วงศ์ปลาจาน

วงศ์ปลาจาน
ปลาจานแดง (Argyrops spinifer)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Perciformes
อันดับย่อย:	Percoidei
วงศ์:	Sparidae Rafinesque, 1810
สกุล
ดูในเนื้อหา

วงศ์ปลาจาน หรือ วงศ์ปลาอีคุด (อังกฤษ: Sea bream, Porgie) เป็นวงศ์ของปลากระดูกแข็ง ในอันดับปลากะพง (Perciformes) วงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Sparidae

มีลักษณะโดยทั่วไป คือ ลำตัวค่อนข้างยาวแบนข้าง มีเกล็ดซิเลียเตดขนาดปานกลาง เกล็ดบนหัวเริ่มมีตั้งแต่บริเวณระหว่างตาหรือบริเวณหลังตา ส่วนหน้าของขากรรไกรมีฟันเขี้ยวหรือฟันตัด บริเวณของมุมปากมีฟันรูปกรวยหรือแบบฟันกราม ซึ่งจะมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ ไปทางส่วนท้าย ไม่มีฟันบนกระดูกพาลาทีน ครีบหลังมีตอนเดียวมีก้านครีบแข็ง 11–12 ก้าน ก้านครีบอ่อนที่แตกปลาย 10–15 ก้าน ครีบก้นมีก้านครีบแข็งที่ใหญ่และแข็งแรง ก้านครีบแข็งก้านที่สองยาวที่สุด

เป็นปลาทะเล พบกระจายพันธุ์ในทะเลและมหาสมุทรเขตร้อนและอบอุ่นทั่วโลก เป็นปลาเศรษฐกิจ ใช้เนื้อในการบริโภค และตกเป็นเกมกีฬา บางชนิดอาจพบได้ในเขตน้ำกร่อยหรือน้ำจืด

ในประเทศไทย ปลาที่อยู่ในวงศ์นี้ที่เป็นที่รู้จักกันดี เช่น ปลาอีคุด (Acanthopagrus berda) และปลาจานแดง หรือปลาอีคุดครีบยาว (Argyrops spinifer)

นอกจากนี้แล้ว ปลาในวงศ์นี้ยังมีการสืบพันธุ์เป็นกะเทยแบบเป็นลำดับ คือ การเป็นกะเทยแบบกลายเพศหรือเปลี่ยนเพศ คือเปลี่ยนจากเพศผู้ในระยะแรกและเป็นเพศเมียเมื่อปลาโตขึ้นได้ด้วย

การจำแนก

พบ 147 ชนิด ใน 38 สกุล

• สกุล Acanthopagrus
  • Acanthopagrus akazakii Iwatsuki, Kimura & Yoshino, 2006
  • Acanthopagrus australis (Gunther, 1859)
  • Acanthopagrus berda, ปลาอีคุด (Forsskål, 1775)
  • Acanthopagrus bifasciatus (Forsskål, 1775)
  • Acanthopagrus butcheri (Munro, 1949)
  • Acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782)
  • Acanthopagrus palmaris (Whitley, 1935)
  • Acanthopagrus schlegelii
    • A. s. czerskii (Berg, 1914)
    • A. s. schlegelii (Bleeker, 1854)
  • Acanthopagrus sivicolus (Akazaki, 1962)
  • Acanthopagrus taiwanensis (Iwatsuki & Carpenter, 2006)
• สกุล Allotaius
  • Allotaius spariformis (Ogilby, 1910)
• สกุล Archosargus
  • Archosargus pourtalesii (Steindachner, 1881)
  • Archosargus probatocephalus (Walbaum, 1792)
  • Archosargus rhomboidalis (Linnaeus, 1758)
• สกุล Argyrops
  • Argyrops bleekeri (Oshima, 1927)
  • Argyrops filamentosus (Valenciennes, 1830)
  • Argyrops megalommatus (Klunzinger, 1870)
  • Argyrops spinifer, ปลาจานแดง หรือ ปลาอีคุดครีบยาว (Forsskål, 1775)
• สกุล Argyrozona
  • Argyrozona argyrozona (Valenciennes, 1830)
• สกุล Boops
  • Boops boops (Linnaeus, 1758)
  • Boops lineatus (Boulenger, 1892)
• สกุล Boopsoidea
  • Boopsoidea inornata, fransmadam (Castelnau, 1861)
• สกุล Calamus
  • Calamus arctifrons (Goode & Bean, 1882)
  • Calamus bajonado (Bloch & Schneider, 1801)
  • Calamus brachysomus (Lockington, 1880)
  • Calamus calamus (Valenciennes, 1830)
  • Calamus campechanus (Randall & Caldwell, 1966)
  • Calamus cervigoni (Randall & Caldwell, 1966)
  • Calamus leucosteus (Jordan & Gilbert, 1885)
  • Calamus mu (Randall & Caldwell, 1966)
  • Calamus nodosus (Randall & Caldwell, 1966)
  • Calamus penna (Valenciennes, 1830)
  • Calamus pennatula (Guichenot, 1868)
  • Calamus proridens (Jordan & Gilbert, 1884)
  • Calamus taurinus (Jenyns, 1840)
• สกุล Cheimerius
  • Cheimerius matsubarai (Akazaki, 1962)
  • Cheimerius nufar (Valenciennes, 1830)
• สกุล Chrysoblephus
  • Chrysoblephus anglicus (Gilchrist & Thompson, 1908)
  • Chrysoblephus cristiceps (Valenciennes, 1830)
  • Chrysoblephus gibbiceps(Valenciennes, 1830)
  • Chrysoblephus laticeps (Valenciennes, 1830)
  • Chrysoblephus lophus (Fowler, 1925)
  • Chrysoblephus puniceus (Gilchrist & Thompson, 1908)
• สกุล Crenidens
  • Crenidens crenidens (Forsskål, 1775)
• สกุล Cymatoceps
  • Cymatoceps nasutus (Castelnau, 1861)

