โอ๊ก

โอ๊ก
ใบและผลของ Quercus robur
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Fagales
วงศ์:	Fagaceae
สกุล:	Quercus L.
Species
See List of Quercus species

โอ๊ก (oak) หรือ ก่อ เป็นไม้ยืนต้นหรือไม้พุ่มในสกุล Quercus (/ˈkwɜːrkəs/; ภาษาละติน "oak tree") มี 600 สปีชีส์ โอ๊กอาจจะหมายถึงพืชบางชนิดในสกุล Lithocarpusด้วย พืชสกุลนี้เป็นพืชพื้นเมืองในซีกโลกเหนือ แพร่กระจายตั้งแต่เขตที่อากาศหนาวเย็นไปจนถึงเขตร้อนในเอเชียและอเมริกา

การจักจำแนก

ต้นโอ๊กเป็นพืชมีดอก สกุลของโอ๊กแบ่งออกเป็น 2 สกุลย่อย และมีการแบ่งเป็นส่วน:

สกุลย่อย Quercus

 

สกุลย่อยQuercus แบ่งได้เป็น:

• ส่วน Quercus ( Lepidobalanus หรือ Leucobalanus), เป็นกลุ่มของโอ๊กขาวในยุโรป เอเชีย และอเมริกาเหนือ ผลแก่ภายใน 6 เดือน รสหวานหรือออกขมเล็กน้อย ด้านในของเปลือกผลไม่มีขน ใบไม่มี bristle ที่ส่วนโค้งด้านบน
• ส่วน Mesobalanus, โอ๊กฮังการีและพืชใกล้เคียงในยุโรปและเอเชีย ผลแก่ภายใน 6 เดือน รสขม ด้านในของเปลือกผลไม่มีขน ส่วน Mesobalanus ใกล้เคียงกับส่วน Quercus และบางครั้งรวมกันได้
• ส่วน Cerris, โอ๊กตุรกีและพืชใกล้เคียงในยุโรปและเอเชีย ผลแก่ภายใน 18 เดือน และรสขมมาก ด้านในของเปลือกผลไม่มีขน ปลายใบแหลมมี bristles ที่ส่วนโค้งด้านบน
• ส่วน Protobalanus,โอ๊กลีฟแคนยอนและพืชใกล้เคียงในสหรัฐและเม็กซิโก ผลแก่ภายใน 18 เดือน และรสขมมาก ด้านในของเปลือกผลมีขน ปลายใบแหลมมี bristles ที่ส่วนโค้งด้านบน
• ส่วน Lobatae (Erythrobalanus), โอ๊กแดงในอเมริกาเหนือ อเมริกากลางและอเมริกาใต้ ผลแก่ภายใน 18 เดือน และรสขมมาก ด้านในของเปลือกผลมีขน ผลที่เป็นนัทจริงๆมีเปลือกหุมที่บาง ใบมี spiny bristles ที่ปลาย

มีสปีชีส์ของต้นโอ๊กที่หายากและจัดจำแนกไม่ได้ เช่น : Quercus coccinea Quercus muehlenbergii และ Quercus stellata

สกุลย่อย Cyclobalanopsis

• โอ๊กที่พบในเอเชียตะวันออกและตะวันออกเฉียงใต้ ไม่ผลัดใบ สูง 10–40 m ต่างจากสกุลย่อย Quercus ที่เปลือกผลเป็นรูปถ้วย และอยู่เป็นกลุ่ม แม้จะไม่พบทุกสปีชีส์ Flora of China 2006-09-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ได้แยก Cyclobalanopsis เป็นสกุลต่างหากแต่นักวิชาการกลุ่มอื่นจัดให้เป็นสกุลย่อยของQuercus มี 150 สปีชีส์ ซึ่งพบในญี่ปุ่นตอนใต้ เกาหลีใต้ และไต้หวัน ไปจนถึงจีนตอนใต้ ทางเหนือของอินโดจีนไปจนถึงเทือกเขาหิมาลัยตะวันออก

ความสำคัญทางวัฒนธรรม

 

กิ่งโอ๊ก ใน ตราแผ่นดินเอสโทเนีย

สัญลักษณ์ประจำชาติ

โอ๊กเป็นไม้ประจำชาติของหลายประเทศ เป็นสัญลักษณ์ของเยอรมันโบราณ (Donar Oak) ตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 ต่อมาเป็นต้นไม้ประจำชาติของเยอรมนี กิ่งโอ๊กยังพบในเหรียญของเงิน สกุล มาร์กเยอรมัน และ ยูโร ใน พ.ศ. 2547 Arbor Day Foundation ได้เสนอให้โอ๊กเป็นต้นไม้ประจำชาติของสหรัฐ และในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2547 สภาได้อนุมัติให้ต้นโอ๊กเป็นไม้ประจำชาติ

ประเทศอื่น ๆ ที่ได้กำหนดให้โอ๊กเป็นไม้ประจำชาติได้แก่ อังกฤษ, เอสโทเนีย, ฝรั่งเศส, เยอรมนี, มอลโดวา, โรมาเนีย, แลตเวีย, ลิทัวเนีย, โปแลนด์ สหรัฐอเมริกา, เวลส์, กาลิเซีย, บัลแกเรียและ เซอร์เบีย.

การใช้ประโยชน์

 

ไม้โอ๊กใช้ในการก่อสร้างโบสถ์ในฝรั่งเศส

ไม้โอ๊กมีความถ่วงจำเพาะประมาณ 0.75 g/cm³, ตรงและแข็ง ทนต่อแมลงและเชื้อราเนื่องจากมีแทนนินมาก จึงนิยมนำมาทำเครื่องเรือนและเฟอร์นิเจอร์ตั้งแต่ยุคกลาง ใช้ทำถังไม้โอ๊กสำหรับหมักไวน์

 

ถังไม้โอ๊ก

อ้างอิง

1. Sunset Western Garden Book, 1995:606–607
2. Carpenter, Paul (1990). Plants in the Landscape. New York: W.H. Freeman and Company. p. 73.
3. Schierz, Kai Uwe (2004). "Von Bonifatius bis Beuys, oder: Vom Umgang mit heiligen Eichen". ใน Hardy Eidam; Marina Moritz; Gerd-Rainer Riedel; Kai-Uwe Schierz (บ.ก.). Bonifatius: Heidenopfer, Christuskreuz, Eichenkult (ภาษาเยอรมัน). Stadtverwaltung Erfurt. pp. 139–45.
4. "Trees – Arbor Day Foundation". Arborday.org. สืบค้นเมื่อ 2010-04-27.
5. "Oak Trees". arborday.org. สืบค้นเมื่อ 2010-04-27.
6. "Oak as a Symbol". Venables Oak. สืบค้นเมื่อ 26 September 2012.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Flora of China – Cyclobalanopsis
• Flora Europaea: Quercus
• Oaks from Bialowieza Forest 2008-05-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Common Oaks of Florida
• Oaks of the world
• The Global Trees Campaign The Red List of Oaks and Global Survey of Threatened Quercus
• Janka Hardness Scale 2016-09-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน – The Janka Hardness Scale for many Exotic and Domestic species