พินอิน
พินอิน หรือ ฮั่นยฺหวี่พินอิน (จีนตัวย่อ: 汉语拼音; จีนตัวเต็ม: 漢語拼音; พินอิน: Hànyǔ Pīnyīn; จู้อิน : ㄏㄢˋ ㄩˇ ㄆㄧㄣ ㄧㄣ แปลว่า สะกดเสียงภาษาจีน) คือระบบในการถอดเสียงภาษาจีนมาตรฐาน ด้วยตัวอักษรละติน ความหมายของพินอินคือ "การรวมเสียงเข้าด้วยกัน" (โดยนัยก็คือ การเขียนแบบสัทศาสตร์ การสะกด การถอดเสียง หรือการทับศัพท์)
| ฮั่นยฺหวี่พินอิน | |
|---|---|
| ชนิด | ระบบการถอดเป็นอักษรโรมันสำหรับAlphabet |
| ภาษาพูด | ภาษาจีนมาตรฐาน |
| ผู้ประดิษฐ์ | คริสต์ทศวรรษ 1950 |
| พินอิน | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ตารางพยางค์ฮั่นยฺหวี่พินอิน ซึ่งรวมพยางค์หน้า 23 ตัว (บน) และพยางค์หลัง 24 ตัว (ล่าง) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ภาษาจีน | 拼音 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ตัวเขียนสำหรับสัทตัวอักษรจีน | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวย่อ | 汉语拼音方案 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวเต็ม | 漢語拼音方案 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
พินอินเริ่มต้นในปี พ.ศ. 2501 และเริ่มใช้กันในปี พ.ศ. 2522 โดย รัฐบาลของสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยใช้แทนที่ระบบการถอดเสียงแบบเก่า เช่น ระบบเวดและไจลส์ และระบบจู้อิน นอกจากนี้ ยังมีการออกแบบระบบอื่น ๆ สำหรับนำไปใช้กับภาษาพูดของจีนในถิ่นต่าง ๆ และภาษาของชนกลุ่มน้อยที่ไม่ใช้ภาษาฮั่น ในสาธารณรัฐประชาชนจีนด้วย
นับแต่นั้นมา พินอินก็เป็นที่ยอมรับจากสถาบันนานาชาติหลายแห่ง รวมทั้งรัฐบาลสิงคโปร์ หอสมุดรัฐสภาอเมริกัน และสมาคมหอสมุดอเมริกัน โดยถือว่าเป็นระบบการถอดเสียงที่เหมาะสมสำหรับภาษาจีนกลาง ครั้นปี พ.ศ. 2522 องค์การมาตรฐานนานาชาติ (ISO) ก็ได้รับเอาพินอินเป็นระบบมาตรฐาน (ISO 7098) ในการถ่ายทอดเสียงภาษาจีนปัจจุบันด้วยอักษรโรมัน (the standard romanization for modern Chinese)
สิ่งสำคัญที่ต้องระลึกไว้ก็คือ พินอินนั้น เป็นการทับศัพท์ด้วยอักษรโรมัน (Romanization) มิใช่การถอดเสียงแบบภาษาอังกฤษ (Anglicization) นั่นคือ การกำหนดให้ใช้ตัวอักษรตัวหนึ่ง สำหรับแทนเสียงหนึ่ง ๆ ในภาษาจีนไว้อย่างตายตัว เช่น b และ d ในระบบพินอิน เป็นเสียง "ป" และ "ต" ตามลำดับ ซึ่งแตกต่างจากระบบการออกเสียงส่วนใหญ่ ไม่ว่าอังกฤษ ฝรั่งเศส หรือภาษาอื่นในยุโรป ขณะที่อักษร j หรือ q นั้นมีเสียงไม่ตรงกับในภาษาอังกฤษเลย กล่าวสั้น ๆ ก็คือ พินอินมุ่งที่จะใช้อักษรโรมัน เพื่อแทนเสียงใดเสียงหนึ่งโดยเฉพาะ เพื่อความสะดวกในการเขียน มิได้ยืมเสียงจากระบบของอักษรโรมันมาใช้ การใช้ระบบนี้นอกจากทำให้ชาวต่างชาติเขียนอ่านภาษาจีนได้สะดวกแล้ว ยังสามารถใช้กับคอมพิวเตอร์ได้สะดวกอย่างยิ่งด้วย