 

Dentex fourmanoiri

 

Dentex angolensis

• สกุล Dentex
  • Dentex angolensis (Poll & Maul, 1953)
  • Dentex barnardi (Cadenat, 1970)
  • Dentex canariensis (Steindachner, 1881)
  • Dentex congoensis (Poll, 1954)
  • Dentex dentex (Linnaeus, 1758)
  • Dentex fourmanoiri (Akazaki & Séret, 1999)
  • Dentex gibbosus (Rafinesque, 1810)
  • Dentex macrophthalmus(Bloch, 1791)
  • Dentex maroccanus (Valenciennes, 1830)
  • Dentex tumifrons (Temminck & Schlegel, 1843)
• สกุล Diplodus
  • Diplodus annularis (Linnaeus, 1758)
  • Diplodus argenteus argenteus (Valenciennes, 1830)
  • Diplodus argenteus caudimacula (Poey, 1860)
  • Diplodus bellottii (Steindachner, 1882)
  • Diplodus bermudensis (Caldwell, 1965)
  • Diplodus capensis (Smith, 1844)
  • Diplodus cervinus cervinus (Lowe, 1838)
  • Diplodus cervinus hottentotus (Smith, 1844)
  • Diplodus cervinus omanensis (Bauchot & Bianchi, 1984)
  • Diplodus fasciatus (Valenciennes, 1830)
  • Diplodus holbrookii (Bean, 1878)
  • Diplodus noct (Valenciennes, 1830)
  • Diplodus prayensis (Cadenat, 1964)
  • Diplodus puntazzo (Cetti, 1777)
  • Diplodus sargus ascensionis (Valenciennes, 1830)
  • Diplodus sargus cadenati (de la Paz, Bauchot & Daget, 1974)
  • Diplodus sargus helenae (Sauvage, 1879)
  • Diplodus sargus kotschyi (Steindachner, 1876)
  • Diplodus sargus lineatus (Valenciennes, 1830)
  • Diplodus sargus sargus (Linnaeus, 1758)
  • Diplodus vulgaris (Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)
• สกุล Evynnis
  • Evynnis cardinalis (Lacepède, 1802)
  • Evynnis japonica (Tanaka, 1931)
• สกุล Gymnocrotaphus
  • Gymnocrotaphus curvidens (Günther, 1859)
• สกุล Lagodon
  • Lagodon rhomboides (Linnaeus, 1766)
• สกุล Lithognathus
  • Lithognathus aureti (Smith, 1962)
  • Lithognathus lithognathus (Cuvier, 1829)
  • Lithognathus mormyrus (Linnaeus, 1758)
  • Lithognathus olivieri (Penrith & Penrith, 1969)
• สกุล Oblada
  • Oblada melanura (Linnaeus, 1758)
• สกุล Pachymetopon
  • Pachymetopon aeneum (Gilchrist & Thompson, 1908)
  • Pachymetopon blochii (Valenciennes, 1830)
  • Pachymetopon grande (Günther, 1859)
• สกุล Pagellus
  • Pagellus acarne (Risso, 1827)
  • Pagellus affinis (Boulenger, 1888)
  • Pagellus bellottii (Steindachner, 1882)
  • Pagellus bogaraveo (Brünnich, 1768)
  • Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758)
  • Pagellus natalensis (Steindachner, 1903)
• สกุล Pagrus
  • Pagrus africanus (Akazaki, 1962)
  • Pagrus auratus (Forster, 1801)
  • Pagrus auriga (Valenciennes, 1843)
  • Pagrus caeruleostictus (Valenciennes, 1830)
  • Pagrus major (Temminck & Schlegel, 1843)
  • Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758)
• สกุล Parargyrops
  • Parargyrops edita (Tanaka, 1916)
• สกุล Petrus
  • Petrus rupestris (Valenciennes, 1830)
• สกุล Polyamblyodon
  • Polyamblyodon germanum (Barnard, 1934)
  • Polyamblyodon gibbosum (Pellegrin, 1914)
• สกุล Polysteganus
  • Polysteganus baissaci (Smith, 1978)
  • Polysteganus coeruleopunctatus (Klunzinger, 1870)
  • Polysteganus mascarenensis Iwatsuki & Heemstra, 2011
  • Polysteganus praeorbitalis (Günther, 1859)
  • Polysteganus undulosus (Regan, 1908)
• สกุล Porcostoma
  • Porcostoma dentata (Gilchrist & Thompson, 1908)
• สกุล Pterogymnus
  • Pterogymnus laniarius (Valenciennes, 1830)
• สกุล Rhabdosargus
  • Rhabdosargus globiceps (Valenciennes, 1830)
  • Rhabdosargus haffara (Forsskål, 1775)
  • Rhabdosargus holubi (Steindachner, 1881)
  • Rhabdosargus sarba (Forsskål, 1775)
  • Rhabdosargus thorpei (Smith, 1979)
• สกุล Sarpa
  • Sarpa salpa (Linnaeus, 1758)
• สกุล Sparidentex
  • Sparidentex hasta (Valenciennes, 1830)
• สกุล Sparodon
  • Sparodon durbanensis (Castelnau, 1861)
• สกุล Sparus
  • Sparus aurata (Linnaeus, 1758)
• สกุล Spondyliosoma
  • Spondyliosoma cantharus (Linnaeus, 1758)
  • Spondyliosoma emarginatum (Valenciennes, 1830)
• สกุล Stenotomus
  • Stenotomus caprinus (Jordan & Gilbert, 1882)
  • Stenotomus chrysops (Linnaeus, 1766)
• สกุล Virididentex
  • Virididentex acromegalus (Osório, 1911)

