อันดับปลาหัวตะกั่ว

อันดับปลาหัวตะกั่ว ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: โอลิโกซีน-ปัจจุบัน
ปลาหางนกยูง ตัวผู้ (♂; บน) และ ตัวเมีย (♀; ล่าง) ซึ่งเป็นปลาในอันดับนี้ที่เป็นที่รู้จักกันดี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้นใหญ่:	Osteichthyes
ชั้น:	Actinopterygii
ชั้นย่อย:	Neopterygii
ชั้นฐาน:	Teleostei
อันดับใหญ่:	Acanthopterygii
อันดับ:	Cyprinodontiformes Berg, 1940
อันดับย่อย
Aplocheiloidei Cyprinodontoidei
ชื่อพ้อง
Microcyprini Regan, 1909

อันดับปลาหัวตะกั่ว หรือ อันดับปลาออกลูกเป็นตัว (อังกฤษ: Toothcarp) เป็นอันดับของปลากระดูกแข็งขนาดเล็กอันดับหนึ่ง พบกระจายพันธุ์โดยทั่วไปในแหล่งน้ำจืดและน้ำกร่อยของเขตร้อนและเขตอบอุ่นทั่วโลก ใช้ชื่ออันดับว่า Cyprinodontiformes

โดยมากแล้วเป็นปลาที่มีขนาดเล็กมีความยาวโดยเฉลี่ยไม่เกิน 10 เซนติเมตร มีพฤติกรรมอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง หากินและอาศัยบริเวณผิวน้ำ โดยเฉพาะริมฝั่งที่มีไม้น้ำหรือร่มไม้ขึ้นครึ้ม ส่วนมากมีสีสันสวยงาม มีความแตกต่างระหว่างตัวผู้และตัวเมียค่อนข้างชัดเจน

พบกระจายพันธุ์อยู่ทั่วไปในทวีปอเมริกาเหนือ, อเมริกากลางจนถึงอเมริกาใต้, แอฟริกา และบางส่วนในทวีปเอเชีย เช่น เอเชียใต้ และเอเชียอาคเนย์

ปลาในอันดับนี้ส่วนมากออกลูกเป็นไข่ แต่มีบางชนิดออกลูกเป็นตัว ชนิดที่ออกลูกเป็นตัวจะมีลักษณะเฉพาะ คือ ตัวผู้จะมีอวัยวะสืบพันธุ์ ซึ่งมีการพัฒนาลักษณะโครงสร้างมาจากก้านครีบก้นคือ จะมีลักษณะแหลมยาวเรียกว่า โกโนโพเดียม ซึ่งจะใช้เป็นอวัยวะนี้ผสมพันธุ์กับตัวเมียส่วนอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอกของตัวเมียจะมีช่องเพศอยู่บริเวณหน้าครีบก้น ซึ่งตัวผู้จะใช้อวัยวะที่เรียกว่าโกโนโพเดียม สอดเข้าไปในช่องเพศของตัวเมีย และส่งน้ำเชื้อเข้าไปผสมกับไข่ของตัวเมียหรืออาจจะถูกเก็บไว้ในท่อนำไข่ ปลาในอันดับนี้สามารถออกลูกเป็นตัว โดยไข่ที่อยู่ในท้องของตัวเมียจะถูกผสมโดยน้ำเชื้อของตัวผู้ และไข่ก็จะพัฒนาอยู่ในท้องของตัวเมียจนกระทั่งฟักออกเป็นตัว ซึ่งปลาตัวเมียที่ได้ผสมกับปลาตัวผู้เพียงครั้งเดียว จะสามารถให้ลูกได้ต่อไปอีกหลายครั้ง ถึงแม้ว่าจะไม่ได้รับการผสมพันธุ์กับตัวผู้อีกเลย โดยไข่จะผสมพันธุ์กับน้ำเชื้อที่ถูกกักเก็บไว้ในท่อนำไข่ ซึ่งการที่ปลาออกลูกเป็นตัวตัวเมียสามารถกักเก็บน้ำเชื้อตัวผู้ได้ยาวนานนั้นขึ้นอยู่ชนิดและความสมบูรณ์ของตัวแม่ปลา

ปลาในอันดับนี้โดยรวม เป็นที่รู้จักกันดีของมนุษย์ โดยมิได้นำมารับประทานเป็นปลาเศรษฐกิจ แต่มีการนิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงามกันมาอย่างยาวนานแล้ว เพราะเลี้ยงง่าย มีความสวยงาม เนื่องจากเป็นปลาขนาดเล็ก และมักว่ายอยู่บรเวณผิวน้ำ ซึ่งในปัจจุบันมีการเพาะขยายพันธุ์กันอย่างกว้างขวางนเกิดเป็นสายพันธุ์แปลก ๆ และสวยงามกว่าที่มีอยู่ในธรรมชาติจริง ๆ มากมาย อีกทั้งยังมีประโยชน์ในการกำจัดลูกน้ำซึ่งเป็นตัวอ่อนของยุงได้เป็นอย่างดีอีกด้วย

โดยปลาในวงศ์นี้ที่เป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี คือ วงศ์ปลาหัวตะกั่ว (Aplocheilidae) และ วงศ์ปลาสอด (Poeciliidae) ซึ่งรวมถึงปลาหางนกยูง (Poecilia reticulata) ด้วย

การจำแนก

• อันดับย่อย Aplocheiloidei
  • วงศ์ Aplocheilidae
  • วงศ์ Nothobranchiidae
  • วงศ์ Rivulidae
• อันดับย่อย Cyprinodontoidei
  • วงศ์ใหญ่ Funduloidea
    • วงศ์ Profundulidae
    • วงศ์ Goodeidae
    • วงศ์ Fundulidae
  • วงศ์ใหญ่ Valencioidea
    • วงศ์ Valenciidae
  • วงศ์ใหญ่ Cyprinodontoidea
    • วงศ์ Cyprinodontidae
  • วงศ์ใหญ่ Poecilioidea
    • วงศ์ Anablepidae
    • วงศ์ Poeciliidae

อ้างอิง

1. จาก itis.gov (อังกฤษ)
2. [. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2009-01-31. สืบค้นเมื่อ 2011-10-03. ปลาออกลูกเป็นตัว จากเว็บไซต์กรมประมง (ไทย)]
3. จาก ITIS.gov (อังกฤษ)
4. Parenti, Lynne R. (1998). Paxton, J.R. & Eschmeyer, W.N.. ed. Encyclopedia of Fishes. San Diego: Academic Press. pp. 148–151. ISBN 0-12-547665-5

แหล่งข้อมูลอื่น

• จาก Fishbase.org (อังกฤษ)