ต่อไปนี้เป็นการถอดเสียงภาษาจีน (ที่เขียนด้วยอักษรโรมันในระบบพินอิน) ด้วยอักษรไทย โปรดสังเกตว่า บางหน่วยเสียงในภาษาจีนไม่มีหน่วยเสียงที่ตรงกันในภาษาไทย จึงต้องอนุโลมใช้อักษรที่ใกล้เคียง ในที่นี้จึงมีอักษรไทยบางตัว ที่ต้องใช้แทนหน่วยเสียงในภาษาจีนมากกว่าหนึ่งหน่วยเสียง ทั้งนี้เพื่อเป็น "เกณฑ์อย่างคร่าว ๆ" สำหรับการเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีน
ต้นพยางค์ (เสียงพยัญชนะต้น)
อักษรพินอินจะปรากฏเป็นตัวหนา และมีอักษรจู้อินกำกับ อักษรไทยที่กำกับไว้หมายถึงเสียงพยัญชนะไทยที่ใกล้เคียง มิใช่การทับศัพท์
| ริมฝีปาก | ริมฝีปากกับฟัน | ปุ่มเหงือก | ปลายลิ้นม้วน | ปุ่มเหงือกกับ เพดานแข็ง | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| เสียงกัก | b [p] (ปㄅ) | p [pʰ] (พㄆ) | d [t] (ตㄉ) | t [tʰ] (ทㄊ) | g [k] (กㄍ) | k [kʰ] (คㄎ) | ||||||
| เสียงนาสิก | m [m] (มㄇ) | n [n] (นㄋ) | ||||||||||
| เสียงข้างลิ้น | ่่่่่สสสส | l [l] (ลㄌ) | r¹ [ɻ~ʐ] (ร(ล) ม้วนลิ้น ㄖ) | |||||||||
| เสียงกึ่งเสียดแทรก | z [ts] (ตซ คล้าย จ ㄗ) | c [tsʰ] (ทซ คล้าย ช ㄘ) | zh [ʈʂ] (ตซ(จ) ม้วนลิ้น ㄓ) | ch [ʈʂʰ] (ทซ(ช) ม้วนลิ้น ㄔ) | j [tɕ] (จㄐ) | q [tɕʰ] (ชㄑ) | ||||||
| เสียงเสียดแทรก | f [f] (ฟㄈ) | s [s] (ซㄙ) | sh [ʂ] (ซ ม้วนลิ้น ㄕ) | x [ɕ] (ทร คล้าย ซฺ ㄒ) | h [x] (คฺฮ คล้าย ฮ ㄏ) | |||||||
| เสียงกึ่งสระ | y² [j]/[ɥ]³ (ยㄧ/ㄩ) | w² [w] (วㄨ) | ||||||||||
- ¹ /ɻ/ อาจออกเสียงคล้ายกับ /ʐ/ (เสียงเสียดแทรก ปลายลิ้นม้วน ก้อง) ซึ่งเปลี่ยนแปรไปตามผู้พูด แต่ก็ถือว่าเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน
- ² อักษร y และ w นั้นไม่ได้บรรจุอยู่ในตารางเสียงพยัญชนะของระบบพินอินอย่างเป็นทางการ แต่ใช้สำหรับแทนที่อักษรสระ i, u, ü เมื่อไม่มีเสียงพยัญชนะต้น ซึ่งจะเปลี่ยนรูปเป็น yi, wu, yu ตามลำดับ
- ³ อักษร y จะออกเสียงเป็น [ɥ] เมื่อตามด้วย u (ซึ่งลดรูปมาจาก ü)
การเรียงลำดับเสียงพินอิน (ไม่รวม w และ y) ได้รับการสืบทอดมาจากระบบจู้อิน (注音; Zhùyīn) นั่นคือ
b p m f d t n l g k h j q x zh ch sh r z c s
หรือ ที่เราท่องกันว่า... โป โพ โม โฟ เตอ เทอ เนอ เลอ เกอ เคอ เฮอ จี ชี ทรี จืยฺ ชืยฺ ซืยฺ รืยฺ ตซือ(จือ) ทซือ(ชือ) ซือ
อย่างไรก็ตามในพจนานุกรมสมัยใหม่ ได้เรียงพินอินแบบ a-z เหมือนอักษรโรมันเพื่อให้การค้นหาสะดวกยิ่งขึ้น
ท้ายพยางค์ (เสียงสระและเสียงพยัญชนะสะกด)
อักษรพินอินจะปรากฏเป็นตัวหนา และปรากฏเป็นสองรูปแบบได้แก่ รูปแบบที่ไม่มีเสียงพยัญชนะต้น และรูปแบบที่มีเสียงพยัญชนะต้นซึ่งจะมีขีดนำหน้า