อ้างอิง

1. หน้า 110-129, Amphidromous Story สุดยอดนักล่า ปลาสองน้ำ, "Wild Ambition" โดย ชวิน ตันพิทยคุปต์, กิตติพงษ์ จารุธาณินทร์, นันทวัฒน์ โชติสุวรรณ. Aquarium Biz ปีที่ 3 ฉบับที่ 35: พฤษภาคม 2013
2. Dianne J. Bray & Martin F. Gomon, 2012, Breams , SPARIDAE, in Fishes of Australia, accessed 09 Sep 2014, http://www.fishesofaustralia.net.au/home/family/129 2017-03-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
3. Johnson, G.D. & Gill, A.C. (1998). Paxton, J.R. & Eschmeyer, W.N. (บ.ก.). Encyclopedia of Fishes. San Diego: Academic Press. p. 184. ISBN 0-12-547665-5.CS1 maint: multiple names: authors list (link) Eating the head is known to cause hallucinations, lasting many days.
4. C.Michael Hogan. 2010. Overfishing. Encyclopedia of Earth. National Council for Science and the Environment. eds. Sidney Draggan and C.Cleveland. Washington DC.
5. วิมล เหมะจันทร. 2528. ปลาวัยอ่อน: ความรู้เบื้องต้น. ภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล, คณะวิทยาศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 242 หน้า.
6. Iwatsuki, Kimura & Yoshino (2006). "A new sparid, Acanthopagrus akazakii, from New Caledonia with notes on nominal species of Acanthopagrus". Ichthyological Research. 53 (4): 406–414. doi:10.1007/s10228-006-0365-z.
7. Iwatsuki, Y. & Heemstra, P.C. (2011). "Polysteganus mascarenensis, a new sparid fish species from Mascarene Islands, Indian Ocean." Zootaxa 3018: 13-20.

แหล่งข้อมูลอื่น

• ข้อมูลเพิ่มเติม (อังกฤษ)