ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา

ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับ:	Chiroptera
วงศ์:	Phyllostomidae
วงศ์ย่อย:	Desmodontinae
สกุล:	Desmodus Wied-Neuwied, 1826
สปีชีส์:	D.  rotundus
ชื่อทวินาม
Desmodus rotundus Geoffroy, 1810
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์

ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา หรือ ค้างคาวดูดเลือดธรรมดา (อังกฤษ: Common vampire bat, Vampire bat) เป็นค้างคาวขนาดเล็กชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Desmodus rotundus (/เดส-โม-ดัส /โร-ทัน-ดัส/) จัดเป็นค้างคาวเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่อยู่ในสกุล Desmodus

เป็นค้างคาวแวมไพร์หรือค้างคาวดูดเลือด 1 ใน 3 ชนิดที่มีในโลก แต่ถือเป็นเพียงชนิดเดียวที่ดูดเลือดของสัตว์อื่นที่มีขนาดใหญ่กว่ากินเป็นอาหารเท่านั้น จัดว่าเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่กินเลือดเป็นอาหาร กระจายพันธุ์ในป่าดิบตั้งแต่อเมริกากลาง จนถึงทั่วไปในหลายพื้นที่ของทวีปอเมริกาใต้

ลักษณะทั่วไปของค้าวคาวแวมไพร์ธรรมดา คือ จะมีปากสั้นรูปกรวย ไม่มีปีกจมูกทำให้เผยเห็นโพรงจมูกเป็นรูปตัวยู และมีอวัยวะพิเศษ เรียกว่า "Thermoreceptors" ติดอยู่ที่ปลายจมูก สำหรับใช้ช่วยตรวจหาบริเวณที่มีเลือดไหลได้ดีใต้ผิวหนังของเหยื่อ อีกทั้งยังมีสายตาที่มองเห็นเป็นภาพอินฟาเรด จากอุณหภูมิความร้อนของตัวเหยื่อ และทำให้เห็นดีมากในเวลากลางคืน ซึ่งเป็นเวลาออกหากิน

ตัวเมียมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้ มีนิ้วและข้อต่อที่แข็งแรง และคล่องแคล่วว่องไวมากเมื่อเทียบกับค้างคาวชนิดอื่น ๆ โดยเฉพาะเมื่ออยู่กับพื้นที่ สามารถกระโดดหรือคลานไปมาเคลื่อนไหวได้เร็วมากผิดกับค้างคาวชนิดอื่น ๆ

ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา จะดูดเลือดจากสัตว์เลือดอุ่นที่มีขนาดใหญ่กว่า ซึ่งอาจใหญ่กว่าตัวค้างคาวได้ถึง 10,000 เท่าได้ โดยมากจะเป็นสัตว์ป่าและสัตว์เลี้ยงที่เป็นปศุสัตว์ เช่น หมู, หมูป่า, วัวและควาย เป็นต้น รวมถึงอาจดูดเลือดมนุษย์ได้ด้วย เมื่อจะดูดเลือด ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดาจะดูดเฉพาะเหยื่อที่นอนหลับ ด้วยฟันที่แหลมคมคู่หน้าที่แหลมเหมือนมีดโกน ประกอบกับเป็นเวลาที่เหยื่อนอนหลับอยู่ด้วย จึงมักไม่ทันระวังหรือรู้ตัว โดยค้างคาวจะร่อนลงและเดินด้วยเล็บเล็ก ๆ ที่ติดอยู่กับปีกทั้ง 4 ข้าง ไปดูดเลือด ซึ่งเลือดของเหยื่อจะไม่แข็งตัว เนื่องจากในน้ำลายของค้างคาว มีสารเคมีพิเศษที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัว และขณะที่ดูดเลือด ค้างคาวจะถ่ายปัสสาวะไปด้วย เนื่องจากจะดูดเลือดในปริมาณที่มาก ทำให้ไม่สามารถบินได้ ซึ่งปริมาณเลือดที่ดูดไปนั้น หากคำนวณว่าดูดเลือดหมูทุกคืน ภายในเวลา 5 เดือน จะมีปริมาณเท่ากับน้ำหนัก 5 แกลลอน อีกทั้งเลือดที่ไหลออกมานั้นจะไหลผ่านลิ้นของค้างคาวที่มีร่องพิเศษช่วยให้เลือดไหลผ่านหลอดเลือดฝอยได้โดยง่าย ซึ่งคุณสมบัติที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัวของค้างคาวแวมไพร์ธรรมดานั้น เป็นที่สนใจของนักวิทยาศาสตร์ ที่จะศึกษาเกี่ยวกับเรื่องพันธุกรรมเพื่อที่จะค้นหายีนที่จะป้องกันภาวะหัวใจวาย

ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดาจะดูดกินเลือดมากถึงครึ่งหนึ่งของน้ำหนักตัวต่อวัน เนื่องจากกินแต่เลือดอย่างเดียว ซึ่งเลือดให้พลังงานไม่มากอีกทั้งยังไม่มีไขมัน หากไม่ทำเช่นนั้น ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดาจะตายภายในเวลาไม่เกิน 3 วัน

ในเวลากลางวัน ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดาจะหลับพักผ่อนบนเพดานถ้ำ โดยอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง ทั้งพ่อและแม่ค้างคาวจะช่วยกันเลี้ยงดูลูกน้อยที่ยังบินไม่ได้ เป็นระยะเวลานานถึง 9 เดือน อีกทั้งยังมีพฤติกรรมนำเลือดที่หามาได้ กลับมาฝากสมาชิกตัวอื่นในฝูงด้วย สำหรับสมาชิกตัวใดที่หากินได้พอ

แต่ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดา ก็ถือเป็นสัตว์อันตราย โดยเป็นพาหะนำโรคพิษสุนัขบ้าแพร่สู่มนุษย์ได้ ที่ประเทศเปรูในปี ค.ศ. 2010 มีผู้เสียชีวิตทั้งหมด 4 ราย เป็นเด็ก จากโรคนี้โดยมีพาหะจากค้างคาว

อ้างอิง

1. Desmodus rotundus จากIUCN (อังกฤษ)
2. จาก itis.gov (อังกฤษ)
3. "ท่องโลกกว้าง  : เจาะความลับของธรรมชาติ ตอน นกจอมลวง ผีเสื้อเจ้าเล่ห์ และ คำกล่าวขาน". ไทยพีบีเอส. 19 February 2015. สืบค้นเมื่อ 21 February 2015. line feed character in |title= at position 13 (help)^{[ลิงก์เสีย]}
4. "ค้างคาวแวมไพร์" เจ้าอยู่ได้อย่างไร ถ้าแค่ดูดเลือดเพียวๆ !? จากผู้จัดการออนไลน์
5. รายการสำรวจโลกกับ เนชั่นแนล จีโอกราฟิก ออกอากาศวันพฤหัสบดีที่ 12 ตุลาคม 2543 ช่อง 9 อ.ส.ม.ท., 21.00 น.
6. Delpietro V. & Russo, R. G. (2002) "Observations of the Common Vampire Bat and the Hairy-legged Vampire Bat in Captivity", Mamm. Biol, 67:65-78. [1] doi:10.1078/1616-5047-00011
7. Killer Amazon Bats, "Austin Stevens Adventures" สารคดีทางอนิมอลพลาเน็ต. ทางทรูวิชั่นส์: วันจันทร์ที่ 14 มกราคม 2556
8. [https://web.archive.org/web/20120511235913/http://news.mthai.com/world-news/84020.html Archived 2012-05-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สยอง! ค้างคาวดูดเลือดถล่มเปรู แพร่โรคกลัวน้ำ ตายแล้ว 4 จากเอ็มไทย]

แหล่งข้อมูลอื่น

•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Desmodus rotundus จากวิกิสปีชีส์

• ค้างคาวแวมไพร์ธรรมดาจากสารานุกรมบริตานิกา (อังกฤษ)