| ตัวท้าย | ตัวจบ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ∅ | /i/ | /u/ | /n/ | /ŋ/ | |||||||||
| ตัวกลาง | ∅ | -i¹ [ɨ] (อือ) | e, -e [ɤ] (เออ) | a, -a [a] (อา) | ei, -ei [ei̯] (เอย์) | ai, -ai [ai̯] (ไอ/อาย) | ou, -ou [ou̯] (โอว) | ao, -ao [au̯] (เอา/อาว) | en, -en [ən] (เอิน) | an, -an [an] (อัน/อาน) | -ong [ʊŋ] (เวิง, อุง) | eng, -eng [əŋ] (เอิง) | ang, -ang [aŋ] (อัง/อาง) |
| /i/ | yi, -i [i] (อี) | ye, -ie [i̯e] (เย, อีเย) | ya, -ia [i̯a] (ยา, เอีย) | you, -iu [i̯ou̯] (โยว, โอฺยว) | yao, -iao [i̯au̯] (เยา/ยาว, เอียว) | yin, -in [in] (อิน) | yan, -ian [i̯ɛn] (เยียน, เอียน) | yong, -iong [i̯ʊŋ] (ยฺวืง, อฺวืง) | ying, -ing [iŋ] (อิง) | yang, -iang [i̯aŋ] (เยียง/ยาง, เอียง) | |||
| /u/ | wu, -u [u] (อู) | wo, -uo³ [u̯o] (วอ, อฺวอ) | wa, -ua [u̯a] (วา, อัว/อวา) | wei, -ui [u̯ei̯] (เวย์, เอฺวย์) | wai, -uai [u̯ai̯] (ไว/วาย, อวาย) | wen, -un [u̯ən] (เวิน, เอฺวิน) | wan, -uan [u̯an] (วัน/วาน, อวน/อวาน) | weng [u̯əŋ] (เวิง, อุง) | wang, -uang [u̯aŋ] (วัง/วาง, อวง/อวาง) | ||||
| /y/ | yu, -ü² [y] (อวี) | yue, -üe² [y̯e] (เยฺว, เอฺว) | yun, -ün² [yn] (ยฺวืน, อฺวืน) | yuan, -üan² [y̯ɛn] (ยวืออัน, อวืออัน) | |||||||||
- ¹ -i อักษรนี้ใช้ผสมกับ zh ch sh r z c s เท่านั้น
- ² ü จะเขียนเป็น u เมื่อตามหลัง j q x y
- ³ uo จะเขียนเป็น o เมื่อตามหลัง b p m f
เสียง /ər/ (เออร์ เช่น 而, 二, ฯลฯ) ซึ่งไม่ปรากฏในตาราง จะเขียนเป็น er ซึ่งเป็นเสียงสระตัวเดียวที่ไม่มีเสียงพยัญชนะต้น สำหรับรูปต่อท้าย -r (ร์) ระบบพินอินไม่ได้กำหนดไว้เป็นพิเศษ จึงสามารถนำไปต่อท้ายสระของพยางค์ก่อนหน้าโดยไม่ทำให้เสียงของพยางค์นั้นเปลี่ยนไป นอกจากนี้ก็ยังมี ê [ɛ] (เอ เช่น 欸, 誒) และเสียงกึ่งพยางค์เช่น m (อืม เช่น 呒, 呣), n (อืน เช่น 嗯, 唔), ng (อืง เช่น 嗯, 𠮾) ใช้เป็นคำอุทาน
อะพอสทรอฟี (') จะใช้เพื่อเป็นการแบ่งพยางค์ เมื่อการเขียนติดกันอาจก่อให้เกิดความกำกวม โดยเฉพาะเมื่อเขียนโดยไม่ใส่วรรณยุกต์ เช่นระหว่าง pi'ao (皮袄/皮襖) กับ piao (票) และระหว่าง Xi'an (西安) กับ xian (先)
การถอดเสียงวรรณยุกต์
ระบบพินอินมีเครื่องหมายแทนเสียงวรรณยุกต์ 4 เครื่องหมายด้วยกัน ดังนี้
1. วรรณยุกต์เสียงที่หนึ่ง แทนด้วยขีดระนาบสั้น ๆ (ˉ) เทียบเท่าเสียง สามัญหรือตรี ในภาษาไทย:
- ā ē ī ō ū ǖ
2. วรรณยุกต์เสียงที่สอง แทนด้วยขีดสั้น ๆ เอียงขวา (ˊ) เทียบเท่าเสียง จัตวา ในภาษาไทย:
- á é í ó ú ǘ
