กากหมากตาฤๅษี

กากหมากตาฤๅษี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Core eudicots
อันดับ:	Santalales
วงศ์:	Balanophoraceae
สกุล:	Balanophora
สปีชีส์:	B.  fungosa
ชื่อทวินาม
Balanophora fungosa J.R. & G.Forst

กากหมากตาฤๅษี (ชื่อวิทยาศาสตร์: Balanophora fungosa) หรือขนุนดิน มีชื่อสามัญว่า Nutmeg tree เป็นพืชประเภทพืชเบียนหรือกาฝาก อยู่ในวงศ์ขนุนดิน (Balanophoraceae) ในประเทศไทยพบพรรณไม้วงศ์ขนุนดิน 1 สกุล คือ สกุล Balanophora มีทั้งหมด 5 ชนิด โดยหนึ่งในนั้นได้แก่ กากหมากตาฤๅษี

ลักษณะทั่วไป

เป็นพืชเบียน คือดำรงชีวิตโดยการเกาะอาศัยแย่งอาหารจากรากพืชชนิดอื่น ลำต้นอยู่รวมกันเป็นก้อนขนาดใหญ่ใต้ดิน โดยลำต้นจะมีสีหลายสี เช่น สีน้ำตาล สีแดง สีแดงปนน้ำตาล สีเหลือง หรือสีเหลืองปนส้ม ความสูงของต้นทั้งหมดประมาณ 10–30 เซนติเมตร ลักษณะใบมีขนาดเล็ก เรียงเวียนรอบลำต้น สีเหลืองอมแดงหรือน้ำตาล ปลายใบแหลม ออกดอกเป็นช่อ ดอกเพศผู้มีประมาณ 4–5 กลีบ กว้าง 2–6 เซนติเมตร ยาว 4–15 เซนติเมตร ช่อดอกเพศเมียรูปทรงกลม รูปทรงกลมหรือทรงรี ขนาด 3–8 เซนติเมตร ออกดอกระหว่างเดือนกันยายนถึงเดือนกุมภาพันธ์ หรือประปรายตลอดปี

ตามรายงาน กากหมากฤๅษีจะเบียนรากพืชของต้นไม้บางชนิดในสกุลหมีเหม็น (Litsea) บางชนิดในสกุลกระพี้จั่น (Millettia) บางชนิดในสกุลมะขามเทศ (Pithecellobium) และบางชนิดในสกุลแสลงใจ (Strychnos) นอกจากนี้ อาจเบียนรากพืชที่เป็นไม้เถาบางชนิดในสกุลกวาวเครือ (Butea) บางชนิดในสกุลเถาคัน (Cissus) และบางชนิดในสกุลเครือเขาน้ำ (Tetrastigma)

แหล่งที่พบ

กากหมากตาฤๅษีพบการกระจายพันธุ์อยู่ในประเทศอินเดีย จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และมาเลเซีย ส่วนในประเทศไทยพบได้ทุกภาค โดยจะพบตามป่าดิบชื้น ป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณ ที่มีความสูงตั้งแต่ 500–2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล

ประโยชน์

สามารถนำมาทำยาแก้โรคหอบหืด โดยนำลำต้นหั่นเป็นแผ่นๆ ตากแห้งแล้วนำไปผสมกับสมุนไพร

ชื่อท้องถิ่น

ชื่อของกากหมากตาฤๅษี จะเรียกแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น ดังนี้

• ภาคเหนือ – กกหมากพาสี
• ภาคกลาง – ขนุนดิน
• ประจวบคีรีขันธ์ – ดอกกฤษณารากไม้
• ตราด – กากหมากตาฤๅษี
• ชุมพร – บัวผุด
• สระบุรี – ว่านดอกดิน
• เลย – เห็ดหิน

อ้างอิง

1. สุภาวรรณ วงค์คำจันทร์. ความหลากหลายทางชีวภาพ วนอุทยานถ้ำเพชรถ้ำทอง. นครสวรรค์: มหาวิทยาลับราชภัฏนครสวรรค์. 2556
2. พันธุ์ไม้วงศ์ขนุนดินในประเทศไทย 2012-05-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
3. กากหมากตาฤๅษี – Balanophora fungosa, โครงการอนุรักษ์พันธุ์พืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
4. กากหมากตาฤๅษี^{[ลิงก์เสีย]}, MyFirstBrain.Com
5. กากหมากตาฤๅษี, โครงการอนุรักษ์พันธุ์พืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