี่ยนชื่อภาษาจาก "Oriya" เป็น "Odia" จากการเสนอร่างรัฐบัญญัติเรื่องข้อความโอริสสา (การเปลี่ยนชื่อ) ค.ศ. 2010 และร่างรัฐบัญญัติแก้ไขรัฐธรรมนูญ (ครั้งที่ 113) ค.ศ. 2010 ในรัฐสภา คำแปลภาษาฮินดี उड़ीसा (uṛīsa) ได้ถูกแก้ไขเป็น ओड़िशा (oḍisha) ด้วย โดยโลกสภาได้ผ่านร่างแก้ไขกฎหมายหลังการอภิปรายสรุป เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน ค.ศ. 2010 และเมื่อวันที่ 24 มีนาคม ค.ศ. 2011 ราชยสภาก็ผ่านคำแปลญัตติแก้ไขเพิ่มเติมร่างกฎหมาย การเปลี่ยนแปลงการสะกดเกิดขึ้นเพื่อให้คำในภาษาอังกฤษและภาษาฮินดีสอดคล้องกับการถอดความจากภาษาโอเดีย

ประชากร

ประวัติจำนวนประชากร

ปี	ประชากร	±% p.a.
1901	10,302,917	—
1911	11,378,875	+1.00%
1921	11,158,586	−0.20%
1931	12,491,056	+1.13%
1941	13,767,988	+0.98%
1951	14,645,946	+0.62%
1961	17,548,846	+1.82%
1971	21,944,615	+2.26%
1981	26,370,271	+1.85%
1991	31,659,736	+1.84%
2001	36,804,660	+1.52%
2011	41,974,218	+1.32%
แหล่งข้อมูล:

จากการสำรวจสำมะโนประชากรของอินเดียในปี ค.ศ. 2011 ประชากรทั้งหมดของรัฐโอฑิศามี 41,974,218 คน โดยเป็นผู้ชาย 21,212,136 คน (50.54%) และผู้หญิง 20,762,082 คน (49.46%) หรือผู้หญิง 978 คนต่อผู้ชาย 1,000 คน ซึ่งมีการเพิ่มขึ้นของประชากร 13.97% จากปี ค.ศ. 2001 โดยความหนาแน่นของประชากรอยู่ที่ 270 ต่อตารางกิโลเมตร

อัตราการรู้หนังสืออยู่ที่ 73% โดยที่เพศชาย 82% และเพศหญิง 64% เป็นผู้รู้หนังสือ ตามการสำรวจสำมะโนประชากร ค.ศ. 2011

สัดส่วนของผู้คนที่ดำรงชีพอยู่ต่ำกว่าเส้นแบ่งความยากจนในปี ค.ศ. 2004–2005 อยู่ที่ 57.15% ซึ่งเกือบเป็นสองเท่าของค่าเฉลี่ยของประเทศอินเดียซึ่งอยู่ที่ 26.10% ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2005 โอฑิศาได้ลดอัตราความยากจนลงอย่างมากถึงร้อยละ 24.6 ตามการประมาณการในปัจจุบันสัดส่วนของผู้คนที่อยู่ภายใต้เส้นแบ่งความยากจนคือ 32.6%

ข้อมูลปี ค.ศ. 1996–2001 แสดงให้เห็นว่าอายุขัยเฉลี่ยของประชากรในรัฐอยู่ที่ 61.64 ปี ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ โอฑิศามีอัตราการเกิด 23.2 ต่อ 1,000 คนต่อปี อัตราการเสียชีวิต 9.1 ต่อ 1,000 คนต่อปี อัตราการตายของทารก 65 ต่อการเกิดมีชีพ 1,000 คน และอัตราการเสียชีวิตของมารดา 358 ต่อ 1,000,000 การเกิดมีชีพ ในปี ค.ศ. 2018 โอฑิศามีดัชนีการพัฒนามนุษย์อยู่ที่ 0.606

อ้างอิง

1. "Population, Size and Decadal Change" (PDF). Primary Census Abstract Data Highlights, Census of India. Registrar General and Census Commissioner of India. 2018. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-10-19. สืบค้นเมื่อ 2020-06-16.
2. "Cities having population 1 lakh and above, Census 2011" (PDF). Government of India. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 25 November 2014. สืบค้นเมื่อ 2 February 2015.
3. "MOSPI Gross State Domestic Product". Ministry of Statistics and Programme Implementation, Government of India. 1 March 2019. สืบค้นเมื่อ 9 June 2019.
4. "Sub-national HDI - Subnational HDI - Global Data Lab". globaldatalab.org. สืบค้นเมื่อ 2020-04-17.
5. "State of Literacy" (PDF). Census of India. p. 110. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 6 July 2015. สืบค้นเมื่อ 5 August 2015.
6. (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. pp. 122–126. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 13 May 2012. สืบค้นเมื่อ 16 February 2012.
7. "Palapitta: How a mindless dasara ritual is killing our state bird palapitta – Hyderabad News". The Times of India. 29 September 2017. สืบค้นเมื่อ 7 October 2019.
8. http://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/apr2005/englishpdf/bluelay.pdf
9. "Coastal security". Odisha Police. จากแหล่งเดิมเมื่อ 6 February 2015. สืบค้นเมื่อ 1 February 2015.
10. . stscodisha.gov.in. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 September 2018. สืบค้นเมื่อ 10 December 2018.
11. Patel, C.B (April 2010). (PDF). Bhubaneswar: I&PR Department, Government of Odisha. pp. 28, 29, 30. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 19 June 2015. สืบค้นเมื่อ 19 June 2015.
12. Pritish Acharya (11 March 2008). National Movement and Politics in Orissa, 1920–1929. SAGE Publications. p. 19. ISBN 978-81-321-0001-0. จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 January 2016. สืบค้นเมื่อ 3 February 2015.
13. "Amid clash, House passes Bills to rename Orissa, its language". The Hindu. 9 November 2010. จากแหล่งเดิมเมื่อ 17 October 2015. สืบค้นเมื่อ 2 February 2015.
14. "Parliament passes bill to change Orissa's name". NDTV. 24 March 2011. จากแหล่งเดิมเมื่อ 3 February 2015. สืบค้นเมื่อ 2 February 2015.
15. "Orissa wants to change its name to Odisha". Rediff.com. 10 June 2008. สืบค้นเมื่อ 23 June 2020.
16. Decadal Variation In Population Since 1901
17. "India States Briefs – Odisha". World Bank. 31 May 2016. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
18. . Pragativadi: Leading Odia Dailly. 30 July 2017. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-07-12. สืบค้นเมื่อ 12 July 2019.
19. "Sub-national HDI - Subnational HDI - Global Data Lab". globaldatalab.org. สืบค้นเมื่อ 2021-03-31.