3. วรรณยุกต์เสียงที่สาม แทนด้วยขีดรูปลิ่ม (ˇ) คล้ายเสียง เอก ในภาษาไทย (แต่ไม่ใช่เสียง"เอก") :
- ǎ ě ǐ ǒ ǔ ǚ
4. วรรณยุกต์เสียงที่สี่ แทนด้วยขีดสั้น ๆ เอียงซ้าย (ˋ) เทียบเท่าเสียง โท ในภาษาไทย:
- à è ì ò ù ǜ
5. วรรณยุกต์เสียงที่ห้า ไม่มีเครื่องหมาย:
- a e i o u ü (แต่บางครั้งเขียนจุดหน้าพยางค์นั้น ๆ เช่น ·yo เยาะ) ส
ในการใช้เครื่องพิมพ์ดีดหรือคอมพิวเตอร์ อาจใช้ตัวเลขแทนเครื่องหมายวรรณยุกต์ได้ (1 2 3 4 5 ตามลำดับ)
การใส่วรรณยุกต์
โดยดูที่สระ a o e i u ü ตัวอย่างสระ ie ให้ใส่ที่ e เพราะ e มาก่อน (e i) ยกเว้นถ้า iu ใส่ที่ u
- ตัวอย่าง
| อักษรจีน | พินอิน | อักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| 妈 | mā | มา | แม่ |
| 麻 | má | หมา | ป่าน |
| 马 | mǎ | หม่า | ม้า |
| 骂 | mà | ม่า | ดุด่า |
| 吗 | ma | มะ | หรือ, ไหม |
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
อ่านเพิ่ม
- Gao, Johnson K. (2005). Pinyin shorthand: a bilingual handbook. Jack Sun. ISBN 9781599712512.
- Kimball, Richard L. (1988). Quick reference Chinese : a practical guide to Mandarin for beginners and travelers in English, Pinyin romanization, and Chinese characters. China Books & Periodicals. ISBN 9780835120364.
- Pinyin Chinese–English dictionary (ภาษาอังกฤษ). Beijing: Commercial Press. 1979. ISBN 9780471867968.
- Yǐn Bīnyōng (尹斌庸); Felley, Mary (1990). 汉语拼音和正词法 [Chinese romanization: pronunciation and orthography] (ภาษาอังกฤษ). ISBN 9787800521485.
แหล่งข้อมูลอื่น
| วิกิตำรามีตำราในหัวข้อ Pinyin |
| วิกิตำรา Chinese (Mandarin)มีหน้าในหัวข้อ การออกเสียงพินอิน |
- Scheme for the Chinese Phonetic Alphabet—The original 1958 Scheme, apparently scanned from a reprinted copy in Xinhua Zidian. PDF version from the Chinese Ministry of Education. (ในภาษาจีน)
- Basic rules of the Chinese phonetic alphabet orthography—The official standard GB/T 16159–2012 in Chinese. PDF version from the Chinese Ministry of Education. (ในภาษาจีน)
- HTML version (ในภาษาจีน)
- Chinese phonetic alphabet spelling rules for Chinese names—The official standard GB/T 28039–2011 in Chinese. PDF version from the Chinese Ministry of Education (ในภาษาจีน)
- HTML version (ในภาษาจีน)
- Pinyin-Guide.com Pronunciation and FAQs related to Pinyin
- Pinyin Tone Tool () Online editor to create Pinyin with tones
- ตารางเปรียบเทียบการถ่ายทอดเสียงภาษาจีนในระบบต่าง ๆ รวมทั้งระบบพินอิน